Tuzlu topraklar, bitki gelişimine engel olacak miktarda çözünebilir tuz içeren topraklardır. Tuzlu topraklarda en yaygın anyonlar; klor (Cl), sülfat (S042), karbonat (C032 ) ve bikarbonat (HCCVj’dır. En yaygın katyonlar ise; sodyum (Na), kalsiyum (Ca2+), magnezyum (Mg2+) ve potasyum (K+)’dur.
Söz konusu anyon ve katyonların bir araya gelmesi ile tuzlar oluşur. Örneğin, sodyum klorür (NaCl) doğada en yaygın bulunan ve yaygın olarak bilinen bir tuzdur.
Alkali toprak ve alkalin toprak terimleri zaman zaman anlam karışıklığına neden olmaktadır. Alkali toprak, pH değeri 8.5’dan daha fazla olan veya değişebilir sodyum yüzdesi 15’den fazla olan veya her iki koşulu birlikte bulunduran topraktır. Alkalin toprak ise pH değeri T den daha fazla olan topraklar için kullanılmaktadır.
Alkali toprak deyimi; genellikle, açık renkli ve kabuk bağlamış topraklara karşılıktır. Tuzdan etkilenmiş topraklarda özellikle sodyum iyonunun fazla olduğuna işaret eder. Tuzlu-alkali (çorak) toprakların oluşumunda üç belirgin aşama ortaya çıkar;
Tuzlulaşma
Tuzlulaşma – alkalileşme
Alkalileşme
Alkalileşme, çorak toprakların oluşumunda ikinci devredir. Toprakta birinci devrede tuz birikmeye başlayınca durum değişerek sodyum egemen duruma geçer. Toprak çözeltisi buharlaşma ve lıilkilerin transprasyonu ile su kaybederek yoğunlaşır. Kalsiyum sülfat ve magnezyum karbonat gibi tuzların erirlik sınırları aşılmış olur ve bu tuzlar çökelir. Çözelti içinde sodyum oransal olarak artmış olur. Toprak kolloidlerine bağlı bulunan orijinal kalsiyum ve magnezyum, sodyum ile yer değiştirir. Böylece topraktaki değişebilir katyonlar arasında sodyum egemen duruma geçmiş olur.
Toprak profilinde eriyebilir tuzlar aşağıya doğru tamamen yıkandıktan hemen sonra, değişebilir sodyum (Na) hidrolize olarak sodyum hidroksit (NaOH) oluşur. Sodyum hidroksit, havadan adsorbe edilen veya mikroorganizmaların oluşturduğu (‘()2 ile reaksiyona girerek sodyum karbonat (Na2C03)’a çevrilir.
Sonuç olarak sodyum katyonunun artmasıyla toprak yüksek bir alkalin reaksiyon kazanır. Yüksek alkalin reaksiyonda Na2CO3 karşısında toprakta humus varsa küçük parçalara ayrılarak dağılır. Dağılan humus, toprak zerrelerinin üzerine yayılarak topraklara koyu bir renk verir. Bu görünüşlerinden dolayı bunlara siyah alkali topraklar adı verilmiştir. Ancak toprakta humus yoksa veya çok az ise siyah renk oluşmayabilir.
Tuzlu ve Alkali Toprakların Özellikleri
Kurak ve yan kurak bölgelerde, sulanan alanların yaklaşık % 50′ s i çeşitli seviyelerde tuzluluk problemleri ile karşı karşıyadır. FAO/UNESCO Dünya Toprak Haritası verilerine göre, dünya genelinde tuzdan etkilenmiş toprakların miktarının yaklaşık 1 milyar hektarı bulduğu belirtilmektedir. Ülkemiz topraklarının % 1.7’sinde (1.518.746 ha), tarımsal alanların ise % 3.8’inde (837.405 ha) tuzluluk sorunlarına rastlandığı , özellikle yarı kurak bölgelerde tuzlu toprakların sürdürülebilir tarım açısından özel bir öneme sahip olduğu bildirilmiştir Tuzdan etkilenmiş topraklar, mevcut tuzun miktarı ve çeşidine bağlı olarak üç gruba ayrılır. Sınıflandırma toplam çözünebilir tuz içeriğine, toprak pH’sına ve değişebilir sodyum yüzdesine bağlıdır. Tüm topraklar bir miktar suda çözünür tuz içerir. Ancak söz konusu tuzlar bitki gelişimine zarar verecek ölçüde ise, bu tür topraklar tuzlu topraklar olarak adlandırılır. Nitekim toprakta tuzluluğun başlaması ile birlikte bitkilerde zarar görmeye başlar . Tuzlu topraklar, su kalitesi iyi olduğu takdirde ve uygun drenaj koşullan altında en kolay ıslah edilebilen topraklardır. Tuzlu topraklar çoğunlukla iyi yapılı ve geçirgen olup, normal fiziksel koşullara sahiptir. Tuzlu topraklar, toprakta su hareketi yukarı doğru olduğunda genellikle yüzeyde beyaz tuz tabakası içerirler. İleri aşamalarda ise tuz çiçeklenmesi oluşur. Toprak suyunda çözünen tuzlar kılcal kanalcıklarla yüzeye hareket eder. Su buharlaştığında ise yüzeyde bir tuz tabakası oluşur. Adı geçen beyaz tuzlar çoğunlukla kalsiyum, magnezyum ve sodyumun anyonları olan klorür, sülfat ve karbonatlardır. Tuzlu topraklarda değişebilir sodyum içeriği % 15’den daha az, pH 8.5’den düşük, toplam tuz içeriği ise yüksektir.
Alkali topraklarda değişebilir sodyum miktarı % 15’den daha fazla olup, pH 8.5-10.0 arasında değişir. Yüksek sodyum içeriği nedeniyle organik maddenin sodyum tarafından dispersiyonu (küçük parçalara ayrılması) sonucu çoğunlukla alkali olarak adlandırılan topraklar ortaya çıkar. Alkali topraklarda tuz içeriği daha düşüktür. Bu tür topraklar ıslakken yapışkan, hemen hemen su geçirmez ve kaygan bir görünüme sahip olup, kurudukça sertleşir, kesekleşir ve kabuk bağlar. Toprak hafif ıslakken sürüldüğünde, arazide kaygan bir görünüm ve lastik izleri ortaya çıkar. Alkali topraklar düşük düzeyde total tuz ve yüksek düzeyde değişebilir sodyum içerir. Y üksek sodyum içeriği nedeniyle, hem kil hem de organik madde dispers duruma geçerek toprak parçacıklarının dağılmasına neden olunur.
Toprağın sıkıştırılması gözenek aralıklarının büyüklüğünü ve sayısını azaltır. Bunun sonucu olarak toprak boyunca su ve hava kolay hareket edemez. Zayıf havalanma ve çoğunlukla toksik düzeyde olan yüksek sodyum kapsamı, alkali toprakların ıslahını güçleştirir. Alkali topraklar, çoğu bitkilerin gelişimine zararlı etkide bulunur.
Tuzlu-alkali sözcüğü, hem tuzlu ve hem de alkali olan topraklar için kullanılır. Tuzlu-alkali toprakların özellikleri, tuzlu topraklar ve alkali toprakların özellikleri arasında yer alır.
Topraklarınız daki tuzluluk oranını sıfıra yakın değerde tutmanız için Rekor Gelişim toprak düzenleyici kullanmanız yeterlidir.
