• Fotosentez yapan ototrof canlılardır.
• Yarı parazit bitkiler (ökseotu) fotosentez yapar, fakat su ve mineralleri konaktan alır.
• Tam parazit bitkiler (cinsaçı) fotosentez yapmaz.
• Bitkiler üremelerine göre sınıflandırılır.
A) ÇİÇEKSİZ BİTKİLER
• Sporlarla ürerler. :-):-):-):-)genez görülür.
• Kök, gövde ve yaprak yoktur.
• İletim demeti eğreltilerde ve damarlı çiçeksiz bitkilerde vardır.
• Su yosunu, kara yosunu, eğreltiotu, ciğerotu
B) ÇİÇEKLİ BİTKİLER
• Üreme organı çiçektir ve tohumla ürer.
• Kök, gövde ve yaprak vardır.
• İletim demetleri bulunur.
Kök: Bitkileri toprağa bağlar. Su ve minerallerin alınmasını sağlar. Stoma yoktur. Kutikula ve kloroplast yoktur.
Gövde: Otsu ya da odunsu olabilir. Otsu gövdede
kutikula, stoma ve kloroplast bulunur. Odunsu gövdede kutikula, stoma ve kloroplast bulunmaz. Odunsu gövdede ölü mantar doku bulunur. Gaz alışverişi lentisellerden sağlanır.
Yaprak: Fotosentez organıdır. Terleme yapraklardaki stomalardan yapılır. Yüzeyi kutikula ile kaplıdır. İletim demetleri bulunur.
Kutikula: Yağsı ve mumsudur. Epidermis hücreleri tarafından oluşturulur. Su ve havayı geçirmez, ışığı geçirir. Odunsu gövdelerde ve kökte yoktur. Su bitkilerinde çok incedir. Kurak bölge bitkilerinde ise çok kalındır. Su kaybını önler.
Epidermis: Altta veya üstte bulunur. Kutikula, stoma, diken ve tüy oluşumunu sağlar. Fotosentez yapamaz yani kloroplast yoktur.
Parankima: Fotosentez yapan gerçek bitki hücresidir. Palizat parankiması ışığa daha yakın olduğundan ve kloroplast sayısının fazlalığından dolayı sünger parankimasından daha fazla fotosentez yapar.
Stoma (gözenek): Yaprağın altında, üstünde veya her iki yüzde de olabilir. Epidermis ile aynı hizada, içeri doğru(kurak) veya dışarı doğru (sulak) olabilir. Fotosentez yapan iki bekçi hücresinden oluşur. Stomaların açılması sırasında fotosentez yapılır. Gaz alışverişi ve terlemeyi sağlar. Üzerinde kutikula yoktur. Açılıp kapanabilir.
Açılma;
1) Hücre yoğunluğu arttırılır
2) Komşu hücrelerden su gelir
3) Turgor basıncı artar ve stomalar açılır.
Kapanma;
1) Yoğunluk azaltılır
2) Dışarı su çıkar
3) Turgor azalır ve stomalar kapanır.
1. BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ
a. Su ve minerallerin taşınımı
• Köklerde ki emici tüylerle alınır.(su bitkileri her yerden alır)
• Odun (ksilem) boruları ile taşınır.
• Odun boru hücreleri ölüdür, incedir. Taşıma tek yönlü ve hızlıdır.
• Suyun taşınması 3 kuvvetin etkisi ile olur.
I) Kök basıncı: Kök hücreleri daima ortamdan daha yoğundur. Bu yoğunluk farkından dolayı kök hücrelerine osmozla su girer. Suyun alınmasını ve yukarı biraz itilmesini sağlar.
II) Kılcallık (Adezyon): Odun boru çeperlerinin su moleküllerini çekmesidir.
III) Terleme (Kohezyon): Kohezyon kuvveti odun boruları içinde su moleküllerinin birbirinden kopmadan bir sütun oluşturmasını sağlayan kuvvettir. Su yapraklardan uzaklaştırıldığında yoğunluk artar. Bir alt kademeden su çekilir. O da bir alttan… (Yoğunluk Kademelenmesi)
b. Organik madde taşınımı
Organik maddeler dışarıdan alınamaz. Bitki kendisi üretir. Yapraklarda glikoz, köklerde amino asit sentezlenir.
Soymuk (Floem) boruları ile taşınır.
Soymuk boru hücreleri canlıdır, kalburlu borulardır. Taşıma çift yönlü ve yavaştır.
Organik madde taşınımı sıvı basınçlarının farklı olmasıyla sağlanır.
2. BİTKİLERDE SOLUNUM SİSTEMİ
• Bitkiler fotosentez için CO2’e (gündüz) , O2’li solunum için O2’e (gece-gündüz) ihtiyaç duyarlar. Bitkiler gerekli gazları stomalardan difüzyonla alır ve atarlar. Kökler ve su bitkileri gerekli gazları yüzeyden difüzyonla alabilirler.
• Kışın yaprağını döken çok yıllık bitiklerde gaz alış verişi dal ve gövdedeki lentisellerden olur.
• Lentiseller ölü mantar hücrelerinden oluşmuşlardır. Üzerinde kutikula yoktur. Fotosentez yapamaz. Açılıp kapanmaz. Gaz alışverişini sağlar.
3. BİTKİLERDE SİNDİRİM SİSTEMİ
• Ototrof oldukları için sindirim sistemi yoktur. Fakat hücre içerisindeki büyük moleküllerin küçük parçalara ayrılması sindirim olarak kabul edilir.
• Ayrıca böcekçil bitkiler azot ihtiyacını karşılamak için hücre dışı sindirim yaparlar. Cazibeli yakalayıcı organları vardır. Irganım hareketi ile böceği yakalar. (nasti) Hücre dışına enzim boşaltır. Bu enzimler nükleaz ve proteazdır. Hücre dışı sindirim yapar. Amino asit ve organik bazlar difüzyon ve aktif taşıma ile içeri alınır. Kendisi için gerekli besinleri sentezler. Drosera, Neptentes, Dionea.
4. BİTKİLERDE BOŞALTIM SİSTEMİ
• O2 gündüz fotosentezle oluşur. Stomalardan difüzyonla atılır.
• CO2 gece solunumla oluşur. Stomalardan difüzyonla atılır.
• Su topraktan alınır. Stomalardan terlemeyle atılır. Özel kanallardan (hidatot) damlamayla (gutasyon) atılır. (Nemli havada)
• Topraktan alınan bazı mineraller ve yaptıkları organik maddeler yaprak ve meyvelerde depolanır, dökümle atılır. Ya da köklerle toprağa verilir. Bu da bitki dağılımında etkilidir. (oksalat kristalleri halinde atılır)
5. BİTKİLERDE DESTEK SİSTEM
• Otsu bitkilerin dik durmasını sağlayan turgordur.
• Odunsu bitkilerin dik durmasını sağlayan pek (kollenkima) ve sert (sklerankima) dokularıdır.
6. BİTKİLERDE ENDOKRİN SİSTEM
5 tanedir;
1. Oksin : Büyüme, çiçek oluşumu ve meyve oluşumunu sağlar. Uç noktalardaki meristem dokunun mitozunu hızlandırarak boyca büyümesini sağlar. Işıktan kaçar, ışıkta etkisizdir.
2. Giberellin : Gövde büyümesi ve çimlenmeyi sağlar. Meyve büyümesini sağlar.
3. Sitokinin : Tomurcuk gelişimi ve çimlenmeyi sağlar.
4. Apsisik Asit : Tomurcuk gelişimini durdurur. (Dormansi)
5. Etilen : Meyve olgulaşmasını ve yaprak dökülmesini sağlar.
7. BİTKİSEL HAREKETLER
1. Tropizma ( Yönelme ) Hareketi : Uyartının yönü önemlidir. Uyartının yönü pozitif tropizma , aksine yönü ise negatif tropizma adını alır.
Uyaran Adı
Işık Fototropizma
Sıcaklık Termotropizma
Kimyasal madde Kemotropizma
Yer çekimi Jeotropizma
2. Nasti ( Irganım ) Hareketi : Uyaranın yönüne bağlı olmaksızın yapılan irkilme hareketidir. Turgor ile olur. Böcekçil bitkilerin yakalaması böyledir. Işık ise Fotonasti.
3. Taksi ( Yerdeğiştirme ) Hareketi : Uyaranın yönüne bağlı olarak, bir yere tutulu olmayan bitkiler için geçerlidir. Işık Fototaksi, Kimyasal madde ise Kemotaksi.
• Oksin yönetim hareketlerini yöneten bir hormondur.
• Bir yapraktaki stoma hücrelerine komşu hücrelerden su gelirken stoma açıklığı, terleme ve gaz alış verişi artar.
• Tam parazit bitkiler emeçlerini odun borularına kadar uzatır.
BİTKİSEL HAREKETLER
BİTKİLER ALEMİ
Hepsi ototrof canlılar olup, kloroplast taşırlar. Bu sayede fotosentez yaparlar. Çiçeksiz ve çiçekli bitkiler olarak iki filum'a (şubeye) ayrılırlar. Hücreleri genellikle çeper taşır.
a) Çiçeksiz Bitkiler : Çiçek ve tohum oluşturmazlar. Üremelerini sporla ya da eşeysiz ve eşeyli üremenin birbirini takip ettiği döl almaşı ile gerçekleştirirler.
1- Su yosunları (Alg'ler) : Gerçek kök, gövde ve yaprakları olmayan basit yapılı bitkilerdir. Çoğu haploid(n) kromozom taşır. Yeşil, kahverengi, esmer, kırmızı alg'ler olmak üzere gruplandırılır. Üremeleri vejetatif, sporla ve izogamiyle olur. Chlamidomonas gibi bazı türleri tek hücrelidirler. Bazı türleri hem tek hücreli hemde gözle görülecek büyüklükte (makroskopik) dir. (Acetebularia gibi).
2- Kara yosunları : İletim demetleri yoktur. Nemli yerlerde yaşarlar. Döl almaşıyla eşeyli ürerler. Gerçek yapraklar olmayıp, yaprağımsı yapıları vardır.
3- Eğrelti otları : Gerçek kök ve yaprakları yoktur. İletim demetleri vardır. Üremeleri kara yosunları gibidir. Yaprağımsılar yer altı gövdesine yapışmıştır. Çiçeksiz bitki olarak bu üç ana gruptan başka ; Ciğer otları, Likenler, Kibrit otları ve Atkuyrukları olarak bilinen gruplarda vardır
BİTKİLER ABİTKİLERDE ÜREME
Sayfa : 1
A) Çiçeksiz Bitkilerde Üreme : Çiçeksiz bitkiler grubunu, su yosunları, kara yosunları, ciğer otları, eğrelti otları ve at kuyrukları oluşturmaktadır. Mantarlar "fungi" isimli ayrı bir alemde incelenmekle beraber çoğu zaman çiçeksiz bitkiler grubuna dahil edilirler. Bunların hemen hepsinde, küçük farklarla ayrılmış :-):-):-):-)genez ile üreme görülür. Önce diploid bireyden (Sporofid) ya da diploid hücreden mayoz bölünmeyle haploid sporlar meydana gelir. Bu sporlar çimlenerek genç bitkicikleri meydana getirir. Bunlar erkek ve dişi gametofitlerdir. Gametler bunlar üzerinde mitozla meydana gelir. Gametlerin döllenmesiyle zigot, onun gelişmesiyle de diploid sporofid meydana gelir.
Aslında eşeyli üreyen canlıların hepsinin hayat devrelerinde haploid ve diploid safhaları olup, bunlar birbirini takip eder. Ancak bazı türlerin hayat devrinde haploid safha baskındır. Fertler daima haploiddir. Sadece zigot iken diploidtirler. Canlıların büyük çoğunluğunun hayat devrinde ise diploid safha baskındır. Fert diploid olup, sadece gametler haploiddir. Bazı türlerde ise hem haploid hem de diploid safhalar belirgin olarak görülür. Fertler hem haploid hem de diploid olabilmektedir. İşte :-):-):-):-)genezle üreyenler bunlardır.
1- Su yosunlarında üreme : Su yosunlarının çok hücreli olanlarında bireyler daima haploiddir. Diploid olan sadece zigottur. Zigot mayozla bölünerek haploid hücreleri oluşturur. Hayatlarına haploid safha hakimdir.
2- Kara yosunlarında üreme : Diploid evre su yosunlarına göre biraz daha uzundur. Dişi gametofite arkegonyum, erkek gametofite anteridyum denir. Dölleme ve zigotun gelişimi dişi gametofit üzrinde gerçekleşir.
3- Eğrelti otlarında üreme : Diploid evrenin en uzun olduğu çiçeksiz bitkilerdir. Erkek ve dişi gamet ayrı gametofit üzerinde oluşur. Tek yapraklı bu gametofite Protal denir. Normal bireyler diploiddir. Gametofit küçük bir bitkicik halinde kalır. Zigot gelişimine protal üzerinde başlar Sonra oluşturduğu kökleriyle direk toprağa bağlanarak kendi ihtiyacı olan su ve besini almaya başlar, direk toprağa bağlanır
Bitkiler yeryüzünde yaşamın anahtarıdır. Bitkiler olmasaydı pek çok canlı organizma yaşamını sürdüremezdi; çünkü üstün yapılı yaratıklar, yaşam biçimleriyle, besinlerini doğrudan yada dolaylı olarak bitkilerden sağlarlar. Oysa pek çok bitki, gerekli besinlerini güneş ışığından yararlanarak kendisi üretmektedir.
Bitkiler 2 temel öbekte (altşube) toplanır;
1. KAPALI TOHUMLULAR (Çiçekli Bitkiler-Angiospermae)
2. AÇIK TOHUMLULAR (Çiçeksiz Bitkiler-Gymnospermae)
Kapalı tohumlular gerçek çiçek üretirler ve sayıları 250 milyona yakın türden oluşan bir bitkiler alemidirler... Meşe, kayın, gürgen, karağaç gibi yapraklı ağaçlar bu gruba dahildir...
Açık tohumlular ise çiçeksiz bitkiler olarak anılırlar ve bu bitkilerde geniş bir canlılar topluluğudur. Çam, Göknar, Sedir, Ladin gibi kozalaklı ağaçlar, Sikaslar, Ginko gibi türler bu gruba dahildir...
Çiçekli bitkilere örnek;
At kestanesi
Çiçeksiz bitkilere örnek;
Bataklık Servisi
Damarsız çiçeksiz bitkilerde iletim demetleri yoksa fotosentez için gerekli su ve mineralleri nasıl taşır? (Ersagun Elaçmaz)
Öncelikle çiçeksiz bitkilerin bir çoğunun vasküllü yani iletim demetleri bulunan bitkiler olduğunu hatırlatalım. Bitkiler aslında vasküllü ve vaskülsüz bitkiler olarak ikiye ayrılırlar. Vasküllü bitkiler ise çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler olarak ikiye ayrılır.
Vaskülsüz bitkilerde hiç çiçek bulunmaz. Ayrıca iletim demetleri de bulunmaz. Fakat yine de bu bitkilerin bir kısmında yapraksı ve köksü yapılar bulunur. Bitkinin dokuları arasında taşımayı sağlayacak iletim dokusundan neredeyse tümüyle yoksun oldukları için ihtiyaçları olan suyu çevreden difüzyon yoluyla elde ederler. Difüzyon oldukça yavaş bir işlem olduğu için bu bitkilerin büyüklükleri sınırlıdır yani genellikle oldukça küçük boyutludurlar. Bu sayede “yüzey alanı/hacim” oranı büyüktür. Bu bitkiler çoğunlukla nemli ortamlarda yaşarlar, böylece sürekli ince bir su tabakasıyla sarılmış halde bulunurlar. Ayrıca bu bitkilerin çoğu uzun süren kuraklığa dayanıklı sporlar oluşturabilirler.
Vaskülsüz bitkiler içinde vasküllü bitkilerin en yakın akrabaları yosunlardır (Bryophyta). Taşıma sistemleri, ilk kez yosunlarda belirmeye başlar. Yosunların büyük çoğunluğu hidroid adı verilen özel hücrelere sahiptir. Bu hücreler öldükten
- Spor ile Üretim
Eğrelti olarak bilinen çiçeksiz bitkiler spor ile üretilir. Spor tek hücreden oluşmuştur ve nemli ortamlarda yaşar. Çoğunlukla çizgi veya noktalar halinde yaprakların alt yüzeyinde üretilir. Bazen de yaprak kenarları boyunca oluşurlar. Sporlar olgunlaşınca kese çatlar ve sporlar dağılır. Uygun ortam bulunca çimlenerek büyür ve yeni bir bitki meydana gelir.
AMAÇ : 2. Çiçeksiz bitkileri kavrayabilme
DAVRANIŞLAR :
1. Yakın çevredeki çiçeksiz bitkilere örnekler verme
2. Verilen çiçeksiz bitkilerin kısımlarını üzerlerinde gösterme söyleme, yazma
3. Yeşil su yosunları üzerinde gözlemler yaparak üremeleri hakkında tahminde bulunma
4. Kara yosunu üzerinde gözlemler yaparak kök, gövde, yaprak, kapsül gibi kısımlarını gósterme
5. Eğrelti otları üzerinde gözlem1er yaparak kök, gövde, yaprak ve spor keselerini gösterme
6. Eğrelti otlarının nasıl ürediği hakkında tahminlerde bulunma
7. Çiçeksiz bitkilerin yapı ve üremeleri arasındaki farklıkları sıralama ve çiçekli bitkilerle karşılaştırma
AMAÇ : 3. Değişik ortamlardaki bitkileri kavrayabilme
DAVRANIŞLAR :
1. Suda yaşayan bitkilere örnekler verme
2. Toprakta yaşayan bitkilere örnekler verme
3. Suda yaşayan bitkiler üzerinde gözlemler yáparak kısımlarını gösterme
4. Toprakta yaşayan bitkileri gözleyerek ortak özelliklerini sıralama
5. Suda ve toprakta yaşayan bitkiler arasındaki farkları söyleme, yazma.
6. Farklı bitkilerin değişik bölge ve yerlerde bulunuşunu, yükseklik ,toprak,su ışık, sıcaklık,rüzgar vb. nedenlere göre açıklama
7. Farklı iklimlere özgü bitkilere örnekler verme
AMAÇ : 4 Mantarlar, bir hücreli canlılar ve bakterileri kavrayabilme
DAVRANIŞLAR :
1. Çevrede yetişen mantarlar veya mantar resimleri üzerinde gözlemler yaparak bunların kısımlarını isimlendirme ve üremelerinin ne şekilde olduğunu söyleme, yazma
2. Yakın çevredeki zehirli ve zehirsiz mantarları tanıma
3. Yakın çevredeki bazı mantarların zehirli olabileceğini söyleme, yazma
4. Yakın çevredeki sularda bulunan bir hücreli canlıları mikroskop yardımıyla gözleme şeklini çizip karşılaştırma isimlerini söyleme
5. Bakterilerin şekillerini söyleme, yazma
6. Bir ortamda bakteri bulunup bulunmadığını kontrol etmek için deney tasarlama
7. Bakterilerin fayda ve zararlarını söyleme, yazma
