Avacado Yetiştiriciliği (Persea americana Mill)

 

Avokado herdem yeşil subtropik bir meyve türüdür. Avokadonun iklimsel istekleri turunçgillere benzer. Özellikle limon yetiştirme alanları bu meyve içinde uygundur. Avokado genellikle yayvan, bazen dikine gelişen herdem yeşil 6–20 yükseklikte bir ağaçtır. Gevrek yapıda, çarpık dallanan gövdesi kaba ve uzunlamasına yarıkları bulunan, etli bir kabukla örtülü olup, bol yapraklı bir taca sahiptir. Meyvesi 0,2–2,3 kg arasında değişen ağırlılıkta yuvarlak, oval yada armut şeklinde olup halk arasında Amerikan Armudu diye adlandırılır. Meyve eti açık sarı-yeşilimsi renkte olup % 7–25 oranlarında yağ içerir. Yapısında önemli miktarda kalsiyum ve demir vardır potasyum içeriği bakımından diğer birçok meyveye göre üstünlük gösterir. Meyvesi vitamin bakımından da çok zengin olmakla birlikte A,B,(B1,B2),C,D,E ve K vitaminlerini içerir. Her meyvede tek bir çekirdek bulunur. İki kotiledonludur. Protein miktarı ise % 1–2 oranındadır.
 

Avokado yetiştiriciliğinde karışık tipler bir araya getirildiğinde gerekli tozlanma gerçekleşmektedir. Ortalama hava sıcaklığı 21 °C ‘nin üstünde olduğu sürece, iki çiçeklenme tipi saat doğruluğu ile ortaya çıkar. Hava sıcaklığı düşük ise, günlük açılmalar gecikir ve düzensiz olur. Ortalama sıcaklık 21°C ‘nin altına düştüğünde, çiçeğin organları iyi çalışmamaktadır.15°C’nin altında ise, meyve tutumu sıfır olabilir.
 

	Sabah	Akşam
A Tipi	Dişi	Erkek
B Tipi	Erkek	Dişi

Yetiştiriciliği

Avokado Meksika Soyu Çeşitleri, Batı Hint Adaları Soyu Çeşitleri ve Guatemala soyu çeşitleri bulunmaktadır. Bunların sıcaklık, toprak istekleri vb istekleri farklıdır.
Bazı Önemli Avokado Çeşitlerinin Çiçek Tipleri
 

Çeşit Adı	Çiçek Tipi	Çeşit Adı	Çiçek Tipi
Fuerte	B	Rincon	A
Regina	B	İrving	B
Clifton	B	Anaheim	A
Dickinson	A	Nabal	B
Nowels	A	Mayo	A

Avokado yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli iklim faktörü kış donlarıdır. Bahçe tesisinde don olayı görülen alanlarda ağaçların hava akımını sağlayacak şekilde ve güneye meyilli yerlere dikilmelidirler. Ayrıca avokadonun çiçeklenme ve meyve bağlama dönemindeki düşük sıcaklıklar ani sıcaklık değişimleri ve düşük hava nemi meyve tutumunu olumsuz etkiler.

Sıcaklığın 30°C'nin üzerine çıktığı ve nisbi nemin % 50'nin altına düştüğü mayıs - haziran aylarında önemli meyve dökümleri görülür. İleri dönemlerdeki ani sıcaklık değişimleri de meyve dökümüne sebep olmaktadır. Kuvvetli rüzgârlar gevrek yapılı ağacına ve meyveye zarar verir. Böyle yerlerde dikimden önce rüzgâr kıran tesisleri yapılmalıdır. Yağışlar yönünden, yetiştiricilik için minimum yıllık yağış miktarı 750–100 mm.’dir.

Avokado yetiştiriciliği için hafiften ağıra kadar değişen birçok toprak tipinde yetişebilir. Ancak en iyi toprak derin, verimli, drenajı iyi olan, özellikle kumlu – tınlı, alüviyal topraklardır. Taban suyu seviyesi en az 2 m. ‘nin altında olmalıdır. Toprak asitliği ise nötre yakın veya hafif asit karakterde olmalıdır (pH değeri 5 – 7 arasında olmalıdır). Toprakta kireç fazlalığı da bazı elementlerin alımını güçleştirir (çinko, demir, mangan).

Çeşit Seçimi : Bahçede birden fazla çeşidin bulunması çiçeklerin tozlanması ve verimlilik için önemlidir. Çeşitler bahçenin iklim özelliklerine göre seçilmelidir. Çünkü soğuğa dayanaklılık bakımdan çeşitler arasında farklılıklar vardır. Ayrıca meyvenin hasat mevsimleri, taşımaya uygunluk ve ticari değeri de göz önüne alınmalıdır.
Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan çeşitler Hass, Bacon, Fuerte ve Zutano sayılabilir.

Fuerte : Dünyada en çok yetiştiriciliği yapılan çeşittir. Meksika X Guatemala soyu melezidir. Meyve ağırlığı 175–400 gr olup armut şekillidir. Ağaç büyük yapıda olup yayvan gelişir. İlkbaharda çiçeklenir. Periyodisite eğilimi gösterir. Tozlayıcı çeşit kullanıldığında verim artar. Tozlayıcı olarak Topa Topa, Zutano, Hass, Rincon, Jalna, Bacon kullanılabilir. 4–7 yılda meyve vermeye başlar. Soğuklara orta derecede dayanıklıdır. — 2,8 ‘de zararlanma başlar.

Rincon : 170–270 gr ağırlıkta, armut şekilli ve iyi kaliteli meyvesi vardır.3–4 yaşında meyveye yatar. Peryodisiteye orta derecede eğilimlidir. Fuerte ‘ye tozlayıcı olarak kullanılabilir. Orta büyüklükte yayvan gelişen ve soğuklara orta derecede dayanıklı bir çeşittir.

Dikim : Avokadolara verilecek dikim aralıkları, çeşide, iklim ve toprak özellikleri ile bakım iklime göre değişmekle beraber dağınık gelişme gösteren Fuerte ve Hass çeşitlerini 7x7 m, dikine gelişme gösteren Bacon ve Zutono gibi çeşitlerde ise 6x6 m ara ile dikilebilirler. Dikim soğukların geçtiği mart ayından nisan ayı ortalarına kadar yapılabilir. Dikimin sıcak zamana rastlaması fidanın tutma şansını azaltır.
Dikim sırasında fidanın torbası kesilerek çıkartılır, kıvrılmış kökler temizlenir. Fidanın toprağı dağıtılmadan 60x60 cm. ebatlarında açılan çukurlara dikim üst toprak ile yanmış olur gübresi karıştırılarak yapılmalıdır. Ayrıca fidanın üst toprak seviyesi arazi seviyesinin 3–5 cm üzerinde olacak şekilde ayarlanmalı, derin dikimden kaçınılmalıdır. Dikim sonrası bol can suyu verilir ve fidan yanana dikilecek bir hereğe bağlanır. Yazın güneş yanmalarından, kışın ise düşük sıcaklık ve kırağıdan kurumak amacıyla gölgeleme yapılmalıdır.

Bakım İşleri

Toprak işleme: Toprak işleme ilkelere, diğer meyve türlerinden pek farklılık göstermez. Avokado yetiştiriciliğinde derin toprak işlemeden kaçınılmalıdır. Yabancı ot kontrolü için sık sık toprak işleme yerine uygun ot öldürücüler kullanılabilir.

Gübreleme: Genç ağaçlar azotlu gübreleme her yıl artan miktarlarda ve dikkatli yapılmalı, gövdeden 20–50 cm. uzaklıktaki taç izdüşümüne verilmelidir. Her gübre uygulamasından sonra az ve kontrollü bir sulama yapılmalıdır. Genç ağaçlara verilecek azot miktarları şöyledir.
1. yıl - 250 gr. A.S. (Her iki sulamada 50 gr/ağaç A.S.)
2. yıl - 500 gr. A.S. (Şubat başı - Mayıs ve Haziran sulama veya yağmurlarla birlikte)
3. yıl - 750 gr. A.S. (Şubat - Mayıs ve Haziran sulama veya yağmurlarla birlikte)
4. yıldan itibaren Azotlu gübrenin yanı sıra fosforlu ve potaslı gübrelerde verilmelidir. Bu gübreler TSP ve KSO4 olarak ağaç taç izdüşümü hizasına 10–15 cm. derinliğindeki banda verilerek kapatılır. Bir avokado ağacına 4 yaşından itibaren verilecek gübre miktarları ve uygulama zamanları Tablo 1'de görüldüğü gibidir.

Tablo - 1: 4 yaşından itibaren avokado ağaçlarına önerilen gübre miktar ve uygulama zamanları

Ağacın yaşı	Amonyum Sülfat gr/ağaç	Triple Süper Fosfat gr/ağaç	Potasyum Sülfat gr/ağaç
4–7	Şubat Başı 500-1000gr Mayıs 250 – 500 gr. Haziran 250 – 500 gr.	Ekim - Kasım 225–350	Ekim - Kasım 250 – 300
8–12	Şubat Başı 1.750–2000 Haziran 750–1000	Ekim - Kasım 450	Ekim - Kasım 500
13 Yaş ve Yukarısı	Şubat Başı 3000 Haziran 1500	Ekim - Kasım 500	Ekim - Kasım 750

Sulama: Avokado ağaçlarının su ihtiyacı, genellikle benzer büyüklükteki turunçgil ağaçları ile aynıdır. İlk yıllarda çanak veya karık usulü sulama ile iklim ve toprak yapısına bağlı olarak 7–20 gün arayla su verilir. Ağaçlar verime başladığında karık usulü sulamaya geçilir. Bu yaşlarda havanın yağış durumuna göre sulamaya nisan - mayıs aylarında başlanabilir. Sulama aralığı ağacın yaşına ve toprak özelliklerine göre ayarlanır. En fazla su kullanımı Temmuz - Ağustos dönemidir. Bu dönemlerde ağaçların susuzluk çekmesi halinde şiddetli meyve dökümleri görülebilir.

Budama: İlk yıl 60–75 cm yükseklikten tepe budaması yapılarak genç ağacın kuvvetli bir çatı oluşturması sağlanır. Bu dönemde birbirinden 10–15 cm uzaklıkta ve farklı açıda bulunan 3–4 dal seçilerek diğerleri çıkarılır. Ağacın iskeleti bu dallar üzerinde oluşturulur.

Verime yatmış ağaçlarda budama hasat işini kolaylaştırmak, dal kırılmalarını önlemek, obur dalları ve kuru dalları çıkarmak ve periyodiziteyi azaltmak için yapılır. 5 cm' den daha kalın kesim yerlerine aşı macunu sürülmelidir.

En uygun budama zamanı genellikle hasattan sonra ve gelişmenin henüz başlamadığı kış aylarıdır. İlk yıllarda Hass ve Fuerte gibi soğuğa hassas çeşitler soğuktan korunmalıdır. İlk yıllarda açan çiçekler kopartılmalıdır. Periyodizite gösteren çeşitlerde ise ürün yılı meyve seyreltmesinin yapılması faydalı olacaktır. Seyretme meyve çapı 2,5 cm olunca elle yapılır.

Avokado genel olarak 3–4 yaşındayken meyve vermeye başlar 10–12 yaşında ise tam verim dönemine girer. Ağaç başına çeşide ve bakım şartlarına 600–1150 kg/dekar. ürün alınabilir

Hasat: Avokadoda meyveler dalından koparıldıkları an yenemezler. Meyveler yumuşadıktan sonra tüketime hazır olurlar.
Hasat zamanı meyvedeki yağ oranıyla saptanırsa da meyvelerin dış görünüşüne bakarak da tespit edilebilir. Mor renkli meyvelerde renk yeşilden mora dönmeye başlar, yeşil kabuklu meyvelerde ise kabuk ve zemin rengi ile sapın sarımsı bir durum alması ve parlaklığın azalmasıyla anlaşılabilir. Meyveler uzun süre ağaç üzerinde kalabilirler. Meyvenin yumuşaması ise ancak hasattan sonra olur ve olgun meyveler yeknesak bir şekilde yumuşarlar.
Zedelemeden toplanan meyveler bere yapmayacak kaplara toplanır ve paketleme yerinde seçilerek boylanır. Boylanan meyveler viyollere veya tek sıra halinde ince kâğıtlara sarılarak karton kutulara ambalajlanır.

Depolama: 21 °C'de 6–12 günde yumuşayan meyveler 5 °C'de 30–40 günde yumuşar. Depolama bazı çeşitler 6 °C ‘de uzun süre depolanabilirken, diğerleri 13 °C ‘nin altında meyve zararlanmaları meydana gelir. Genelde Meksika ırkından çeşitler en toleranslı, Batı Hint Adaları çeşitleri en az toleranslı ve Guatemala çeşitleri orta derecede toleranslıdır. Batı Hint Adaları çeşitleri için tavsiye edilen depolama sıcaklığı 12,8 °C , Guatemala 4 °C ve Meksika için 8 °C ‘dır. Depo içi nispi nemi ise % 85–90 olmalıdır.

Hastalık ve Zararları: Avokadonun en önemli hastalığı kök çürüklüğüdür (phytophthora cinnamoni rands) Bu hastalığın görülmemesi için bahçelerin ağır su tutan topraklarda kurulmaması gereklidir. Armillaria Kök Çürüklüğü ve Verticillium Solgunluğu, Phytopthora Gövde Çürüklüğü, Dothlorella Çürüklüğü ve bilinen tek virüs hastalığı ise Sun Blocthdur.

Avokadoların en önemli zararlıları Akdeniz meyve sineği, thrips, kabuklu bitler, unlu bit, avokado beyazsineği ve limon sıçanı önemli zararlıları arasındadır.

Avakado (Persea americana Miller) Hastalıkları

	MLO ve Virüs Hastalık Etmenleri
	Avakado Güneşyanıklığı Viroid	Avocado Sunblotch Viroid
	Bakteriyel Hastalık Etmenleri
	Bakteriyel Kanser	- Pseudomonas syringae van Hall (S. Africa) - Xanthomonas campestris (P.) Dowson (California)
	BakteriyelMeyve Lekesi	Pseudomonas syringae van Hall
	Bakteriyel Gal	Agrobacterium tumefaciens (Smith and Townsend)Conn
	Fungal Hastalık Etmenleri
	Antraknoz	Colletotrichum gloeosporioides (Penz.) Penz.& Sacc. in Penz. (teleomorph: Glomerella cingulata (Stoneman) Spauld. & Schrenk)
	Armillaria Kök Çürüklüğü	- Armillaria mellea (Vahl:Fr.) P. Kumm. (anamorph: Rhizomorpha subcorticalis Pers.) -Armillaria tabescens (Scop.:Fr.) Denniset al. = Clitocybe tabescens (Scop.:Fr.) Bres.
	Siyah Mildiyö	Asteridiella perseae (F. Stevens) Hansf. = Irene perseae (F. Stevens) Toro
	Dal Kanseri	- Botryosphaeria disrupta (Berk. & M.A. Curtis) Arx &E. Müller - B. obtusa (Schwein.) Shoemaker = Physalospora obtusa(Schwein.) Cooke - B. quercum (Schwein.) Sacc. = P. glandicola (Schwein.) N. Stevens - B. rhodina (Cooke) Arx = P. rhodina Cooke - P. abdita (Berk. & M.A. Curtis) N. Stevens in Voorhees = P. fusca N. Stevens
	Butt Çürüklüğü	Ganoderma zonatum Murrill = G. sulcatum Murrill
	Cercospora Lekesi	Pseudocercospora purpurea (Cooke) Deighton
	Beyaz Çürüklük	Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary
	Dematophora Kök Çürüklüğü	Dematophora necatrix Hartig (teleomorph: Rosellina necatrix Prill.)
	Geriye Doğru Ölüm	- Diplodia cacaoicola Henn. - Phomopsis sp.
	Meyve Çürüklükleri (Kök, Gövde ve Yaprak)	- Botryodiplodia sp. - Botryosphaeria obtusa(Schwein.) Shoemaker - B. quercuum (Schwein.) Sacc. - B. rhodina (Cooke) Arx - Botrytis cinerea Pers.:Fr. = B. vulgaris Link:Fr. (teleomorph: Botryotinia fuckeliana (de Bary) Whetzel) - Colletotrichum gloeosporioides (P.) Penz. & Sacc. - Cylindrocladium scoparium Morg. (teleomorph: Calonectria kyotensis Terashita) - Dothiorella aromatica (Sacc.) Petr. & Syd. - D. gregaria Sacc. - Fusarium decemcellulare C. Brick (teleomorph: Nectria rigidiuscula Berk. & Broome) - Lasiodiplodia theobromae (Pat.) Griffon & Maubl. = Diplodia natalensis Pole-Evans - N. pseudotrichia Berk. & M.A. Curtis (anamorph: Tubercularia lateritia (Berk.) Seifert) - Pestalotia sp. - P. versicolor Speg. - Phomopsis perseae Zerova - Rhizopus stolonifer (Ehrenb.:Fr) Vuill. - Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) de Bary = S. libertiana Fuckel
	Phomopsis Lekesi	Phomopsis sp.
	Physalospora Kanseri	Physalospora perseae Doidge
	Phytophthora Çürüklüğü	- Phytophthora cinnamomi Rands - P. citricola Sawada - P. heveae Thompson
	Pempe Kök Çürüklüğü	Trichothecium roseum Lk.:Fr. = Cephalothecium roseum Corda
	Külleme	Oidium sp.
	Rizoctonia Kök ve Tohum Çürüklüğü	Rhizoctonia solani Kühn
	Kök ve Kabuk Çürüklüğü	Fusarium sp.
	Pythium Kök Çürüklüğü	Pythium sp.
	Rosellinia Kök Çürüklüğü	Rosellinia bunodes (Berk. & Broome)Sacc.
	Paslı Yanıklık	Colletotrichum gloeosporioides (Penz.) Penz.& Sacc. in Penz. = C. nigrum Ellis & Halst.
	Karaleke	Sphaceloma perseae Jenk.
	Fidan Çürüklüğü	- Phytophthora palmivora (E. J. Butler)E.J.Butler - Sclerotium rolfsii Sacc. (teleomoph: Athelia rolfsii (Curzi) Tu & Kimbrough)
	Helminthosporium lekesi	Helminthosporium sp.
	Bronzlaşma Yanıklığı	Phyllachora gratissima Rehm
	Veticillium Solgunluğu	Verticillium dahliae Kleb.
	Stoody Lekesi	Akaropeltopsis sp.
	Odun Çürüklükleri	- Fomitella supina (Sw.:Fr.) Murrill = Polyporus supinus(Sw.:Fr.) Fr. - Laetiporus sulphureus (Bull.:Fr.) Murrill = Polyporus sulphureus (Bull.:Fr.) Fr. (anamorph: Sporotrichum versisporum (C. G. Lloyd) Stalpers) - Rigidoporus ulmarius (Sowerby:Fr.) Imazeki in Ito = Fomes geotropus (Cooke) Cooke - Trames hirsuta (Wulfen:Fr.) Quel. = Polyporus hirsutus(Wulfen:Fr.) Fr.
	Cansız Hastalık Etmenleri
	Çinko Eksikliği	Zinc deficiency
	Bakır Eksikliği	Copper deficiency

14.12.2004 tarihinde Zir. Müh. Hasan Dölek yazmıştır… Kaynak: Türk R. 1999 Suptropik Meyve
Türleri U.Ü. Ziraat Fak. Bah. Bit. BURSA Alıntı : http://www.anamurtarim.gov.tr/