Genellikle sonbahar ekimi herhangi bir işlem gerektirmez. İlkbahar ekimi yapılacak ise 3-4 hafta rutubetli kumdasoğuk katlama yapıldıktan sonra İlkbaharda mümkün olduğunca erken ekilmelidir. (Mümkünse Şubatta) A.cilicica erken ekilirse başkaca bir işlem gerektirmez.
Acer campastre (Ova Akçaağacı)
4 hafta sıcak 12-24 hafta soğuk ortamda ön işleme tabi tutulduktan sonra ilkbaharda ekilir.
Acer cappadocicum (Doğu Karadeniz Akçaağacı)
12-16 hafta soğuk ortamda ön işleme tabi tutulduktan sonra ilkbaharda ekilir.
Acer palmatum (Japon Akçaağacı)
Taze tohumlar toplandıktan sonra süratle sonbaharda ekilir. Ancak ilkbaharda erken çıkan dona karşı korunmalıdır veya 4 hafta sıcak 4-12 hafta soğuk ortamda tutulduktan sonra ilkbaharda ekilir.
Acer platanoides (Çınar Yapraklı Akçaağaç)
Toplandıktan sonra hemen ekilir veya kuru ve serin bir yerde Şubat sonuna kadar depolanarak rutubetli kum içinde 12-16 hafta 1-5 derecede soğuk ortamda katlandıktan sonra erken ilkbaharda ekilir.
Acer pseudoplatanus (Dağ Akçaağacı)
Az miktarda tohum için A.platanoides gibi işlem yapılır. Fazla miktarlar için ise çıplak olarak 6-12 hafta soğuk ortamda bekletildikten sonra ilkbaharda ekilir.
Acer rubrum
Uzun süre depolamak mümkün ise de toplandıktan sonra hemen ekilebilir.
Acer saccharum (Şeker Akçaağacı)
Toplandıktan sonra süratle ekilmelidir. Zira hayatiyetini öabuk kaybeder.
Aesculus hippocastanum (At Kestanesi)
Sonbaharda toplandıktan sonra hemen ekilmelidir. Ya da ilkbahara kadar soğuk katlamada bırakıldıktan sonra ekilmelidir. İthal edilen kurumuş tohumlar ekimden önce ılık suda şişirilmelidir.
Ailanthus altissima (Kokar Ağaç)
Rutubetli kumda 8 hafta kadar soğuk koşullarda katlandıktan sonra kış sonu ve ya ilkbaharda ekilmelidir.
Albizzia julibrisima (Gülibrişim)
Sülfürik asitle işlem yapılarak çimlenme engeli giderilir.
Alnus spp. (Kızılağaç)
4 hafta soğuk depolamadan sonra kumla karıştırılarak ilkbaharda ekilmelidir.
Berberis (Kadın Tuzluğu)
6-13 hafta arasında soğuk şartlarda katlamaya alındıktan sonra ilkbaharda ekilir
Betula (Huş)
Tohumlar çıplak olarak soğuk depolamadan sonra kumla karıştırılarak ilkbaharda ekilmelidir. Sonbaharda hatta kar üzerine de ekilebilir.
Camellia (Çay Bitkisi)
Tohum kabukları setleşmeden ekilmelidir. Kabuk sertleşmiş ise üzerine sıcak su dökülür ve gittikçe soğuyan suda 24 saat bekletildikten sonra ekilir.
Carpinus betulus (Adi Gürgen)
4 hafta sıcakta ve 12-14 hafta da soğukta bekletildikten sonra ilkbaharda ekilir
Carya (Ceviz)
Ya tohum sonbaharda hiç bir işlem yapılmadan ekilir ya da 13 hafta soğuk bir ortamda bekletildikten sonra ilkbaharda ekilir.
Castanea sativa (Kestane)
Sonbaharda (Ekim-Kasım) ekilmeli veya ilkbahara kadar rutubetli kumda soğuk katlamaya tabi tutularak ilkbaharda ekilmelidir.
Catalpa spp (Katalpa)
Tohumlar hiç bir ön işleme gerek kalmaksızın kış aylarında oda sıcaklığında muhafaza edilerek ilkbaharda ekilir.
Cedrus libani (Toros Sediri)
Sonbahar veya 4 haftalık kumda soğuk katlamaile ilkbaharda ekilir.
Celtis occidentalis (Batı Çitlenbiği)
Sonbaharda ekilebilir veya 8-12 hafta soğuk katlamadan sonra ilkbaharda ekilir.
Cecis siliquastrum (Erguvan)
Sonbaharda tohumlar toplanır toplanmaz ekilebilir. İlkbaharda ekilmesi halinde daha önce 2 ay kadar soğuk suda katlama zorunludur.
Chaenomeles japonica (Japon Ayvası)
Toplandıktan sonra sonbaharda hemen ekilir veya 2 hafta sıcak 8-16 hafta soğuk işleme tabi tutulduktan sonra ilkbaharda ekilir.
Chamaecyparis spp. (Kamasiparis-Yalancı Servi) (
Kumda 8-12 haftalık soğuk katlama yapıldıktan sonra ekilir.
Corylus avellana (Adi Fındık)
Temizlendikten ve 2 gün suda şişirildikten sonra sonbaharda ekilir. İlkbaharda ekilecekse 12-16 hafta soğuk katlamaya tabi tutulur.
Cotoneaster salicifolia (Dağ Muşmulası)
12 hafta sıcak 12 hafta soğuk katlamaya tabi tutulduktan sonra ilkbaharda ekilir.
Crataegus monogyna ve Crataegus oxycantha (Alıçlar)
4-8 hafta sıcak 12-16 hafta soğuk katlama yapıldıktan sonra ilkbaharda ekilir.
Eleagnus angustifolia (İğde)
Sonbaharda ekilir veya asit işleminden sonra 4 saat sıcak 8-12 saat soğuk katlama uygulanarak ilkbaharda ekilir.
Eucalyptus spp. (Okaliptus)
Kuru olarak saklandıktan sonra ilkbaharda ekilir
Fagus spp. (Kayın)
Toprağa direk ekilebileceği gibi 1-20 hafta soğuk katlamadan sonra da ekilebilir
Fraxinus angustifolia (Sivri Meyveli Dişbudak)
2-4 hafta soğuk katlamadan sonra ilkbaharda ekilir.
Fraxinus excelsior (Adi Dişbudak)
8-12 saat sıcak, 8-12 saat de soğuk katlamadan sonra ilkbaharda ekilir
Fraxinus ornus (Çiçekli Dişbudak)
Sonbaharda veya 2-4 hafta sıcak 12 hafta soğuk katlamadan sonra ilkbaharda ekilir.
Ginkgo bloba (Mabet Ağacı)
Rutubetli kumda 4-8 hafta soğuk katlama uygulandıktan sonra ekilir.
Ilex aquifolium (Çoban Püskülü)
Çimlenme engelini giderecek yöntem henüz bulunamamkla birlikte, 40 hafta sıcak 24 hafta soğuk katlama önerilir.
Juglans nigra (Kara Ceviz) ve Juglans regia (Adi Ceviz)
Meyve kabukları alınarak ortaya çıkan sert kabuklu tohum rutubetli kumda 12-20 hafta soğuk katlama uygulandıktan sonra ekilir.
Juniperus spp (Ardıçlar)
Kozalağın etli kısmı parçalanarak veya yıkanarak tohumlar temizlendikten sonra rutubetli kumda türlere göre 4-20 hafta soğuk katlamaya yapılarak ekilir.
Ligustrum spp. (Kurtbağrı)
8-12 hafta soğuk katlamaya tabi tutulur.
Liquidambar orientlis (Anadolu Sığla Ağacı)
Herhangi bir ön işleme gerek olmadan ekilir.
Magnolia spp. (Manolyalar)
Tohumlar sonbaharda toplanıp temizlendikten sonra hemen ekilmelidir. Tohumlar kurur veya oda sıcaklığında kışın bekletilirse hayatiyetini kaybeder. Daha sonra ekilecekse 12-24 hafta soğuk katlamaya alınmalıdır. Ekim yapıldıktan sonra çimlenme ortamı hiç bir zaman kuru kalmamalıdır.
Mahonia aquifolium (Mahonya)
5-13 haftalık soğuk katlamadan sonra ekilebilir.
Morus alba (Akdut) ve Morus nigra (Karadut)
Çıplak olarak 4-12 hafta soğuk ortamda bekletildikten sonra ilkbaharda ekilir.
Ostrya carpinifolia (Kayacık)
8 hafta sıcak ve 16-20 hafta soğuk katlamadan sonra ekilir.
Pittosporum spp. (Pitosporum)
Tohumun çimlendirilmsi güç değildir. Bir torba içinde konulan tohumlar bir kaç saniye kaynar su içinde tutulurlarsa çimlenme çabuklaşır.
Platanus spp. (Çınarlar)
Kış sonunda ağaçtan toplanan meyveler ufalanarak tohumları ayrıldıktan sonra kumla karıştırılarak ikbaharda doğrudan dikilir.
Prunus cerasifera (Süs Eriği)
Meyvelerin etli kısmı temizlenip yıkanarak 2 hafta sıcak, 18 hafta soğuk katlamadan sonra ekilir.
Quercus spp. (Meşeler)
Tohum toplandıktan sonra sonbaharda hemen ekilmelidir. Aksi halde ilkbahara kadar rutubetli kum içinde 4-8 hafta soğuk katlamaya tabi tutulduktan sonra ekilmelidir. Q.cerris, Q.petraea, Q.robur'da soğuk katlamaya gerek yoktur.
Robinia pseudoacacia (Yalancı Akasya)
Asit, mekanik zedeleme veya sıcak suda şişirme yöntemlerinden biri uygulandıktan sonra rutubetli kumda katlanarak Mart sonu veya Nisan başında ekilir.
Rosa canina (Kuşburnu)
8 hafta sıcak, 8-12 hafta soğuk katlamadan sonrailkbaharda ekilir.
Taxus baccata (Porsuk)
Etli kısımdan ayrılan tohumlar katlamaya alınarak ertesi yılın ilkbaharında ekilir. Tohumlar katlamada 4 yıl bırakılarak parti parti ekilebilir.
Tilia spp (Ihlamur)
Meyveler yeşilden kahverengi-sarı renge dönüştüğünde hemen ekilmelidir. Aksi halde 4-20 hafta sıca, 20-24 hafta soğuk katlamadan sonra ekilmelidir.
Thuja occidentalis (Batı Mazısı)
Doğrudan ekilebildiği gibi 8 hafta katlama uygulanırsa daha iyi sonuç alınır.
Viburnum spp. (Kartopu)
Çimlenme engelini giderici etkin bir yöntem yoktur. Onun için meyveler tam olgunlaşmadan tohumlar çıkarılarak yazın ekilmeli ve yastıklar nemli tutulmalıdır.
ORMAN AĞAÇLARINDA TOHUMLA FİDAN ÜRETİMİ
Giriş; Orman ağaçlarında tohumdan fidan üretimi çok hassas ve dikkat gerektiren bir iştir.
Tohumla fidan üretimini anlatırken tohumun yapısı ile ilgili bazı temel bilgilerin de bilinmesi gerekir. Bu nedenle tohumun yapısı kısaca açıklanmıştır.
Tohum nedir: Bir bitkideki dişi çiçeğin, aynı türün erkek çiçek polenleri ile döllenmesi sonucu ortaya çıkan oluşumdur.
Tohum, 3 bölümden oluşur.
1-Embriyo
Embriyo; Tohum içerisindeki bitki taslağıdır ve 3 kısımdan oluşur. a-Kökcük b- Gövdecik c- Çenek yapraklar
2-Endosperm
Tohumun çimlenmesi ve ilk gelişimini sağlaması için gerekli olan besin kaynağıdır.
3-Tohum kabuğu
Tohum kabuğu ise adından da anlaşılacağı üzere embriyo ve endespermi çevreleyen kısımdır ve iki kısımdan oluşur. a-Dış kabuk b-İç kabuk
Tohumun çimlenmesi:
Sağlıklı tohumlar; uygun nem, sıcaklık ve oksijeni bulduğu zaman belirli bir süre sonra çimlenir. Bu şartlar sağlandığı halde sağlıklı, sağlam tohumlarda çimlenme olmuyorsa çimlenme engeli var demektir.
Çimlenme Engeli nedir?
Çimlenme engeli; tohumun kendi iç ve dış özelliklerinden kaynaklanan ve çimlenmeyi engelleyen özelliktir. Bir başka ifade ile; tohumun çimlenmesi için gerekli şartlar sağlandığı halde tohumun çimlenmemesinin engellenmesidir.
Çimlenme engelini yaratan özellikler nelerdir?
a-Tohum Kabuğundan veya Etli Kısmından Kaynaklanan Çimlenme Engeli;
Tohumun çimlenmesi için dış kabuktan içeriye su girmesi ve tohumun şişmesi gerekir. Dış kabuk kalın ve sert olduğu taktirde tohumun içerisine su nüfuz edemez ve çimlenme gerçekleşemez. Bu durumda dış kabuğun aşındırılması veya inceltilmesi gerekir.
Çimlenme, tohumun dışındaki etli kısımda yer alan bazı kimyasal maddelerden de olumsuz etkilenebilir.
b-Embriyodan kaynaklanan Çimlenme Engeli;
Tohumun embriyosunun tam olarak gelişmemesi veya belirli bir süre dinlenme veya uyku ihtiyacı hissetmesidir.
c-Endospermden Kaynaklanan Çimlenme Engeli;
Tohumun çimlenmesinde enerji kaynağı olan endosperm içerisindeki besin maddelerinin kullanıma hazır olmamasıdır.
Çimlenme engeli tüm ağaç ve çalı türü tohumlarında görülmez. Bazı türlerde ise yukarıda sayılan çimlenme engelinin ikisi veya üçü bir arada görülebilir.
Çimlenme Engelleri Nasıl Giderilir.
Çimlenme engelini gidermek için yapılan işlemlere; tohumun ekim öncesi göreceği işlemler, ön işlem veya uyarıcı işlem denilmektedir. Bunlar hakkında pratiğe dönük kısa açıklamalar aşağıda yapılmıştır.
a-Asitle muamele;
Akasya, Yalancı akasya, İğde, Harnup Gladiçya gibi sert kabuklu tohumlar %95lik konsantre sülfürik asitle muamele edilir. Asit yakıcı bir kimyasal maddedir. Bu nedenle tohumların gözenekli, kevgir gibi çelik bir kaba konularak asite daldırılması ve türlere göre değişen sürelerde 5-60 saniye kadar asitte tutulması ve daha sonra tohumların bol su ile yıkanması gerekmektedir. Ancak bu işlemin deneyimli kişilerce yapılması gerekir.
b-Tohum Kabuğunu Aşındırılması;
Tohum kabuğundan veya etinden kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesinin en tehlikesiz yolu ise dış kabuğun aşındırılarak inceltilmesidir. Bunun için tohumun dış kabuğunu zedeleyen tambur şeklinde, tamburun içerisinde zedelemeyi yapan metal çivi veya çıkıntılar olan elektrikle veya elle çevrilen aletler geliştirilmiştir. En basit yöntem ise bir kabın içerisine tohumlarla birlikte çakıl taşlarının konularak sallanması veya çevrilmesidir.
Benzer şekilde etli meyvelerin etli kısmını ayıran aletler de geliştirilmiştir.
Burada hatırlatılması gereken en önemli husus ise sert kabuklu tohumların daha kabukları tam olarak sertleşmeden toplanarak ekilmesi halinde çimlenme engelinin aşılabileceğidir.
c-Sıcak Suda Bırakma;
Kabuktan kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesi için uygulanan yöntemlerden biri de tohumların sıcak suda bırakılmasıdır. Burada tohumların haşlanma riski vardır. Bunun için tohum hacminin 4-5 katı su kaynatılır ve ateşten indirilir. Daha sonra soğumaya bırakılan suya tohumlar atılarak 12-24 saat kadar burada tutulur. Sıcaklığın etkisi ile su alıp şişen tohumlar dibe çöker diğerleri üstte kalır. Su alıp şişmeyen tohumları tekrar sıcak suda bırakmak gerekebilir.
d-Sıcak katlama;
Tohum kabuğundan kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesinde uygulanan bir diğer yöntem ise sıcak katlamadır. Sıcak katlamada; 24 saat suda ıslatılan tohumlar suyu süzülmüş ıslak kum veya turba ile karıştırılarak oda sıcaklığında türlere göre belirtilen süre kadar tutulur.
e-Soğuk Katlama;
Embriyodan kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Soğuk Islak katlama da denilen bu yöntemle tohumlar rutubetli, soğuk ve havadar ortamda belirli bir süre bekletilerek (dinlendirilerek) embriyoların gelişmesi ve uyku isteğinin yerine getirilmesi sağlanır.
Bunun için : 24 saat suda bekleyen ve suyu süzülen tohumlar yine suyu süzülmüş ıslak kumla karıştırılarak polietilen (naylon) poşet içerisinde belirli süre + 4 derecede bekletilir. +4 derece için evlerde kullandığımız buzdolaplarının sebzeliği uygundur. Katlamadan çıkan tohumlar hemen tüpe veya yastığa ekilmelidir.
Katlamada Dikkat Edilecek Hususlar;
Gerek sıcak katlama gerekse soğuk katlama esnasında tohumlar belirli aralıklarla gözle kontrol edilmelidir. Tohumlarda küflenme olduğu taktirde tohumlar yıkanmalı ve mantara karşı ilaçlanmalıdır. Yapılan kontrollerde tohumlarda çatlama ve sürme gibi çimlenme hareketleri görüldüğünde katlamaya hemen son verilmeli ve tohumlar ekilmelidir.
Katlamada dikkat edilecek bir diğer husus ise katlamaya ne zaman başlanacağıdır. Normal olarak bazı tür tohumlar (Meşe, kestane, sedir, göknar vb.) sonbaharda ekildiği taktirde bahara kadar geçen sürede toprakta katlama olacağından ayrıca katlamaya gerek duyulmaz. Buna karşın tohumu sonbaharda ekme gibi bir şansımız olmadığı taktirde katlamayı yapmak zorundayız. Bu durumda katlamaya başlama zamanı önem kazanmaktadır. Örneğin sedir tohumunu Ocak ayında temin ettik ve normal olarak ta Nisan ayında ekmek istiyoruz.. Sedir tohumunun bir aylık bir soğuk katlama isteği olduğunu düşünürsek katlamaya Mart ayında başlamak durumundayız. Aksi taktirde Ocak ayında temin ettiğimiz tohumu hemen katlamaya aldığımız taktirde Şubat ayında ekmek gerekecektir. Eğer sera gibi bir ortamımız yok ise Şubat ayında katlamadan çıkan tohumları zayi etmek durumunda kalabiliriz. Bu nedenle ekeceğimiz türün özelliğine göre ekim zamanımızı belirleyip katlama süresi kadar önceden katlamaya başlamak gerekmektedir.
Ağaç ve Çalı Türlerine Göre Tohumların Ekim Öncesi Göreceği İşlemler;
Türkiye’de özel fidan üreticileri yerli türler yanında ağırlıklı olarak yabancı tür (exzotik) tohumları kullanmaktadır. Bu nedenle aşağıda bazı yerli türler ile ağırlıklı olarak ta yabancı tür tohumların ekim öncesi göreceği işlemler tablo halinde verilmiştir.
Not: Tohumları aspirin eritilmiş suya koyup bir miktar bekletebilirsiniz, sonra ekersiniz. Aspirinin icindeki salisilik asitin fungusit etkisi var bir miktar da bitki aktivatörü olarak çalışıyor. (Yani, ekeceğiniz tohumları bu karışımda bir miktar bekleterek daha kolay çimlenmelerini de sağlayabilirsiniz)
TOHUMLARIN EKİM ÖNCESİ GÖRECEĞİ İŞLEMLER
Tohum Türü Öneriler
Abies bornmülleriana-Uludağ göknarı
Abies nordmanniana- Doğu Karadeniz göknarı
Abies Equi trojani- Kazdağı göknarı
Abies cilicia-Toros göknarı
Sonbaharda ekilemediği taktirde 21 gün soğuk katlama yapılmalıdır.
Abies concolor- Gümüşi göknar
24 saat suda ıslatılmalı, 60 gün soğuk katlama yapılmalı
Abies pinsapo- İspanya göknarı
24 saat suda ıslatılmalı, 60 gün soğuk katlama yapılmalı
Acer palmatum atropurpureum- Kırmızı yapraklı Japon akçaağacı
37.7 C derece sıcak suda 24-48 saat tutulmalı, tohumların suyu süzüldükten sonra yarı yarıya turba ile karıştırılarak naylon torbaya konulmalı ve 21 C derecede (Oda sıcaklığında) 60 gün ve 60 günden az olmamak üzere 120 güne kadar soğuk katlama yapılmalıdır.
Cedrus libani-Toros sediri
Sonbaharda ekilemediği taktirde 30 gün soğuk katlama yapılmalıdır.
Cedrus atlantica- Atlas sediri
24 saat suda ıslatılmalı, katlamaya gerek duyulmaz
Cedrus deodora- Himalaya sediri
Atlas sedirinde olduğu gibi. Ancak 14-30 gün soğuk katlama hızlı sonuç alınmasını sağlar.
Cupressus arizonica- Arizona servisi, Mavi servi
24 saat suda ıslatılmalı, 30 gün soğuk katlama yapılmalı.
(Mantar için 1 galon suya 4 yemek kaşığı Captan mantar ilacı katılarak soğuk katlama yapılmalı.)
Ginko biloba- Fil kulağı, ginko
24 saat suda ıslatılmalı, 60 gün soğuk katlama yapılmalı
Larix decidua- Melez
24 saat suda ıslatılmalı
Liriedendron tulipifera- Lale ağacı
24 saat suda ıslatılmalı, 180 gün soğuk katlama yapılmalı
Magnolia soulengena- Manolya
24 saat suda ıslatılmalı, 120 gün soğuk katlama yapılmalı
Photinia willosa- Alev ağacı
24 saat suda ıslatılmalı, 60 gün soğuk katlama yapılmalı
Picea orientalis-Doğu ladini
24 saat suda ıslatılmalı
Picea abies- Batı ladini, Avrupa ladini
24 saat suda ıslatılmalı
Picea engelmannii- Engelmani ladini
24 saat suda ıslatılmalı
Picea omorica- Sırp ladini
24 saat suda ıslatılmalı,
Picea pungens glauca- Mavi ladin
24 saat suda ıslatılmalı
Picea sitchensis- Sitka ladini
24 saat suda ıslatılmalı
Pinus nigra- Karaçam, Pinus buritia-Kızılçam,
Pinus pinea-Fıstıkçamı
Pinus halepensis- Halep çamı
24 saat suda ıslatılmalı
Pinus griffithi-Pinus excelsa- Ağlayan çam
24 saat suda ıslatılmalı
Pinus mugo- Bodur çam, Mugo çamı
24 saat suda ıslatılmalı
Platanus acerifolia- Londra çınarı
24 saat suda ıslatılmalı, 90 gün soğuk katlama yapılmalı
Poulovnia tomentosa- Pavlonya
Toprak yüzeyine ekilmeli ve sıkıştırlımalı
Psudotsuga taxifolia- Duglaz
24 saat suda ıslatılmalı, 60 gün soğuk katlama yapılmalı
Sekoya gigentea- Sekoya
24 saat suda ıslatılmalı, 30 gün soğuk katlama yapılmalı
Taxus baccata- Porsuk
24 saat suda ıslatılmalı, 60 gün soğuk katlama yapılmalı
Sonbaharda ekildiğinde baharda çimlenebilir, katlamaya gerek kalmaz.
Thuja orientalis- Doğu mazısı
24 saat suda ıslatılmalı, 60 gün soğuk katlama yapılmalı
Tilia americana- Amerikan ıhlamuru
Sıcak sudan geçirilmeli, 24 saat suda tutulmalı ve 90 gün soğuk katlama yapılmalı
Wisteria sinensis- Mor salkım
24 saat suda ıslatılmalı
SÜS BİTKİLERİ ÜRETİM YÖNTEMLERİ
Bitkisel üretim insanların temel uğraşlarından birisi olagelmiştir. Çayır-mera, tarla, bahçe ve süsü bitkileri ile orman ağaçları ana bitkisel üretim dallarıdır. İnsanların gıda, giyim, yapı malzemesi, yakacak ve estetik gereksinmelerini karşıladıkları canlı malzemelerdir.
Bitkisel üretim; insanların gereksinmeleri için seçilmiş tek tek **** toplu haldeki bitkilerin devamlılığını sağlamak ve sürekli yararlanmayı amaçlayan, kontrollü bitki gelişimi olarak tanımlanabilir.
Bitkilerin üretilip yetiştirilmeleri ve kullanımları özel bilgi, deneyim ve teknik gerektiren uğraşlar dizisidir. Bitkilerin çok değişik fiziksel ve genetik özelliklere sahip olmaları; çok değişik ortam ve çevre koşullarına gerek duymaları; üreme ve gelişmelerinin çok farklı tipte olması, üretimlerinde de çok farklı yöntem ve tekniklerin kullanılmasını zorunlu ve yerine göre değişebilir duruma getirmiştir.
Bitkilerin istenilen miktarlarda ve kolaylıkla üretilip-yetiştirilebilmesi ancak bu yöntemlerin ve uygulanacak tekniklerin bilinmesi ile olanaklıdır. Bitki üretimi; iki temel üretim tipinin farklı modifikasyonlarında uygulanan yöntem ve tekniklerin araştırılıp geliştirilmesi ve bölgesel koşullara göre adaptasyon çalışmalarının yapılması ile kitlesel nitelik kazanabilir.
EŞEYLİ ÜRETİM (Tohumla Üretim)
Gelişkin bitkiler, yaşamlarının belirli bir döneminde ya da sürekli olarak meyve ve tohum verirler. Üreme, üretme ve ıslah çalışmalarında temel üretim malzemesi olan TOHUM, bitkisel üretimin ana kaynağıdır.
Tohumla çoğaltmanın bir özelliği, yeni bireyler arasında görülen değişkenliktir. Bu özellikten kaynaklanan ve farklı çevre koşullarına uyma yeteneğine sahip bitkilerin ortaya çıkması mümkün olmaktadır. Bitki ıslahının temelinde bu özellik (melezleme) ten yararlanılır.
Oysa; üretimde, pek çok güçlük ve sorun bu olaydan kaynaklanır.
Bu nedenle tohumla üretimde, sorunların ve bitkinin özelliklerinden kaynaklanan olası sonuçların önceden bilinip çözüm getirilmelidir.
Ekilen tohumlardan çıkacak genç bitkilerin kalitesi, tohumun kalitesi ile doğru orantılıdır. Otsu bitkilerde (sebze ve bahçe çiçekleri) FİDE; odunsu bitkilerde (çalı, ağaç ve ağaççık) ise ÇÖĞÜR olarak adlandırdığımız bu genç bitkilerin nitelikleri ve bunlara uygulanacak kültürel tedbirler türlere göre farklılık gösterecektir.
Tohumla üretime geçmeden, bitki fizyolojisi, tohum ve tohumluğun özellikleri ve ekim öncesi işlemlere ilişkin açıklamaların yapılması yararlı olacaktır.
Bitkilerde tozlanmayı izleyen dönemde, döllenme olayının meydana gelmesi ile meyve tutma ve tohum oluşumu olayının geliştiğini biliyoruz. Bir bölüm bitki kendine döllemlidir. Oysa, bazılarında yabancı tozlama zorunlu bir olaydır. Özellikle iki evcikli bitkilerde, dişi ve erkek çiçekler farklı bitkiler üzerinde oluşur ve gelişirler. Döllenme ve tohum oluşumu için her iki cinsten çiçek taşıyan bitkilerden belirli bir çevre içinde bulunması zorunluluğu bulunmaktadır. Bunlara; İlex, incir, Amerikan cevizi, Antepfıstığı, akçaağaçlar, Taxus, Ailanthus, hurma, ıspanak ve kuşkonmaz örnek olarak gösterilebilirler. Döllenmeyen dişi çiçekler meyva bağlamaz ya da içi boş (tohumsuz) meyve oluşur.
Çiçekleri bir cinsli olan bitkilerden bir bölümünde ise, erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde olmalarına karşın farklı yerlerde bulunur. Bunlarda rüzgar ya da böceklerle döllenme zorunluğu bulunmaktadır.
İki cinsli çiçeklerde ise dişi ve erkek organların farklı zamanlarda olgunlaşmaları ya da kendine döllemsizlik durumunda yabancı tozlama zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Bu durum dölleyici çeşit bulundurularak önlenebilir.
Döllenmeden sonra oluşan tohumdaki kromozomların yarısı anadan, yarısı da babadan geçmiş olur. böylece bu yeni embriyo, genetik özelliğine bağlı olarak ya anaya, ya babaya da her ikisine de benzemeyebileceği gibi bunların ortak özelliklerini de taşıyabilir. Böyle tohumların meydana getirecekleri bitkilerde çok geniş açılımın olacağı bilinmelidir. Dolayısıyla bu üretim yönteminin uygulanmasında çok dikkatli olunmalıdır.
Yabancı tozlamanın oluştuğu durumlarda tohumun saflığı korunamaz. Melez tohumların oluşumu ise aynı kalitede mal üretimine engel olur. ancak; özel olarak üretilmiş yüksek kaliteli Fı melezlerinin, bu tür karışık ve niteliksiz tohumlarla eş tutulamayacağı bilinmelidir.
Genelde odunsu bitkilerin çoğu heterozigottur. Bu nedenle yabancı tozlama sonucunda ortaya çıkacak genetik varyasyon sonsuzdur.
Çögür ya da fidelerde istenmeyen özellikler yönünden bir ayrım yapılma olanağı varsa ve yüzde olarak belirli sınırlar içinde kalıyorsa, bu tür tohumlar kitle üretimi için değerlendirilebilir.
Tohumların genetik saflığının korunabilmesi amacı ile özel olarak düzenlenmiş koruluk ya da yabancı tozlamalı elemine edebileceğimiz parsellerdeki özel üretim çalışmaları yapılmalıdır.
Tohum Orjini : Tohumun alındığı yörenin ekolojik özelliklerinin bilinmesi yanında ana bitkinin tohum özelliklerinin denenip belirli kalite ölçütlerinin bulunmasından sonra sertifikalı bitki ve tohumlar elde edilmiş olur. Kitlesel üretimde kullandığımız tohumlarda;
· Orijini belli, sertifikalı, saf ve ilaçlanmış,
· Tohumun alınma zamanı ve saklama şekli hakkında bilgi,
· benzer ekolojik bölgelerden ve tercihen aynı yöreden alınması,
· satın alınan tohumlar, ekim dönemine kadar saklamada uygun koşulların yaratılması sağlanmalı,
· ekim öncesinde, tohumun göreceği ön işlemlere ilişkin tavsiye ve direktifler yerine getirilmeli,
· tohumların çimlenmeleri ve genç bitkilerin dış koşullara uyum sağlamalarına kadar geçen dönemde gerekli özel gösterilmeli, gerekli kültürel önlemler alınmalıdır.
Tohum Kaynakları : Orman ağaçları, meyve fidanları ve sebze üretimi için gerekli kaliteli ve sertifikalı tohum gereksinimlerinin karşılanması yanında çim, çiçek, çalı ve ağaç tohumlarının toplama, üretim ve pazarlaması büyük bir potansiyel yaratmış bulunmaktadır. Bu gereksinmelerin karşılanmasında :
· Ticari Tohum Üreticiliği : Özellikle kültür varyete ve formları melezlerinin yetiştirildiği ya da özel parsel ve arboretumlarda saf olarak üretilen tohumluk malzemelerinin, nitelikleri belli malzeme olarak pazarlaması yapılır.
· Tohum Toplama : Park, orman ya da özel bahçelerden, belirlenen bitkilerden her yıl toplanarak ihtiyaç karşılanır.
· Meyve İşleme Sanayii : Çeşitli meyve ve sebze işleme tesislerinin posa ve artıkları bu amaçla değerlendirilir ya da yöntem ve tesis olarak tohum çıkarmada yararlanılabilir
Tohum Hasadı ve Uygulanacak İşlemler : Meyvelerin olgunluk zamanları ile tohumun olgunluğu arasında bir ilişki bulunmakla birlikte, kesin bir ayrım yapma olanağı bulunmamaktadır. Bazı tohumlarda, meyve içinde kalma süresi çimlenmeyi geciktirirken, bazılarında meyvenin bitki üzerinde kalması ve hatta bitki üzerinde kış geçirmesi gerekli olmaktadır. Bazılarında ise karaağaçlarda olduğu gibi çiçeklenmeyi izleyen bir aylık dönem içerisinde tohumların alınıp ekilmesi gerekli olabilmektedir.
İşlem sırası :
· Olgunluk Zamanının Saptanması : Literatür bilgileri ve fidanlık deneyimlerinden yararlanılarak, mevsim özellikleri de dikkate alınarak saptanır. Gerektirdiğinde embriyo gelişimini belirlemek amacı ile binokülerde inceleme yapılması ya da embriyo soyularak özel ortamda çimlenme denemesi ile kesin sonuç alınabilir.
· Meyve ve Tohumların Toplanması : Olgunlaşmış ancak, çatlayıp tohumların dökülmelerine neden olacak kadar geciktirilmeden toplanmalıdır. Olgunlaşınca yarılıp çatlayan meyvelere örnek olarak, bazı baklagiller, turpgiller, kapsül şeklinde meyvesi olanlar verilebilir. Bütün meyvesi bir tek tohumdan oluşanlar (sertçekirdekliler), etli meyveliler ve üzümsü meyvelilerin hasadı işleme kolaylığı sağlamak amacı ile meyveler kurumadan yapılır.
Olgunlaşan tohumlar; yerden ya da ağaçtan toplanarak, salkımlar kesilerek, bitki tümüyle
sökülerek ya da bitki sallanarak toplanır.
· Tohumların Meyveden Ayrılması : Kurutulduğunda çatlayan, çiçek tablasına bağlantısı kopan, kapsülleri açılan ya da başak biçimindeki oluşumların gölgede kurutularak, sopa paletli ayırıcılarla harmanlanması yapılır. Etli meyvelerde ise ezme, parçalama ya da fermantasyon işlemi ile parçalanan meyve etinin meyveden ayrılmasında daha çok yıkama geçerli bir yöntem olarak kullanılır. Meyve etinden kalan parçalarla birlikte, boş ve olgunlaşmamış tohumlar da atılır. Yıkanıp temizlenen tohumlar, kurutularak paketlenir ya da katlamaya alınarak soğuk depo ya da mahsenlerde bekletilir.
· Saklama (Tohumların Muhafazası) : Tohumlar, bitkinin özelliğine bağlı olarak değişik sürelerde ve değişik koşullarda saklanırlar. Bazı tohumlar (Populus Acer, Ulmus, Cedrus, Spirea vb.) kısa ömürlüdür. Yaşama yeteneklerini birkaç gün ya da birkaç ayla sınırlıdırr. Bazı tohumların (ceviz, meşe, Acer saccarum, turunçgiller) nem oranı düşürüldüğü ya da kurutuldukları zaman çimlenme güçleri kalmaz. Bazı bitkilere ait tohumların kuru ve soğuk ortamlarda, kapalı kutu ve tenekelerde saklanmaları gerekir. Özel koşullar gerektiren tohumlar dışında kalanlarda, bağıl nemi %50 nin alındaki serin depolarda, torba ya da ağzı açık kaplarda ekim zamanına kadar korumak mümkündür. Ancak, mantari hastalıklara ve böceklere karşı tohumların ve deponun ilaçlanmasında zorunluluk bulunmaktadır.
Isı ve nemi kontrollü, havalandırılabilen depolar en uygundur.
· Embriyo Gelişimi ve Çimlenme Olayı : Tohumun embriyosu, bitki üzerinde olgunlaşmasından başlayarak, muhafaza ve ekime kadar zehirli bir durgunluk ile çimlenme yeteneğini kazanmış olması durumu dışında embriyo gelişimine ve çimlenebilmesi için gerekli koşulların sağlanmasına (ekime) kadar dışarıdan izlenebilecek bir tepki göstermez. Embriyonun gelişmesi için gerekli dinlenme periyodunun tamamlanmış olmasına rağmen tohumun çimlenmemesi, embriyonun gelişmesini engelleyen bazı etkenlerin bulunması sonucudur. Çimlenmenin olmaması; nem, uygun sıcaklık, oksijen ve istenilen diğer çevre koşullarından bir ya da birkaçının yokluğu yüzünden de olabilir. Bu durum tohumun dışındaki koşulların neden olduğu "Dinlenme" olarak ifade edilir. Tüm çevre koşulları uygun olsa bile, bazı hallerde iç koşullar çimlenmeye engel olabilir. Bu durum;
· Embriyo içerisindeki mevcut koşullardaan (Embriyo dinlenmesi),
· Embriyoyu dıştan kuşatan bazı tohum kısımlarından (Tohum kabuğu),
· Tohum ve meyvenin bazı kısımlarındaki kimyasal faaliyetlerin sebep olduğu durdurma (İnhibatör dinlenmesi) sonucunda olabilir. Bu durumda olan tohum (dinlenme halindeki), çevre koşulları uygun olsa bile iç faktörlerin etkisi ile çimlenme olayı meydana gelmemektedir. Çimlenme olayının engellenmemsinde;
· Su alımına engel olan tohum kabukları, (Cercis, Euonimus, Viburnum)
· Embriyo gelişmesine mekanik olarak direnç gösteren tohum kabukları,
· Embriyoya gazların giriş çıkışını kısıtlayan tohum kabukları,
· Gelişmesini tamamlamamış embriyolar,
· İnhibatörler (Gelişmeyi engelleyici maddeler) gibi koşullar etkilidir.
SÜS BİTKİLERİNİN TOHUMLA ÜRETİMİ
Otsu ve odunsu süs bitkilerinin üretiminde benzer yöntemler kullanılmakla birlikte, bu bitkilerdeki yapısal farklılıklar nedeniyle kapalı mekan ve açık alanda üretilen fide ve çöğürlerin geçirdikleri aşamaları ayrı ayrı açıklamakta yarar olacaktır.
ÇİMLENMEYİ UYARICI ÖN İŞLEMLER :
Mekanik Aşındırma : Sert ve su geçirmeyen tohum kabuğunun cilalı dış yüzeyinin aşındırılıp geçirimliliğinin sağlanmasıdır. Basit bidon ya da beton karıştırıcılarının içerisinde kaba çakıl ve kumla karıştırılarak yapılabilir. Tohum ve çakıl irilikleri farklı tutularak ayırma kolaylaşır.
Tohumların Suda Islatılması : Tohum kabuklarının yapısını değiştirerek, çimlenmeyi engelleyici maddeleri yıkamak ve tohum kabuklarını yumuşatarak çimlenme süresinin kısaltılmasını amaçlar. Tohum kabukları yüzünden meydana gelen dinlenmeyi ortadan kaldırdığı gibi su alıp toprakta şişmeleri için geçen zamandan tasarruf sağlanmış olur.
Asitle Aşındırma : Asitle aşındırmanın amacı, sert ve su geçirmez tohum kabuğunun bu olumsuz özelliklerini değiştirmektir. Tohumların derişik sülfürik asitle batırılması etkili bir yöntemdir. İşlem süresi türlere göre farklılık gösterirler. 10 dakika ile 6 saat arasında değişen bu beklemeden sonra tohumların akarsu altında yıkanmaları gereklidir.
Soğukta Katlama : Dinlenme halindeki embiryoların çimlenme olgunluğuna getirilmesi ve tohum kabuklarının yapısının sağlanması amaçlanır. Nemli tohumların çimlenmeden önce belirli bir süre düşük sıcaklıkta tutularak dinlenme halindeki embriyoya sahip çalı ve ağaç tohumlarının çabuk ve yeknesak çimlenmesinde etkin olan bir işlemdir. Bu işlem yapılmadıkça belirli türlerin tohumları çok yavaş, uzun sürede ve düzensiz bir çimlenme gösterir. Bu gelişmenin olabilmesi için sıcaklığın 0-10 oC arasında tutulması, ortamın nemli ve havadar olması, katlamada belirli bir sürenin geçirilmesi zorunlu olmaktadır.
Uyarıcı İşlemlerin Birlikte Uygulanması : İki ya da daha fazla işlemin birleştirilmesinin amacı, sert tohum kabuklarının ve dinlenme halindeki embriyonun getirdiği engeli kaldırmak, karışık bir dinlenme periyodu içinde bulunan embriyonun çimlenmesini teşvik etmektedir.
Ekim Zamanının Ayarlanması : Dinlenme halindeki tohumların çimlenme olgunluğuna gelmesi için gerekli çevre şartlarının ve özel isteklerin yerine getirilmesi amacı ile yapılır. Soğukta katlamaya ihtiyacı olan tohumları sonbahardan ekerek ya da hem soğuk hem de sıcak katlama gerektiren tohumlarda erken ekim yaparak önce sıcak sonra da soğuk katlama gereksinmesi karşılanmış olur. Bazı hallere çimlenme, meyveden tohumlar çıkarılır çıkarılmaz ekilerek hızlandırılabilir. Bu yolla tohum kabukları sertleşip kurumadan ekilerek çimlenme kolaylaştırılmış olur. Etkili yöntemlerin bilinmemesi halinde doğal koşullardaki işleme benzer bir uygulama yapılır.
Kuru Saklama : Taze olarak hasat edildiklerinde, dinlenme durumunda olan bazı tohumların çimlenme olgunluğuna getirilmesi amacı ile yapılır. Taze olarak hasat edilmiş birçok otsu bitki tohumu, bir kuru saklama süresinin sonuna kadar çimlenmezler. Bu dinlenme devresi, bitkinin türüne bağlı olarak, birkaç günden haftaya kadar uzayabilir. Tahılların, sebze ve çiçek tohumlarının kuru olarak yetiştirici eline geçinceye kadar çoğu kez dinlenme dönemini de geçirmiş olur.
Belirli Sıcaklık ya da Sıcaklık Kombinasyonları : Yeni hasat edilmiş bazı tohumların çimlenebilmesi için belirli sıcaklık dereceleri altında kurutulup saklanması gerekir. Yüksek ve sabit sıcaklık, yeni derilmiş bazı bitki tohumlarının dinlenmeden çıkarılması için başarı ile kullanılır.
Tohumların KNO3 Çözeltisi ile Islatılması : Yeni derilmiş pek çok bitki türünde tohumların çimlenmesini teşvik etmek için kullanılmaktadır. Laboratuar çalışmalarında da hızlandırıcı bir yöntem olarak uygulanır. İlk ıslatma %0,2 lik potasyum nitrat çözeltisi ile yapılır. Daha sonra sulama suyu olarak çeşme suyu ya da damıtık su kullanılabilir.
Işık : Bazı yeni hasat edilmiş ve dinlenme halindeki tohumlarda çimlenmeye teşvik amacı ile yararlanılır. Uygulanacak ışığın şiddeti, türe bağlı olarak çimlenmeyi teşvik ya da gecikmesine neden olabilir. Tohumlardaki ışıklanma ihtiyacı hasattan sonra en yüksek durumdadır. Tohumlar kuruyup depolanması sırasında bu gereksinme giderek azalış gösterir. Işıklanma ihtiyacı olan tohumların yüzlek olarak ekimi ile çimlenmede artış izlenir. Işığın uyartan kuvveti, tohumların su alıp şişmelerinden sonra etkili olur. ışıklanmadan sonra, nemli tohumlar kurutulabilir ve karanlıkta, çimlerin yeteneklerini kaybetmeksizin haftalarca saklanabilirler.
a) Otsu Süs Bitkilerinin Tohumla Üretimi :
Mevsimlik çiçeklerin hepsi, perenial bahçe çiçeklerinin büyük bir bölümü çiçekli saksı bitkilerinin (Sineraria, Cylcamen, Primula, Gerbera vb.) bir bölümü Kaktüs ve succulentlerin hemen hepsi, sera ve salon bitkisi olarak kullanılan çiçekli bitkilerin (Begonia, Monstera, Orkideler, Sardunya, Punica, Coleus, Lantana vb.) büyük bir bölümü tohumla üretilebilirler.
Mevsimlik çiçek tohumlarının bir bölümü ile perenial çiçeklerin yaz aylarında ekimi yapılabilenler açıkta ekilip büyütülebilirler. Ekim tavalara serpme ya da sıraya ekim yöntemi ile yapılır. Tohumların özelliğine göre, üstleri örtülmez ya da bir miktar elenmiş gübre ile kapatılıp sulanır. Genç bitkiler iki üç yaprak olduktan ve ele gelecek büyüklüğe eriştikten sonra sökülerek uygun aralıklarla yeni tavarala dikilir. Bu işleme ŞAŞIRTMA denir. Dikilecekleri parsellerin boyatılması ve gerekli boya erişmesi sağlanır. Bu işlemler tümüyle dışarıda yapılır.
Soğanlı yumrulu bitkilere ile kışlık çiçeklerden boşalacak parterlerin erken ilkbaharda gelişkin fidelerle doldurulabilmesi için korunmuş mekanlarda üretim zorunluluktur. Yazlık çiçek tohumlarının, güney illerinde bile korunmuş ortamlarda yetiştirilebildiğini, soğuk bölgelerde ise cam örtü altında yapılabileceği bilinmelidir. Dış koşulların büyüme için uygun olmadığı durumlarda üretim yapıları içindeki tezgahlarda, kasalar içinde yetiştirilen fideler, saksı ya da özel kaplar içinde büyütülürler. Dış koşulların uygun duruma geldiği döneme kadar gelişen, hatta çiçeklenen bu bitkiler, çiçek parterlerine dikilerek istenen etki sağlanmış olur.
Daha hassas ve pahalı olan iç mekan bitkilerinin tohumlarının yine içerde ve örtü altında kontrollü koşullarda yetiştirilmelerinde zorunluluk bulunmaktadır. Özel tohum üreticisi kuruluşlardan alınan bu kıymetli ve az sayıdaki tohumun fire vermeden çimlendirilmesi ve büyütülmesi ancak, ısı, nem ve aydınlatması ayarlanabilen ortamlarda yapılabilir. Tohumların doğmadan saksılara ekimi yapılabileceği gibi bazı hassas türlerin aseptik şartlarda özel besin eriyikleri içerisinde çimlendirilip geliştirilmelerinde zorunluluk olabilir. Yaygın ve kitlesel üretim yapan kuruluşlarda çimlendirme, şaşırtma ve saksılama işlemleri tam otomatik çalışan sistemler içerisinde ve en az insan gücü ile yapılır. İç mekan bitkilerinde çiçeklenme ve satış boyuna erişme zamanına kadar içerde bakımları sürdürülür. Bu yolla periyodik olarak kitlesel üretim gerçekleştirilmiş olur.
b) Odunsu Bitkilerin Tohumla Üretimi :
Ağaç,ağaççık ve çalılardan tohumla üretilmesi mümkün olabilen saf hat ya da homozigot türlerde bu yolla üretim sağlanabilir. Melez olmakla birlikte belirli karakterler yönünden kolayca ayrılabilen tür ve kültür formlarında, çıkan çöğürlerden istenmeyen özelliktekiler elemine edilir. Odunsu bitkilerin tohumlarından hemen hepsi (çok hassas ve küçük olanlar dışında) dışarıda hazırlanan yerlere ve tür için uygun dönemde dikilir. İçerde ekilenler için otsu bitkiler için uygulanan yöntem izlenir. Dışarıya ekileceklerde ise; tohumun türüne (büyük-küçük, katlamalı-katlamasız), uygulanacak işleme (şaşırtma, aşılama, yerinde büyütme vb.) ve işletmenin karakterine bağlı olarak belirlenen yöntem uygulanır.
Çöğür yetiştirme amaçlanıyorsa; çimlenmeyi kolaylaştırıcı ön işlemlerden geçmiş olan tohumlar, sıraya ya da serpme olarak tava ve yastıklara ekilir. Ekim aralıkları tohumun türüne, büyüme hızına, bulunulan ekolojik bölgenin bitki gelişimindeki etkisine göre ayarlanır. Çıkan genç bitkilerde aralık ayarlaması, seyreltme yapılarak sağlanır. Seyreltme amacı ile sökülen bitkiler yeniden dikilebilir. Bazı türlerde ilk dönemde yakıcı güneş ışınlarından korunma amacı ile gölgeleme zorunluluğu olabilir. Mevsim sonunda yaprak döken ya da durgunluk dönemine giren (bitkiler) ÇÖĞÜRLER önce kazık kökleri kesilip sökülürler. Sökülüp boylandıktan sonra demetlenen ÇÖĞÜRLER, özel soğuk depolarda ya da nemli yosun ve torf içine yerleştirilmiş olarak kasa ya da naylon torbalar içinde soğuk depolarda dikim dönemine kadar saklanırlar. Kalem aşısı yapılabilecek durumda olanlar makine yardımı ile aşılarak özel seralarda aşının tutması için bekletilirler. Özellikle güllerde bu yöntem yaygın kullanılır.
İşletmenin karakterine göre çöğürler satılır ya da kendi gereksinimleri için ve büyütülmek üzere hazırlanan yeni yerlerine sıra üzerine dikilir. Bu dikim işlemine REPİKAJ adı verilir. Repikaj, büyütülmek üzere çöğürlerin yeni yerlerine dikimidir. Sıra araları genellikle tek akslı el traktörünün çalışabileceği genişlikte tutulur. Sıra üzerleri ise gelişme hızı ve tarlada kalacağı süreye bağlı olarak ayarlanır.
Hızlı gelişen ve büyük tohumlu türlerde tohumların doğrudan büyütme ya da aşı parsellerine ekimi yapılabilir. Bu durumda tohumlar, ideal sıra ve mesafe ayarlaması yapılarak ekilir. Ancak, gereksiz alan kaybı ve bakım masraflarındaki artış başka bir yolla tolere edilmelidir.
Kaplı üretim yapan işletmelerde ise çöğürler uygun büyüklükteki saksı ya da kaplar içerisine dikilir. Gelişmeye paralel olarak saksı boyları ve aralıkları ayarlanır. Saksılar, altları plastik brandalı kum tavaları üzerine yerleştirilir. Sulamada; yağmurlama ya da sisleme başlıkları kullanılır.
EŞEYSİZ ÜRETİM : (Vegetatif Çoğaltma)
Eşeysiz çoğaltma; kök,sürgün,yumru,yaprak ya da meristem hücrelerinin özel koşullarda gelişimi sağlanarak yeni fertlerin elde edilmesi olayıdır. Eşeysiz üretim; yeni bitkinin genetik yapısında herhangi bir değişiklik yapılmadan ana bitkinin tüm özelliklerinin yavru bitkilerde ortaya çıkmasını sağlayan bir üretim yöntemidir.
Değerli meyve ve süs bitkilerinin pek çoğu varlıklarını eşeysiz çoğalmaya borçludur. Bu bitkilerin pek çoğu heterezigot (melez) olup, tohumla aynı özelliklerin korunması olanaksızdır.
Kolon : Kökeni tek bir dal yaprak ya da fert olan ve vegatatif yollarla çoğaltılmış olan, genetik yapı bakımından birbirini örnekleyen, mutasyon ya da melezleme ürünü bitki olarak tanımlanabilir.
Eşeysiz çoğaltmanın tercih nedenlerini;
· Kolonun korunması ve devamlılığının sağlanması
· Tohumla çoğaltma olanağı bulunmayan bitkilerin devamlılığının sağlanması (muz, incir, çekirdeksiz çeşitler, steril çiçekliler vb.).
· Çabuk köklenen ve büyüme kolaylığı sağlanması olarak toplanabilir. Vegatatif yolla bitki üretiminde günümüze kadar kullanılmış pek çok üretim yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan bir bölümü sadece belirli türler için uygulama alanı bulunmaktadır.
