Bilimsel Sınıflandırma
Âlem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Hamamelidales
Familya: Platanaceae
Cins: Platanus sp.
Genel Özellikleri
Kuzey Amerika ile Güney-doğu Hindistan’ a kadar olan bölgede ve ülkemizde doğal
olarak yetişmektedir. Dünyada 6-7 türü olan bir bitkidir. 40 metre kadar boylanır.
Çok geniş tepeli, boylu, kalın dallı ve çok uzun ömürlü ağaçlardır. 500 yıl kadar yaşamaktadırlar. Akarsu boylarında ve dere yataklarında yetişen, hızlı gelişen, sürgün verme yeteneği yüksek türlerdir. Dalları kalın ve uzundur. Yaprakları 3-5-7 lobludur. Yapraklar dal üzerinde almaçlı dizilmiştir. Meyveleri küre biçiminde, büyük ve uzun saplıdır. Kabuk önceleri düzgün, parlak, sarımsı ya da yeşilimsi boz renklidir.
Üretimi
Üretimleri genellikle tohumla yapılır. Tohumlar kış boyunca toplanmayıp ağaç üzerinde bırakılır. Kış sonu ilkbaharda toplanarak ekilir. Eğer mutlaka sonbaharda tohum atılacaksa, tohumları topladıktan sonra 4 derecede katlamaya almalıyız.
Ekolojik İstekleri
Çınarlar gevşek, derin, besin maddece zengin, nemli toprakları sever. Özellikle akarsu
kıyılarında iyi gelişme gösterirler.
Peyzajda Kullanımı
Kirli havaya dayanıklıdırlar. Park ve bahçelerde iyi bir kitle ağacıdır. Tek olarak kullanılır. Kent sokaklarında ve dar caddelerde kullanılması hatalı olur.
Önemli Türleri
Platanus occidentalis: Batı çınarı
Kireci sevmez. Ağır balçık ve killi topraklarda uyum sağlar. Az da olsa tuza dayanır.
Ilıman iklim bitkisidir. Kuraklığa dayanıklıdır. Tohumlar 1 cm uzunluğunda, 2-3 mm genişliğinde kalın ve uzun kıl demetleri ile donanımlıdır. Bunlar uçarak uzaklaşır. Tohum verme yaşı bir ağacın yaklaşık olarak 12 ile 20 yılda başlar. Hızlı büyür. 30-40 m boylanabilir. Kuvvetli yan köklere sahiptir. Meyveleri ilkbahara kadar dalda kalır. Çiçeklenmesi mart sonu gibidir. Yaz yeşili yaprakları 10 – 20 cm uzunluğunda, 3-5 loblu, uçları sivridir. Dal üzerinde yapraklar almaçlı dizilmiştir ve sonbaharda kahverengini alır. Tohum ile üretilir. Kış sonunda toplanan meyveler ufalanarak tohumlar ayrıldıktan sonra kumla karıştırılarak ilkbaharda doğrudan ekilir. Çelikle üretiminde hormon kullanılmalıdır.
Platanus orientalis: Doğu çınarı
Ülkemizin tüm bölgelerinde, sahil ve akarsu kıyılarında bolca yetişir. Derin, taze ve
verimli topraklarda iyi gelişir. Kumlu, çakıllı, kireçli topraklarda yetişmeye uygundur.
Şiddetli donlardan zarar görür. Ilıman iklimleri sever. Nem isteği fazladır.
Soğuğa dayanıklıdır. Geniş bir taç yapar. Hızlı büyür. 25 -30 metre boylanır. Işık ve yarı gölge ağacıdır. Çiçeklenmesi mayıs gibidir. Yaprakları açık yeşil renkte, 10 -20 cm genişlikte ve derince 5-7 dilimlidir. Tohum ile üretilir. Ağaçlardan toplanan meyveler ufalanarak tohumlar çıkarılır. Kum ile karıştırılarak ilkbaharda ekilir.
Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Kabuklu bit, kırmızı örümcek en çok görülen zararlılardır. Külleme ve karaleke en çok
görülen hastalıklardır.
