Kırgızistan’ın Fergana vadisi olarak da bilinen güneyinde tandır fırını kültürü devam ediyor.
Kızgızıstan’da halkın göçebe hayatının bir parçası olan tandır fırını yapımı hâlâ devam ediyor.
Tandır fırını, tamamen sarı topraktan yapılıyor. Ülkenin güneyindeki köylerde hemen hemen her evin avlusunda bulunan tandır ev kadınlarının günlük işleri arasında yer alıyor. Ancak tandır ekmeğini kadınlar pişirmiyor, aksine hamuru erkekler hazırlıyor ve pişiriyor.
Tandır fırınının yapılışı ve tandırda ekmek pişirmek zahmetli ise de ekmekleri çok lezzetli oluyor. Köylerdeki halkın tandır ekmeğini tercih etmesinin nedenlerinden biri de tazeleğini uzun süre koruması…
Atalardan gelen âdeti bozmayarak tandır fırını yapımını devam ettiren Sabircan Saliyev, özel el yapımı tandır fırınlarının sırrını anlattı. Saliyev, Nookat bölgesindeki sarı topraklı dağ eteklerinden alınan killerden elde edilen karışım ile yapılan fırının yüksek dereceli ısıya dayanıklı olduğu söylüyor. Yapım aşamasında toprağa çamur halinde iken koyun veya keçi yünleri karıştırdığını söyleyen Saliyev, fırının çatlamasını böylece engellediğini belirtiyor.
Tandır fırınının çeşitleri ise onun hangi amaçlar için kullanılacağına bağlı… Samsı adı verilen etli börek için ayrı, kebaplar ve ekmek çeşitleri için de farklı tür ve hacimde tandırlar yapılıyor. Örneğin Alay bölgesindeki çobanlar topraktan yapılmış olan tandır fırınının taşınabilir olmasını tercih ediyor.
Tandırlar; saman, odun, kömür, tezek gibi kokusu ağır olmayan her türlü yanıcı madde ile yakılıp yeterli derecede ısıtıldıktan sonra, ekmek hamurları tandırın iç kısmına yerleştirilerek pişiriliyor. Tandırcı ise bu sırada ekmeğin iyi pişmesi için rızkı veren Allah’a şükür duası okumayı da ihmal etmiyor.
Orta Asya'nın en sıradışı, renkli ve birçok el sanatının nesilden nesile aktarıldığı bölgelerinden biri olan Kırgızistan'ın Oş kentinde, tandır yapma kültürü, bu şehirde yaşayanların hayatında önemli bir yer tutmaya devam ediyor.
Fergana vadisindeki Oş'ta, tandır kültürü, genellikle Özbek asıllı Kırgızistan vatandaşlar tarafından evlerinin avlusunda veya atölyelerde yaşatılırken, bu el sanatını meslek edinenler, topraktan tandır yaparak ailesini geçindiriyor.
Mutfaklara akıllı teknolojik gereçlerin girmeye devam etmesine rağmen tandırda yapılan ekmek ve yemekler, sofraların vazgeçilmez tatları arasında yer alıyor.
Tandır yapmaya 18 yaşında çırak olarak başladığını AA muhabirine anlatan, 35 yaşındaki Rasul Gafurov, evinin avlusunda tandırın nasıl yapıldığını gösterdi.Tandırda yapılan yemek ve ekmeklerin çok lezzetli olduğununu anımsatan tandır ustası, "Gerekli olan toprağı önce getiriyorum. Ayıkladıktan sonra toprağa keçi veya koyun yününü katıyorum. Daha sonra bu topraktan çamur elde edip, bu çamuru işlemeye başlıyorum. Hazırlanan çamuru, üstünü kapatarak bir gün beklettikten sonra ayaklarımla açıyorum ve ellerimle tandır yapmaya başlıyorum. Bir metre yüksekliğindeki tandırı 5-6 saat içinde tamamlıyorum. Bir hafta boyunca güneş altında kurutuyorum. Böylece tandır satışa hazır hale geliyor" diye konuştu.
Gafurov, tandırın müşterisinin çok olduğuna işaret ederek, tandırın büyüklüğüne göre fiyatların 18 ile 200 dolar arasında değiştiğini belirtti.
Bölge halkında tandırı hediye olarak verme geleneğinin yaygınlaştığını belirten tandır ustası, evinin avlusunda hazırladığı onlarca farklı boyutta tandırı, satmak için yol kenarında sergilediğini söyledi.
Aile fertlerinin yardımıyla tandırı severek yaptığını kaydeden Gafurov, meslek sırlarının nesilden nesile aktarıldığını ve kendisinin de isteyene öğrettiğini sözlerine ekledi.
Bu arada, şehrin birçok yerinde, özellikle tandırlarda yapılan yemeklerin ve bol etli samsaların satıldığı açık hava lokantaları bulunuyor. Tandırda pişirilen ve kızartılan içi bol etli ve soğanlı hamurdan yapılan Kırgız samsasını tatmak için vatandaşlar yoğun ilgi gösteriyor. Bu lokantalarda samsanın tanesi 1 dolara satılıyor.
Kaynak:Derleyen By Eyyupk
