Tohum ıslatma,katlama ve diğer işlemler

Tohum nedir: Bir bitkideki dişi çiçeğin, aynı türün erkek çiçek polenleri ile döllenmesi sonucu ortaya çıkan oluşumdur.

Tohum, 3 bölümden oluşur.

1-Embriyo

 Embriyo; Tohum içerisindeki bitki taslağıdır ve   3 kısımdan oluşur. a-Kökcük b- Gövdecik c- Çenek yapraklar

2-Endosperm

Tohumun çimlenmesi ve ilk gelişimini sağlaması için gerekli olan besin kaynağıdır.

3-Tohum kabuğu

Tohum kabuğu ise adından da anlaşılacağı üzere embriyo ve endespermi çevreleyen kısımdır ve  iki kısımdan oluşur. a-Dış kabuk b-İç kabuk

Tohum Yapısı

Bir tohum dış kaplaması olarak adlandırılır tohum kaplama . Tohum kat yaralanma ve aynı zamanda kurumasını embriyo korunmasına yardımcı olur. Tohum kat ince ve fasulye ya da yumuşak olabilir kalın ve sert keçiboynuzu tohum ya da hindistan cevizi gibi. Endosperm , geçici bir yiyecek kaynağı olarak adlandırılan özel bir yaprak şeklinde embriyo etrafında paketlendi kotiledon yaprak veya tohum. Bunlar genellikle tohum filizlenen görünür ilk parçalarıdır.

Bitkiler tohum tohum yaprakları (kotiledon) sayısına bağlı olarak sınıflandırılır. Otlar gibi bitkiler olabilir monokot bir kotiledon içeren. dikotillere iki kotiledon sahip bitkilerdir.

Çimlenme

   Tohumlar uykudadır veya ölüdür ,şartlar çimlenme için doğru olana kadar bekler. Bütün tohumlar su, oksijen, ve uygun sıcaklık gerekir. Çimlenme  Bazı tohumlar da uygun ışık gerektirir. Diğerleri çimlenmeye karanlığı gerektiren Bazısıda tam ışıkta daha iyi çimlenebilir.

  Bir tohum uygun koşullara maruz kaldığı zaman, su ve oksijen tohum kaplama arasından alınır. Embriyo hücreleri büyütmeye başlar. Sonra tohum kabuğu yırtılır, bir kök veya radikula çekimi ya da ardından ilk ortaya plumulasından yaprakları ve sapı içerir.

Birçok neden kötü çimlenmeye neden olabilir. Aşırı suyla bitki yeterince oksijen neden olur. Tohumlar çok derinde ise onları toprak yüzeyine ulaşmadan depolanmış tüm enerji kullanmasına neden olur. Kuru şartlarda bitki çimlenme işlemini başlatmak ve bunu sürdürmek için yeterli nem yok anlamındadır.

Bazı tohum kabukları  sert kat kırılıncaya kadar çürüme başlayabilir. Islatma veya tohumları çizilmesi tohum kabuğunu yıkmaya yardımcı olacaktır. Diğer tohumlar uygun sıcaklıklara maruz bırakılması gerekir. Bunun için  belirli bir süre için düşük sıcaklıklarda tutulur.


Tohumun çimlenmesi:

Sağlıklı tohumlar; uygun nem, sıcaklık ve oksijeni bulduğu zaman  belirli bir süre sonra çimlenir. Bu şartlar sağlandığı halde sağlıklı, sağlam tohumlarda çimlenme olmuyorsa çimlenme engeli var demektir.

Çimlenme Engeli nedir?

Çimlenme engeli; tohumun kendi iç ve dış özelliklerinden kaynaklanan ve çimlenmeyi engelleyen özelliktir. Bir başka ifade ile; tohumun çimlenmesi için gerekli şartlar sağlandığı halde tohumun çimlenmemesinin engellenmesidir.

Çimlenme engelini yaratan özellikler nelerdir?

a-Tohum Kabuğundan veya Etli Kısmından Kaynaklanan Çimlenme Engeli;

 Tohumun çimlenmesi için dış kabuktan içeriye su girmesi ve tohumun şişmesi gerekir. Dış kabuk kalın ve sert olduğu taktirde tohumun içerisine su nüfuz edemez ve çimlenme gerçekleşemez. Bu durumda dış kabuğun aşındırılması veya inceltilmesi gerekir.

Çimlenme, tohumun dışındaki etli  kısımda yer alan bazı kimyasal maddelerden de  olumsuz etkilenebilir.

b-Embriyodan kaynaklanan Çimlenme Engeli;

Tohumun embriyosunun tam olarak gelişmemesi veya belirli bir süre dinlenme veya uyku ihtiyacı hissetmesidir.

c-Endospermden Kaynaklanan Çimlenme Engeli;

Tohumun çimlenmesinde enerji kaynağı olan endosperm içerisindeki besin maddelerinin kullanıma hazır olmamasıdır.

Çimlenme engeli tüm ağaç ve çalı türü tohumlarında görülmez. Bazı türlerde ise yukarıda sayılan çimlenme engelinin ikisi veya üçü bir arada görülebilir.

Çimlenme Engelleri Nasıl Giderilir.

Çimlenme engelini gidermek için yapılan işlemlere; tohumun ekim  öncesi göreceği işlemler, ön işlem veya uyarıcı işlem denilmektedir. Bunlar hakkında pratiğe dönük kısa açıklamalar aşağıda yapılmıştır.

a-Asitle muamele;

Akasya, Yalancı akasya, İğde, Harnup Gladiçya gibi sert kabuklu tohumlar %95lik konsantre sülfürik asitle muamele edilir. Asit yakıcı bir kimyasal maddedir. Bu nedenle tohumların gözenekli, kevgir gibi çelik bir kaba konularak asite daldırılması ve türlere göre değişen sürelerde 5-60 saniye kadar asitte tutulması ve daha sonra tohumların bol su ile yıkanması gerekmektedir. Ancak bu işlemin deneyimli kişilerce yapılması gerekir.

b-Tohum Kabuğunu Aşındırılması;

Tohum kabuğundan veya etinden kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesinin en tehlikesiz yolu ise dış kabuğun aşındırılarak inceltilmesidir. Bunun için tohumun dış kabuğunu zedeleyen tambur şeklinde, tamburun içerisinde zedelemeyi yapan metal çivi veya çıkıntılar olan elektrikle veya elle çevrilen aletler geliştirilmiştir. En basit yöntem ise bir kabın içerisine tohumlarla birlikte çakıl taşlarının konularak sallanması veya çevrilmesidir.

Benzer şekilde etli meyvelerin etli kısmını ayıran aletler de geliştirilmiştir.

Burada hatırlatılması gereken en önemli husus ise sert kabuklu tohumların daha kabukları tam olarak sertleşmeden toplanarak ekilmesi halinde çimlenme engelinin aşılabileceğidir.

c-Sıcak Suda Bırakma;

Kabuktan kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesi için uygulanan yöntemlerden biri de  tohumların sıcak suda bırakılmasıdır. Burada tohumların haşlanma riski vardır. Bunun için tohum hacminin 4-5 katı su kaynatılır ve ateşten indirilir. Daha sonra soğumaya bırakılan suya tohumlar atılarak 12-24 saat kadar burada tutulur. Sıcaklığın etkisi ile su alıp şişen tohumlar dibe çöker diğerleri üstte kalır. Su alıp şişmeyen tohumları tekrar sıcak suda bırakmak gerekebilir.

d-Sıcak katlama;

Tohum kabuğundan kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesinde uygulanan bir diğer yöntem ise  sıcak katlamadır. Sıcak katlamada;  24 saat suda ıslatılan tohumlar suyu süzülmüş ıslak kum veya turba ile karıştırılarak  oda sıcaklığında türlere göre belirtilen süre kadar tutulur.

e-Soğuk Katlama;

Embriyodan kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesinde yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Soğuk Islak katlama da denilen bu yöntemle tohumlar rutubetli, soğuk ve havadar ortamda belirli bir süre bekletilerek (dinlendirilerek) embriyoların gelişmesi ve uyku isteğinin yerine getirilmesi sağlanır.

Bunun için :  24 saat suda bekleyen ve suyu süzülen tohumlar  yine suyu süzülmüş ıslak kumla karıştırılarak polietilen (naylon) poşet içerisinde belirli süre + 4 derecede bekletilir. +4 derece için evlerde kullandığımız  buzdolaplarının sebzeliği uygundur. Katlamadan çıkan tohumlar hemen tüpe veya yastığa ekilmelidir.

Katlamada Dikkat Edilecek Hususlar;

Gerek sıcak katlama gerekse soğuk katlama esnasında  tohumlar belirli aralıklarla gözle kontrol edilmelidir. Tohumlarda küflenme olduğu taktirde tohumlar yıkanmalı ve  mantara karşı ilaçlanmalıdır. Yapılan kontrollerde tohumlarda çatlama ve sürme gibi çimlenme hareketleri görüldüğünde katlamaya hemen son verilmeli ve tohumlar ekilmelidir.

Katlamada dikkat edilecek bir diğer husus ise katlamaya ne zaman başlanacağıdır. Normal olarak bazı tür tohumlar (Meşe, kestane, sedir, göknar vb.) sonbaharda ekildiği taktirde bahara kadar geçen sürede toprakta katlama olacağından ayrıca katlamaya gerek duyulmaz. Buna karşın tohumu sonbaharda ekme gibi bir şansımız olmadığı taktirde katlamayı yapmak zorundayız. Bu durumda katlamaya başlama zamanı önem kazanmaktadır. Örneğin sedir tohumunu Ocak ayında temin ettik ve normal olarak ta Nisan ayında ekmek istiyoruz..  Sedir tohumunun bir aylık bir soğuk katlama isteği olduğunu düşünürsek katlamaya Mart ayında başlamak  durumundayız. Aksi taktirde Ocak ayında temin ettiğimiz tohumu hemen katlamaya aldığımız taktirde Şubat ayında ekmek gerekecektir. Eğer sera gibi bir ortamımız yok ise  Şubat ayında katlamadan çıkan tohumları zayi etmek durumunda kalabiliriz. Bu nedenle ekeceğimiz türün özelliğine göre ekim zamanımızı belirleyip katlama süresi kadar önceden katlamaya başlamak gerekmektedir.

Islatma

• Isı tutma kabı: Suyun sıcaklığı sabit tutmak  bardak veya bir kupa olabilir yada bir seramik ya da kil kupa bunun için mükemmel olacaktır.

• Küçük tabak veya kapak: Bu öncelikle fincan veya kupa kapsayacak şekilde kullanılacaktır.Ancak,  zaten bir kapağı varsa, o zaman küçük tabak ile yapabilirsiniz.

• Sıcak su: Bu tohum ıslatma ortam olacaktır. Sıcak değil, sadece sıcak. Su çok sıcak ise tohumlar öldürecektir.

1) Isı tutma kabın içine sıcak su dökün. Olumlu sonuçlar elde etmek için, su oda sıcaklığında birkaç derece daha sıcak olması gerekir. O aradaki birkaç  derece sıcaklık düşüşünü telafi edecektir.

 2) Dikkatli bir şekilde kap içindeki tohum koymak ve kapak ya da küçük plaka ile hemen örtün. Kapak kaçan ısıyı tutacak  sadece, ayrıca  doğrudan ışıktan tohumları koruyacaktır.

3) Zaman içinde, tohumların bir yüzeyinde yüzmekte olduğunu fark edeceksiniz. Bu normaldir, çünkü Merak etmeyin. Sadece bir süre için ıslanmaya bırakın. Onları batırmak için tohumlara hafif bir dokunun. Kabın altındaki  Tohumlar muhtemelen büyüyecek olanlardır.

Kazık kök görünene kadar
4) Ilık suya batırılmış tutun. Bu yöntemi uygularken, bu mümkün değildir, çünkü aşırı iliklerine tohum endişe etmeyin. Bütün işlem sonunda tohumlar uygun ortam olduğunda  yaklaşık 24-48 saat içinde çimlenme ortaya çıkacaktır.


Ağaç tohumlarının katlanması, bir yandan suya ve havaya dayanıklılıklarından dolayı çimlenmeyi engelleyen tohumların (veya çekirdeklerin) kabuğunu yumuşatma ve aşındırma ve öteye yandan, tohum çimlenmesinin uyanmasını sağlayacak rutubetli bir soğuk havayı tutmaktan ibaret olur. Bu koşullarda, tohumlar daha rahat bir şekilde çimlenir.

1 : Perikarp (sert çekirdeğin kabuğu);
2 : endosperm ;
3 : tohum göbeği ;
4 : kotiledon ;
5 : embriyonik tomurcuk ;
6 : embriyonik gövde ;
7 : embriyonik kök. Embriyo 4, 5, 6 ve 7.

Bunu gerçekleştirmek için, tohumları tabaka halinde ıslak kumun içine yerleştirin ve sonbaharda saksıları kuzeye doğru konumlandırın. İlkbaharda (Nisan-Mayis aylarında) çimlenmeye başlayan tohumları toplayıp, toprak ve gübre karışımyla dolu saksılara şaşırtın. Fidanları, zemini gübreyle işlemeye dikkat ederek, doğrudan toprağa dikin. Bir yıl sonra, onları kesin olarak belirlediğiniz yerlere şaşırtın.
Daha modern bir yöntem : yeniden ıslatılmış tohumları hafif ıslak olan turbayla dolu bir kaba yerleştirip, buzdolaba yerleştirin. Dikkat edin, bu soğuk, suyun büyük bir kısmının yok olmasına sebep olur; su sızdırmaz bir kapağı olan bir kap kullanın. Bundan önce,  tohumları çürükten korumak için, odun kömürü tozuyla onların etrafını kaplayın.
Bir tohumdan çimlenen fidelere "tohumdan yetiştirme" denir ve bunlar genelde anaç olarak kullanılır çünkü her zaman hem daha dayanıklı  hem de ömürleri çok daha uzun olur.
Geldikleri ağacın tamamıyla aynısını vermezler; bu nedenle yeni türler eldetmek için de kullanılırlar.
Ekim
Marttan itibaren tohumlar hazır olur. En uygun dönem, çekirdeğin yeni yeni açtığı dönemdir; tohumların doğrudan saksıda çimlenmemesi için katlama sürecinin sonlarına doğru dikkatli bir gözetim gerekir. Çok hassas olan fideler ekime dayanamayabilir.
Sebze ekiminde gibi, iyi işlenmiş bir toprakta, sıraların arasında 40 cm'lik bir boşluk bırakarak, findanlıkta ekin. Orman agaçları, mikorizaların gelişimini sağlayan kendi cinslerinden gelen yaprak çürüntüsünün eklenmesinden hoşlanır; köklerde bulunan bu mantarlar besin  elementlerini asimile etmeyi sağlar. Düzenli çapalamalarla toprağın havalandırılmasını sağlayın; kurak dönemlerde sulayın. Bir sene sonra, yetiştirdiğiniz bu genç fideler kayda değer bir boya varmış olur; Tam o sırada, ilk şaşırtma için onları kökünden sökmekte fayda var; bu işlem kök sisteminin güçlenmesini sağlar.
Ağacın dikileceğe yer konusunda ise, en zoru bazen yeri belirlemek olabilir ! Fakat, hiç kimsenin bu konuda öğüte ihtiyacı olmadığı kanısındayız.
İstisnalar
Ağaç ekme konusunda ekseriye uygulanan yöntem katlama olsa dahi, bu konuda çesitli istisnalar da var. Elma, armut, ayva, limon çekirdekleri ve sofora tohumalarını suda 24 saat bekleterek basit bir ıslatma işlemi yeterli olabilir.
Bazıları, soguk değil de sıcak suya ihtiyaç duyar. Bu durum, yalancı akasya, mimoza, bakla ve erguvan için geçerlidir. Onları büyük bir kasenin içine yerleştirip, üzerine kaynar su dökün. 24 saat soğumasını  bekleyin.
Son olarak, ekildikten bir hafta sonra çimlenmesi gereken çok hassas tohumlar vardır. Bu durum, kavak, sögüt agacı, karaagaç gibi ilkbaharda olgunlaşan ve beklemeden uyanan bütün tohumlar için geçerlidir. Kedicikler düşmeye basladıgında onları toplayıp, hemen ekin.
Ekim takvimi (*) geleneksel yöntemde, tohumun uyanışı için tohumların katlanması en geç Aralık-Ocak'ta yapılmalı. Buzdolabında, soğukta muhafaza edilmeli.


Soğuk Katlamayla Gül Tohumu Çimlendirme

Gül tohumu çimlendirme, daha çok yabani anaç bitki elde etmek için kullanılır. Kapsülünü açtığınız tohumları önce iyice yıkayın. Ardından aşağıdaki yöntemlerle soğuk katlama yapın.

1) Buzdolabının sebzeliğinde kum ya da perlit içinde arada bir nemlendirerek bekletin. (Ipıslak, balçık içinde değil, yoksa çürürler.)  Bu bekleme işi 2 ya da 3 ay sürebilir. Havalar ısınınca umalım ki çimlenmeye başlayacaklardır.

2) Çimlenme olasılığını  artırmak için bir su bardağı suya bir kaç damla tuz ruhu damlatın. Tohumları içine atıp  kabuklarının hafifçe zedelenmesini sağlayın. Sonra direkt yerine dikebilir, ya da soğuk katlama yapabilirsiniz.

3)Çimlenen tohumları kasalara veya tavalara 10 cm aralıklarla ekin. Üstlerini 1-2 mm torfla örtün. Ve dışarıya alın.