Tarım Siteniz: Kurtbağrı Ağacı (Ligustrum Tree )

Kurtbağrı, Zeytingiller (Oleaceae) familyasından Ligustrum cinsini oluşturan çalı veya küçük ağaçlara verilan ad.

Avrupa, Kuzey Afrika, Batı Asya ve ülkemizde Karadeniz kıyı şeridi ile iç bölgelerde doğal olarak yayılış gösterir.

Besince zengin, çoğunlukla kireçli, ılıman ve humuslu topraklarda iyi gelişir. Ağır killi, çakıllı, kurak, kumlu ve kuru topraklar ile tuzlu topraklar ve sahil arazide yetiştirmeye uygundur.

Ilıman iklimli yerlerde optimal gelişim gösterir. Ancak soğuk iklim şartlarına ve kuraklığa dayanıklıdır.

Genel Özellikleri
Yaprak döken ya da her dem yeşil, çalı veya ağaç karakterinde, 50 kadar tür bu cinsi bulunur. Asya, Avrupa, Malezya ve Avustralya’da yayılım gösterir. Yaprakları karşılıklı dizilmiş, kısa saplı, kenarları dişsizdir. Genellikle çiçekleri dal uçlarında beyaz renkli, bileşik salkım durumundadır. Beyaz ya da krem renkli çiçekler yazın dal uçlarında kümeler halinde açar ve bazıları hoş kokar. Meyveleri üzümsü meyve durumunda, morumsu-siyah, yeşilimtırak veya beyaz renkli olabilir. Ligustrumlar kolaylıkla üretilebilen, uyumlu ve hızlı büyüyen özellikte olduklarından, en ucuz ve en çok kullanılan çit bitkisidir. Ligustrumlar budamaya dayanıklı ve sağlam bitkilerdir. Bu özellik onları iyi bir çit bitkisi yapar. En iyi tam güneş alan yerlerde yetiştirilir ve kısmı gölge ve şehir şartlarına da uyum sağlayabilir. Çok soğuk aylarda her dem yeşil olan türlerde yapraklar kahverengi – yeşil renge döner. Pek çok toprak çeşidinde ve kuru yerlerde de yetiştirilebilir. En iyi gelişme nemli ve zengin topraklarda olmaktadır. Ligustrum vulgare türü yurdumuzda doğal olarak yetişmektedir. Çit, bordür, yol ağacı, grup ağaç ya da topiary olarak kullanılabilir.
Üretimleri tohum ve çelikle olur.

Önemli Türleri
Ligustrum japonicum (Japon Kurtbağrı); Japonya ve Kore kökenlidir. Ülkemizde de yetiştirilmektedir.

Fotoğraf : Ligustrum japonica bitkisinin yaprak ve meyvesinden görünüş

Hafif kumlu, balçıklı bahçe toprağında iyi gelişmektedir. Toprak isteği bakımından kanaatkârdır. Kireçli, kuru, asidik ve tuzlu topraklar ile sahil arazide yetiştirmeye uygundur. Şiddetli donlardan zarar görür. – 10 0C sıcaklıklara kadar dayanıklıdır. Ilıman iklimlerde iyi yetişir. Soğuğa karşı, yaz yeşili olanlardan daha dayanıklıdır. Meyve içinde yarım küre şeklinde, 3-5 mm büyüklüğünde, iki adet, açık kahve renkli tohum bulunur. Tohumlar geç sonbaharda olgunlaşır.
Yaygın ve yayvan bir tepe oluşturur. Aynı zamanda yayvan bir kök sistemine sahiptir. Budamaya yatkındır. Çit olarak yetiştirildiği takdirde biri erken ilkbahar, diğeri yaz ortasında olmak üzere yılda iki defa budanmalıdır. Ağır budamaya dayanıklıdır. Budama yapılmadığı takdirde çiçekler yaz sonuna kadar kalır. Hızlı büyür, maksimum 5–6 m boy yapar. Işık isteği bakımından yarı gölge bitkisidir. Yarı gölge de yaprak rengi daha hoştur. Geç sonbaharda olgunlaşan drupa meyveleri, 6mm çapında, siyahımsı, yarı etli ve terminaldir. Hermafrodit çiçekleri, küçük 4 parçalı, kremsi beyaz renkli, tüpümsü, mürekkep salkım şeklinde, piramidimsi ve 6 -15 cm uzunluktadır. Temmuz – Eylül ayları arasında açan çiçekler hafif kokuludur. Her dem yeşil yaprakları 4–10 cm uzunluğunda, geniş ya da uzun yumurta biçiminde, derimsi, ucu sivri veya küttür. Yaprak kenarları tam, orta damar kırmızımsı ve belirgin olmayan 4–5 çift yan damarlıdır. Genç sürgünler ince ve tüysüzdür. İyi sürgün verir.

Tohumla üretim esastır. Tohum toplanır toplanmaz herhangi bir işleme gerek kalmadan geç sonbaharda veya erken ilkbaharda ekilir. Çimlenme yüzdesi yüksektir. İlkbaharda yeşil çeliklerle, yazın 5–10 cm uzunluktaki yarı olgun çeliklerle seralarda, geç sonbaharda 20- 30 cm uzunluktaki sert çelikler ile sera ortamında üretilebilir.
Kirli hava şartlarına dayanıklıdır. Çok iyi bir çit ve bordür bitkisidir. Kısa boylu yol ağacı olarak, tek veya gruplamalarda kullanılır. Kapta doğal drenajın olmadığı çatı, teras, balkon gibi beton zeminlerde yetiştirilebilir.

Ligustrum vulgare (Adi Kurtbağrı); Avrupa, Kuzey Afrika, Batı Asya ve ülkemizde Karadeniz kıyı şeridi ile iç bölgelerde doğal olarak yayılış gösterir. Besince zengin, çoğunlukla kireçli, ılıman ve humuslu topraklarda iyi gelişir. Ağır killi, çakıllı, kurak, kumlu ve kuru topraklar ile tuzlu topraklar ve sahil arazide yetiştirmeye uygundur. Donlara dayanıklıdır. Ilıman iklimli yerlerde en uygun gelişim gösterir. Ancak soğuk iklim şartlarına ve kuraklığa dayanıklıdır.

Kahve renkli tohumlar yarı küre görünümlü, ucu sivri ve 2–3 mm büyüklüğündedir. Meyve içinde cilalı görünüşlü, 2 adet tohum bulunur. Ağustos –eylül ayında olgunlaşan tohumların çimlenme yüzdesi düşüktür. Habitüsü sık görünümlü çalı durumundadır. Tepe çapı 3–4 m dir. Hızlı büyür. Maksimum 4–5 m boy yapar. Yaygın kök sistemi geliştirir.

Makaslama ve budamaya son derece yatkındır. Canlı çit oluşturmaya uygundur. Makaslanarak kolayca şekil verilebilir. Erken ilkbaharda veya çiçeklenmeden sonra, yaz sonu budanması uygundur. Işıklı ortamda çiçek ve meyve verimi artar. Ekim – aralık aylarında olgunlaşan meyveleri sürgün uçlarında, bezelye büyüklüğünde, üzümsü meyve durumunda, olgunlukta parlak siyah renkli ve bol miktardadır. Haziran –temmuz ayında açan çiçekleri hermafrodit,beyaz renkli ve keskin kokuludur. Sıcak iklimlerde yarı hep yeşil yapraklar 4–6 cm uzun, ters oval biçimli, uçları sivri veya küt, kenarları düz ve yumuşak, üst yüzü koyu, alt yüzü açık yeşil renkli ve tüysüzdür. Genç sürgünler yumuşak yeşil renkli ve tüysüzdür. Tohumla üretim esastır. Tohumlar toplandıktan sonra sonbaharda ekilebileceği gibi rutubetli kumda + 40 C de 2–3 aylık soğuk katlamadan sonra erken ilkbaharda da ekilir. Yeşil çeliklerle erken ilkbaharda, yarı olgun odun çeliklerle yazın seralarda, sonbaharda sert çelikle ısıtmalı sera ortamında üretilir.
Kirli hava şartlarına, kent iklimine ve endüstriyel yörelere dayanıklıdır. Canlı çit tesisinde ve erozyon önlemede kullanılır. Su baskınlarına dayanıksızdır. Sonbaharda yapraklar morumsu bir renk alır, ama gösterişsizdir.

Üretimi
Genel olarak ligustrum bitkileri tohum ve çelikle üretilir. Tohum ile çoğaltma; çelikle çoğaltmanın güç olduğu türlere uygulanır. Sonbaharda toplanan tohumlar 1-10 C’ de 2-3 ay katlandıktan sonra ilkbaharda ekilir. Çelikle çoğaltma; değişik yöntemler uygulanmaktadır. Haziran ayında 10- 12,5 cm uzunluğunda hazırlanan yumuşak çelikler, soğuk yastıklardaki 2 kısım kum + 1 kısım peat karışımına dikilir. Çeliklerin nemini koruyabilmek için üzerleri örtülür. Herhangi bir hormon uygulamasına gerek yoktur. Dikimden takriben 6 hafta sonra % 100 dolaylarında köklenme elde edilir. Köklenme olduktan sonra dışarıda iyi hazırlanmış geliştirme yastıklarına 25 x 25 cm mesafelerle dikilir. Kurak aylarda sulama yapılarak, sezon sonunda oldukça iyi bir forma ulaşırlar. İlkbaharda kalsiyum – amonyum nitrat gübresi ile gübrelenmelidir.
Diğer bir yöntemde, temmuz ayında hazırladığımız çelikleri gölgelendirilmiş soğuk yastıklara alınır. 12 hafta sonra köklenme elde edilir.
Diğer bir yöntemde ise Ekim ayında 25 – 30 cm uzunluğunda hazırlanan odun çelikleri açık araziye dikilir. Bu çeliklerdeki pişkinleşmemiş yeşil aksam kesilerek çıkarılır.
Hazırlanan çelikler % 0,8’lik toz IBA ile muamele edilirler. Ancak Ligustrum vulgare çeliklerinin hormon uygulamasına ihtiyacı yoktur. Bu yöntemle % 80 – 95 oranında köklenme elde edilir. Sonbaharda söküme gelir.
Peyzajda Kullanımı
Ligustrumlar kırpılmaya ve kuvvetli budanmaya dayanıklı, sağlam bitkilerdir. Bu özellik onları iyi bir çit bitkisi yapar. Çit, bordür, yol ağacı, grup ağaç ya da topiary olarak kullanılır.