TOPRAK ANALİZ YÖNTEMLERİ
Tane çapı: Toprakların tane çapları “Bouyoucos’un hidrometre yöntemi”ne göre; toprak türlerinin belirlenmesi ise, uluslararası tane çapları sınıfına göre yapılmaktadır (Irmak 1954, Gülçur 1974).
Toprak reaksiyonu (pH): Toprak örneklerinin reaksiyonu “cam elektrotlu pH metre” ile ölçülmektedir. Aktüel asitlik için topraklar ½,5 oranında arı suyla; katyon değişim asitliği için ise ½,5 oranında nKCl ile ıslatılıp bir gece bekletilmekte ve takiben ölçme yapılmaktadır (Irmak 1954, Jackson 1962, Gülçur 1974).
Organik madde: Toprak örneklerinde organik karbon “Wackley-Black ıslak yakma metodu” ile tayin edilmektedir. Elde edilen sonuçlar, 1,72 katsayısı ile çarpılarak organik madde değerlerine dönüştürülmektedir (Irmak 1954, Gülçur 1974, Chapman ve Pratt 1982).
Toplam karbon: Kuru yakma yöntemine göre, Leco Truspec CNH-S elementer analiz cihazında tayin edilmektedir.
Toplam kireç: Toplam kireç Scheibler kalsimetresi ile tayin edilmektedir (Gülçur 1974). Aktif kireç: Aktif kireç Drouıneau metodu ile yapılmaktadır (Duchaufour 1960).
Toplam azot (N): Topraktaki toplam azot miktarı “sömi-mikro Kjeldahl metodu”na göre (Irmak 1954, Jackson 1962, Gülçur 1974) “Kjeltec Auto 1030 Analyzer cihazı”nda belirlenmektedir.
Yarayışlı rutubet: Toprak örneklerinin laboratuvarda tarla kapasitesi (1/3 atmosfer) ve solma noktasındaki (15 atmosfer) rutubet içerikleri (%) “basınç tablalı toprak nemi tayin cihazı”nda belirlenmektedir. Bu iki rutubet değeri arasındaki fark tespit edilerek, toprakların bitkiler için yarayışlı rutubet (%) içerikleri hesaplanmaktadır (Çepel 1985, Kantarcı 2000).
Elektriki iletkenlik (ECX103 ): Hazırlanan toprak saturasyon ekstratının 25 Cº’deki elektriki iletkenliği “Conductance Bridge” aletinde miliSiemens/cm olarak ölçülmek suretiyle belirlenmektedir (Jackson 1962, Eruz 1979).
Yarayışlı fosfor (P): Asit reaksiyonlu topraklarda değiştirilmiş “Bray ve Kurtz No. 1” yöntemine göre, alkalen reaksionlu topraklarda “Olsen” yöntemine göre (Ülgen ve Ateşalp 1972) “Spectronic 20D kolorimetre cihazı”nda belirlenmektedir.
Değiştirilebilir potasyum (K+ ), değiştirilebilir sodyum (Na+ ), değiştirilebilir kalsiyum (Ca++), değiştirilebilir magnezyum (Mg++), değiştirilebilir demir (Fe++) ve değiştirilebilir mangan (Mn++): Toprak örneklerinde K + , Na+ , Ca++, Mg++, Fe++, Mn++ tayini “amonyum asetat metodu” kullanılarak yapılmaktadır (Jackson 1962, Kacar 1994). Hazırlanan toprak çözeltilerinde, K+ ve Na+ miktarı “Jenway PFP 7 flame photometer”, Ca++, Mg++, Fe++, Mn++ miktarları ise “Perkin-Elmer 3110 atomic absorption spectrometer cihazı”nda ölçülmektedir.
Katyon değişim kapasitesi (KDK): Toprakların katyon değişim kapasitesi “sodyum asetat metodu” ile tayin edilmektedir (Chapman ve Pratt 1982, Jackson 1962). Katyon değişim kapasitesi, toprağın katyon değişim komplekslerindeki negatif elektriki yüklerin NaOAc, pH=8,2 çözelisindeki Na ile doyurulmasından ve çözelti fazlasının yıkanıp giderilmesinden sonra adsorbe edilmiş sodyum miktarını, nötr 1 N NH4OAc çözeltisindeki NH4 ile yer değiştirerek, çözeltiye alınan sodyumun “Jenway PFP 7 flame photometer cihazı”nda okunması ile belirlenmektedir.
Kükürt (S): Toprakların kükürt miktarının tayini “türbidimetrik yöntem”e göre (Jackson 1962) “Spectronic 20D kolorimetre cihazı”nda belirlenmektedir. Yöntem toprak saturasyon çözeltisinde bulunan çözünmüş sülfat iyonlarının Ba++ iyonları ile oluşturduğu türbiditenin yoğunluğundan kükürt miktarının bulunması esasına dayanır.
Yarayışlı bor (B): Toprak örneklerinde yarayışlı bor miktarının tayini hazırlanan saturasyon çözeltisinde “karmin yöntemi”ne göre (Kacar 1994) “Spectronic 20D kolorimetre cihazı”nda belirlenmektedir.
Yarayışlı bakır (Cu++) ve yarayışlı çinko (Zn++): Toprakta bulunan yarayışlı bakır ve çinko “çift asit (HCl+H2SO4) yöntemi” ile (Kacar 1994) “Perkin-Elmer 3110 atomic absorption spectrometer cihazı”nda ölçülmektedir.
Ağır metaller (Ni, Al, Cd, Co, Mo, Cr, Pb): Ağır metal analizleri atomik absorpsiyon spektrofotometrik (AAS) yöntem ile yapılmaktadır (Kacar 1994).
YAPRAK ANALİZ YÖNTEMLERİ
Organik madde: Öğütülmüş ibre örnekleri kademeli olarak 500–550 Cº’ye kadar yakılmaktadır. Fırın kurusu ağırlık ve kül miktarı farkı alınarak, organik madde miktarı bulunmaktadır (Kacar ve İnal 2008).
Karbon: Kuru yakma yöntemine göre, Leco Truspec CNH-S elementer analiz cihazında tayin edilmektedir. Azot: İbre örneklerinde toplam azot “sömi-mikro Kjeldahl metodu”na göre (Kacar ve İnal 2008) “Kjeltec Auto 1030 Analyzer cihazı”nda yapılmaktadır.
Fosfor: Fosfor tayini “vanadamolibdofosforik sarı renk metodu” ile (Kacar ve İnal 2008) “Spectronic 20D kolorimetre cihazı”nda belirlenmektedir.
Kükürt: İbre örneklerinde kükürt analizi “türbidimetrik baryum sülfat yöntemi” ile (Kacar ve İnal 2008) “Spectronic 20D kolorimetre cihazı”nda belirlenmektedir.
Bor: İbre örneklerinin bor içerikleri “kürkümin yöntemi” ile (Kacar ve İnal 2008) “Spectronic 20D kolorimetre cihazı”nda belirlenmektedir.
Kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum, demir, bakır, çinko, mangan: Nitrik-perklorik asit ile yaş yakılan ibre örneklerinde (Kacar ve İnal 2008) sodyum ve potasyum “Jenway PFP 7 flame photometer cihazı”nda, kalsiyum, magnezyum, demir, bakır, çinko ve mangan ise “Perkin-Elmer 3110 atomic absorption spectrometer cihazı”nda tayin edilmektedir.
Ağır metaller (Ni, Al, Cd, Co, Mo, Cr, Pb): Ağır metal analizleri atomik absorpsiyon spektrofotometrik (AAS) yöntem ile yapılmaktadır (Kacar ve İnal 2008).
SU ANALİZ YÖNTEMLERİ
Elektriksel İletkenlik: Suyun 25 Cº’deki elektriki iletkenliği “Conductance Bridge” aletinde makroSiemens/cm olarak ölçülmek suretiyle belirlenmektedir (Tüzüner 1990).
pH: Su örneklerinin reaksiyonu “cam elektrotlu pH metre” ile ölçülmektedir (Tüzüner 1990). Sodyum ve Potasyum: Fleym fotometrik yöntem kullanılarak belirlenmektedir (Tüzüner 1990).
Kalsiyum ve Magnezyum: EDTA ile titrasyon yöntemine göre yapılmaktadır (Tüzüner 1990).
Karbonat ve Bikarbonat: Asitle titrasyon yapmak suretiyle belirlenmektedir (Tüzüner 1990).
Klorür: Potasyum kromat indikatörü kullanarak gümüş nitrat ile titre edilmek suretiyle klorür miktarı tayin edilmektedir (Tüzüner 1990).
Sülfat: Sularda bulunan sülfat iyonlarını ilave edilen baryum klorür eriyiği ile baryum sülfat halinde çöktürmek ve çöken miktarı tartarak belirlemektir (Koç 1994).
Bor: Karmin yöntemine göre belirlenmektedir (Tüzüner 1990).
KAYNAKLAR
Derleyen By Eyyupk
Chapman, H. D. ve Pratt, P. F. (1982), Methods of Analysis for Soils Plants and Waters, University of California, Division of Agricultural Sciences, California, USA. Çepel, N. (1985),
Toprak Fiziği, İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 3313,
O.F. Yayın No: 374, İstanbul. Duchaufour, P. (1960), Précıs de pedologıe, Paris. Eruz, E. (1979),
“Toprak Tuzluluğu ve Bitkiler Üzerindeki Genel Etkileri”, İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 29, Sayı 2, 112-120. Gülçur, F. (1974),
Toprağın Fiziksel ve Kimyasal Analiz Metodları, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ. Ü. Yayın No: 1970, O. F. Yayın No: 201,
Kutulmuş Matbaası, İstanbul. Irmak, A. (1954), Arazide ve Laboratuvarda Toprağın Araştırılması Metodları, İ.Ü. Yayınları, İ. Ü. Yayın No: 599, O. F. Yayın No: 27, İstanbul. Jackson, M. L. (1962), Soil Chemical Analysis,
Constable and Company Ld., London, England. Kacar, B. (1994), Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri: III, Toprak Analizleri, Ankara Üniversitesi,
Ziraat Fakültesi, Eğitim, Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları No: 3, Ankara. Kacar, B., İnal A. (2008),
Bitki Analizleri, Nobel Yayın Dağıtım, ISBN 978-605-395-036-3, Ankara. Kantarcı, M. D. (2000),
Toprak İlmi, İstanbul Üniversitesi,
Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 4261, O.F. Yayın No: 462, İstanbul. Koç, C. (1994),
Orman Toprak Laboratuvarlarının Kuruluş Esasları ve Laboratuvar Teknikleri Semineri, T.C. Orman Bakanlığı, Eskişehir Orman Toprak Laboratuvar Müdürlüğü, Eskişehir.
Tüzüner, A. (1990), Toprak ve Su Analiz Laboratuvarları El Kitabı,
T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara. Ülgen, N. ve Ateşalp, M. (1972),
Toprakta Bitki Tarafından Alınabilir Fosfor Tayini, Köy İşleri Bakanlığı,
Topraksu Genel Müdürlüğü, Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü, Teknik Yayınlar Serisi, Sayı 21, Ankara.
