Bilimsel Sınıflandırma Âlem: Plantae Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida Takım: Asterales
Familya: Compositae
Cins: Dahlia sp.
Yıldız çiçeği genel:
Uzun yıllar boyunca soğanları karaborsada elden ele dolaşan oldukça değerli bir süs bitkisiydi Dahlia. Son döneme dek dev soğanları yüksek fiyatlarla bu muhteşem çiçeğin meraklılarının bahçelerini süsledi. Çok yıllık olan soğanlı varyetelerin yüksek fiyatı, üreticileri kolayca hemen bir sezonda yetiştirilebilen ve tohumdan üretilen dahlia, Yıldız çiçeği arayışına itince, bugün satın aldığımız tohumdan ekildiği yıl çiçeklenen özel Dahlia tohumları da üretilmiş oldu. Soğanlı kardeşlerinin aksine gelişmeleri uzun yıllar sürmeyen, bahar ekimlerinde hemen aynı sezon gelişip çiçeklenen, rengârenk ve dev çiçekleri ile yetiştiği bahçelerde öne çıkan Yıldız çiçekleri, hemen herkesin kolayca yetiştirip çiçeklendirebileceği gözde süs bitkileri oldular. Bol güneş bol çiçek demek olan Yıldız çiçekleri, süzek ve verimli topraklarda sağlıklı gelişiyorlar. Geçen çiçekleri üzerinde tutmazsanız hemen yeni sürgünlerle giden çiçeğin yerini hızla dolduruyorlar. Fazla suyu sevmedikleri gibi, aşırı gübrelemeden de hoşlanmayan Dahlia'lar, gösterişli çiçeklerine bakınca aslında kimsenin bu kadar zahmetsizce yetiştiğine inanmayacağı benzersiz süs bitkileri.
Ekim: Ocak ayından başlayarak Bahar ortasına dek ekimini yapabilirsiniz. Kapalı ve dondan korumalı mekâna sahip olanlar, erkenden fideleyerek son soğuklar geçtikten sonra kalıcı yerlerine alıp, erken çiçeklenmenin keyfini sürebilirler.
Çiçeklenme:
Don Bitiminden yine don olana kadar çiçek açar.
Bakım: Bol güneş gören, süzek toprakta ,fazla gübreleme ve sulama yapmadan sağlıklı gelişirler. Geçen çiçekler bitki üzerinde kalmamalı, budanarak alınmalıdır. Bu çiçeklenmeyi daha da artırır. İdeal: Satışta olan varyetenin boyuna göre saksı ve bahçe yetiştiriciliği tercih edilmelidir. 60 cm ve üzeri olan bitkiler saksılarda tercih edilmemelidir. Güçlü ve sağlam sürgünlerle geliştiğinden sert rüzgârlarda kolay kolay yatmaz ve saksının devrilmesine neden olur. Bu nedenle, sadece bodur varyeteleri saksıya uygundur. Genel Özellikleri
.JPG)
İsveçli botanikçi Andreas Dahl’dan adını almıştır. Yumrulu, çok yıllık bir bitkidir. Çiçek tablaları düz, kenar çiçekleri dilsi formlu, iç kısımdakiler borumsu formdadır. Çiçek renkleri çok değişiktir. Yaprakları karşılıklı dizilmiş, tek veya üç parçalı, kenarları dişlidir. Yıldızlar gerek çiçek formları ve gerekse renkleri bakımından çok değişken bitkilerdir. Güzel katmerli bir çeşidin kısa süre sonra yarı katmerli şekle dönüşmesi ve renginin de değişimi mümkündür. İki renklilerde rengin birisi kaybolabilir. Aynı bitkinin ayrı dalları farklı renkli çiçekler oluşturabilir.
Üretimi
En kolay üretim köklenmiş ve sürmüş yumru grubunun ayrılmasıyla olur. Yaprak gözü veya tomurcuğu bulunmayan yumru gelişemez, çürür. Ayrıca çelik, aşı, tohum, yumru ve ayırma ile de üretmek mümkündür.
Yeşil çelikle üretim:
Çelik materyali kazanmak amacıyla yumrular, ocak ayında 5 -8 cm kalınlığında kum+torf karışımına yumrunun boyun kısmı harcın dışında kalacak şekilde dikilir. Ölçülü sulama yapılır. Sisleme altında 18 – 20 0 C sıcaklıkta 2- 3 hafta içerisinde yumrular sürerek çelikler alınır. Bu genç sürgünler 5 – 8 cm olunca sürme noktasından ana bitkiden ayrılır. Bir yumrudan 15 – 50 adet çelik alınabilir. Alınan çelikler yumrunun dikildiği aynı harç içerisine dikilir. Çelikler 20 – 25 0 C’de 10 – 14 gün içerisinde köklenir. Fidelerde üç çift yaprak oluştuktan sonra uç alma yapılarak bitkinin dallanması sağlanır. Aşı ile üretim: Şubat ayında seradaki bitkilerde yapılır.
Tohumla üretim:
Şubat – mart aylarında atılır. Ekilen tohumların üzeri ince bir harçla kapatılır. Tohumlar 24-26 0C’de 1-2 haftada çimlenir. Tohum ekiminden çiçeklenmeye kadar 12 – 14 hafta geçmesi gerekir.
Yumru ile üretim:
Çelik almak için dikilen yumruların sürgünleri uzadıkça haziran ayından itibaren 30 – 50 cm yukarıdan budanır. Çiçek açmalarına izin verilmez. Yıldız bitkisinin toprak üstü kısımları uzun gün reaksiyonu verirken, toprak altı kısmı kısa gün reaksiyonu vermektedir. Bu nedenle bitki sonbahardan itibaren yumrularını oluşturmaya başlar. Yumru üretimi açık alanda yapılabilir. Artık bunlar yeni senenin çiçeğini verecek olan materyallerdir. Yumrular, ayrılarak saksılara dikilir.
Ayırma ile üretim:
Az kullanılan bir yöntemdir. Şubat – mart aylarında gelişmiş anaç bitkiler topraktan çıkartılır. Büyüklüklerine göre keskin bir bıçakla kesilerek küçük parçalara ayrılır. Bunlar saksıya dikilerek yeni çiçekler elde edilir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, her yumrunun üstte bir kök boynunun bulunmasıdır. Aksi halde göz bulunmadığı için yumrunun sürmesi söz konusu değildir.
Ekolojik İstekleri
Kültür çeşitlerini kolayca yetiştirmek mümkündür. Yıldız bitkisi ilk çimlenme sırasında 18 – 26 0C sıcaklıkta çimlenir. Ancak daha sonra sıcaklık düşürülmelidir. 120C yıldız bitkisinin gelişmesi için normaldir. Bol sayıda ve erken çiçek açması için güneşli – havadar ortamlara gereksinim duyar. Humuslu ve hafif tınlı topraklardan çok fazla hoşlanır. Fazla asitli topraklardan hoşlanmaz. Yumruların kışın dondan korunması gerekir. Bu ortamın kuru ve havadar olmasına dikkat edilmelidir. Yıldız bitkisi fotoperiyodik reaksiyon gösterir. Toprak üstü kısımları uzun gün koşullarında, toprak altı kısımları ise kısa gün koşullarında iyi gelişir. Toprak üstü kısımlarının iyi gelişebilmeleri için günlük en az 12 saatlik ışığa gereksinim vardır. Aksi halde gelişim yavaşlar. Çiçek taslağı oluşumu için de uzun gün gereklidir. Kısa gün koşullarında özellikle katlı çeşitlerde kalite düşüklüğü görülür. Çok dallanma ve çok sayıda çiçek ancak uzun gün koşullarında elde edilir. Yumruların gelişmesi söz konusu olduğunda kısa gün koşullarının sağlanması gerekmektedir. Bunu sağlamak için 20 – 30 gün süre ile bitkilere günlük 8 – 11 saat ışık vermeli, diğer zamanda bitkiler karanlıkta bırakılmalıdır.
Peyzajda Kullanımı
Yıldızların, çiçek bordürlerinde tek veya birkaç sıra üzerinde dikilmeleri daha etkili olmaktadır. Aralarına yıldızla uyuşabilen ve yıldız çiçekli iken çiçeklenmeyen mevsimlik bitkiler dikilerek yeşil bir yüzey oluşturulabilir. Balkon bitkisi ve hatta kesme çiçek olarak da kullanılmaktadır.
Önemli Türleri
Gerçek yıldızlar:
Bu türlerin tümü ayırma ve çelikle üretilmektedir.
Dahlia excelsa
Doğal olarak Meksika’da yetişmektedir. Çiçeklenme zamanı kasımdır. 6 metreye kadar boylanır. Dallanma göstermez. Ilıman iklimlerde alt kısmı odunlaşır. Yaprakları büyük, 70 cm uzunluğunda ve 50 cm genişliğindedir. Çevredeki dil çiçekleri 8 adet ve açık erguvan renginde, ortadaki boru çiçekleri solgun pembe renklidir.
Dahlia imperialis
Doğal olarak Meksika’da yetişmektedir. Çiçeklenme zamanı sonbahar – kıştır. Ağaç formundadır. Boyu 2 – 5 metre arasındadır. Kök yumruludur. Çiçekleri çan formunda ve aşağı doğru bükük, beyaz renkli, boru çiçekleri sarı renklidir.
Dahlia merckii (Dahlia glabrata)
Meksika’da doğal olarak bulunur. 60 – 90 cm boyundadır. Dil çiçekleri leylak renginde ve dişlidir.
Yıldız cinsine ait oldukları şüpheli olan türler: Bu gruptaki yıldızların tamamının 1791 yılında Meksika’dan getirilen dahlia pinnata ile dahlia juarezii olduğu düşünülmektedir. Bunlar Avrupa’da ıslah edilmiştir.
Bodur, boylu, katmerli, yalın kat, kaktüs çiçekli, ponpon çiçekli gibi pek çok renk, tür çeşit ve şekilde bahçeleri süsleyen muhteşem, gösterişli bir süs bitkisidir. Her sezon sonu yumru köklerini topraktan alarak uzun yıllar boyu yetiştirebileceğiniz ve her sezon güzelleşen kalıcı bir bitkidir.
Dahlia soğanı dikimi
Dahlia soğan ıDalyaları son don tehilikeside geçtikten sonra dış mekana dikin. Alternatif olarak don görmeyen kapalı aydınlık mekanda üretim saksılarına dikip, fideleyebilir ve haziran başında bahçeye alabilirsiniz. Dikim toprağını hazırlarken, toprağın geçirgen olmasına dikkat edin. Her metre kareye 1-1.5 su bardağı toz kompost gübre döküp bunu toprağınıza bir tırmık yardıyla karıştırın. Her yumru kökü yaklaşık 12-15 cm derine gömün. Sulayın. Dikim yeri bol güneş alan bir yer olmalı ve toprak yaz ayları boyunca nemli tutulmalıdır. Ayda bir 1 tepeleme yemek kaşığı organik toz kompost gübre 1 litre suya karıştırılarak hazırlanan şerbet kök çevresine dökülürse, çiçeklenme kalitesi artacaktır.
Bakım ve istekleri
Kolay. Çiçeklenme döneminde uzun çiçek saplarını vazolarınızı süslemek için kesmekten çekinmeyin. Bu bitkiye zarar vermez. Tam açmamış ancak açmaya hazır goncaların bulunduğu sürgünleri seçin bunlar, vazolarınızda uzun süre çiçekli kalacaklardır.
Sezon bitiminde bitki kendi kendine geçene dek yapraklı yeşil kısmı kesmeyiniz. Bekleyin, tüm yapraklar doğal olarak geçip, kuruyunca topraktan 4 parmak yukarısından keserek geçen bitkiyi temizleyiniz. Aşırı soğuk bölgelerde, ilk donlardan sonra soğanları sökün, havadar bir yerde 2-3 hafta kurumalarına izin verin. Soğanlarınızı bu halde, kese kağıtlarında ya da kuru ( tamamen kurumuş ) torf içinde kışın 5-10 derece ısıda serin, nem almayan, karanlık bir yerde saklayabilirsiniz.
Yıldız çiçeği soğanı Püf noktası:
Dikimi yaptınız ve Dalyanız sürgün verdi. İlk yapraklar sonrasında 3. ve 4. yapraklar da çıktı. İşte bu noktada ortadan yukarı doğru süren filizin tepesini korkmadan kesin. Bu onun dallanmasını, çalı formu kazanmasını ve her daldan bol bol çiçeklenmesini sağlayacaktır. Bu uygulama erken dönemde yapılmalı ve geciktirilmemelidir.
Gelişme dönemi boyunca düzenli gübreyle hazırlayacağınız şerbetlerle besleyin. Erken dönem budamasını atlamayın. Uzun varyeteler, geliştikçe desteğe ihtiyaç duyabilir ihmal etmeyin. Geçen çiçeklerini toplayın bu çiçeklenmeyi hızlandıracaktır. Sonbaharın ilk donu gelip, soğukları başlayıp, bitki geçince derhal yumruları topraktan sökün. Üzerlerindeki toprağı yıkayarak temizleyin ve gerekli budamayı yapın .Baş aşağı, gölge serin bir yerde kurutun. Bu dönemde mantar ilacıda uygulayabilirsiniz. Kışı geçirmesi için şerit helinde kesilmiş gazetelerden yapacağınız karışım içine yada tamamen kurumuş torf ve perlit karışımı içine yerleştirip, serin 5-10 derece, nem asla almayan , karanlık bir yerde bir sonraki sezon için saklayın. Saksılardakileri ise kapalı serin balkona yerleştirip, kış ayları boyunca sulamadan saklayın. Baharla birlikte havaların ısınması sulamanın hafif hafif başlayacağı dönemdir.
Çiçek çapları bir futbol topu hatta daha büyük olan dinnerplate - yemek tabağı - varyetesi Dünya'nın en etkileyici çiçeklerini açması ile ünlüdür.
Yaz boyu çiçeklenirler ve her çiçek yaklaşık 3 hafta ve daha uzun süre bozulmadan bitkiyi süsler.
Dahlia pinnata (Dahlia rosea, Dahlia variabilis)
Bir metre kadar boy yapar. Dallanma gösterir.Yapraklar bir sap üzerinde karşılıklı ve dörtlüdür.Üst yapraklarda sap üzerinde sağlı sollu birer yaprak bulunur. Yaprak kenarları kertikli, yaprakların üst yüzü yeşil, alt kısmı gri – yeşil renklidir. Çiçek tablası, yatay veya hafif büküktür. Dil çiçekleri 8 adet tozlanabilir özellikte ve pembe renklidir. Kökleri yumruludur. Bugün yetişen dahlia hibritlerinin oluşmasında önemli rol oynayan türlerdendir. Bahçelerde kullanılan örnekleri üç grupta toplamak mümkündür.
Yalınkat çiçekliler: Çiçek tablalarının içe yakın kısımlarındaki çiçekleri sarı, borumsu yapıda, kenar çiçekleri muntazam ve dil şeklindedir. Yarı katmerli yıldızlar: Çeşitli ırkları vardır. Özellikle şakayık yıldızları dikkat çeker. Büyük yapılı çiçek tablaları, çift sıralı ve bir kısmı tam gelişememiş küçük çiçeklerden oluşmuştur. Katmerli çiçekli yıldızlar: İç kısımlardaki çiçekler belirsizdir. Çiçekleri çok sıktır.
Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Bakteriyal solgunluk hastalıkları, bakterilerin oluşturduğu gal hastalıkları, virüslerin neden olduğu yaprak leke hastalıkları, botrytis, yaprak bitleri ve kırmızı örümcek en çok karşılaşılan problemlerdir
Derleyen:By EyyupK
