Ülkemiz birçok meyvenin anavatanıdır. Bu meyvelerden biri de kızılcıktır. Kızılcık meyveleri vitamin C içeriği bakımından çok zengindir. Vitamin C içeriği portakalınkinin yaklaşık iki katıdır. Kızılcık ayrıca birçok mineral maddeler ve tanen içerir.
Meyvelerinde kılcal damarları sağlamlaştıran elastikliğini sağlayan ve kan basıncını normal tutan maddeler bulunur. Meyve çekirdek çiçek yaprak kabuk ve kökleri antiseptik özelliği ile yaraların tedavisinde mikroplara karşı ilaç olarak kullanılır. Bu gibi özellikleri ile son yıllarda tekrar ele alınmaya başlamış tüketiminde artış olmuştur.
Ülkemizde kızılcık genel olarak yabani formlarda Karadeniz Marmara Ege ve Akdeniz Bölgelerinde sahil ve yüksek kesimlerinde dağlık alanlarda dere yataklarında tek veya gruplar halinde bulunur. Malatya Bursa Yalova Karabük İstanbul illerinde sınırlı miktarda aşılı kızılcık yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Kızılcık bizde ve diğer ülkelerde farklı şekillerde kullanılır. Kızılcıktan reçel marmelat meyve suyu üretilir. Çekirdek ve yapraklarından çay ve kahve yapılır. Taze kabuklarından esans ve dizanteri hastalığına karşı ilaç hazırlanır. Gıda sanayiinde taze kuru ve sofralık olarak çok çeşitli işlemelerde yemeklerde tat verici kuru meyvelerinden hoşaf yapılarak yararlanılır. Meyvelere şeker dökülerek uzun zaman muhafaza edilir. Çok güzel tatlı konserve şurup yapılır.
Ağacı çok sıkı sert ve ağırdır. Ağacın özü sarı-kırmızı renkte pembe beyaz odun cilalamaya uygundur. Sandalye tekstil mekikleri kızılcıktan yapılır. Dokuma sanayiinde mekik yapılır. Değirmen dişlileri kızılcıktan yapılır. Yonga-biblo gibi el sanatları büro malzemesi yapımında yararlanılır. Meşhur Devrek bastonları kızılcık ağacından yapılır.
Kızılcık ağaçları erken çiçek açtığı için arıcılık bakımından çok önemlidir. Bahçe düzenlenmesinde dekoratif özelliği yanında soğuklara çok dayanıklı olduğu için tercih edilir. Bazı ülkelerde erozyona karşı kuşak oluşturmada kullanılır.,
BİTKİ ÖZELLİKLERİ
Kızılcık çok güçlü bir kök sistemi oluşturur. Kökleri fazla derine gitmez. Toprağa yakın olan kök sistemleri toprak neminden çok iyi yararlanma özelliğindedir. Tiplere bağlı olarak ağaç 2-5 m yükseklikte olabilir. Ağaç dik yayvan veya sarkık şekillerde olabilir. Gövde sayısı 1-6 arasında değişir. Dip sürgünleri ile kendini yenileme özelliğindedir. Bu şekilde zeytin gibi çok uzun ömürlüdür. Yapraklar mekik yuvarlak ve oval şekillidir. Yaprakların alt kısımlarında yakıcı tüyler vardır. Kızılcık çiçekleri diğer meyvelerden önce açar. Açmaya Şubat ayında başlar ve 2-4 hafta devam eder. Meyve bir ve daha yaşlı dallarda bazen gövdede oluşur. Meyve şekli oval yuvarlak armut silindir ve koniktir. Üst renk kırmızı sarı sarı-kırmızı kırmızı-sarı olabilir. Et rengi ise kırmızı pembe krem sarıdır. Çekirdek şekli mekik oval ve yuvarlak olur.
FİDAN ÜRETİMİ
Tohumla üretim:
Olgunlaşma öncesi veya olgunlaşma sonrası yabani ağaçlara ait meyvelerden çıkarılan tohumlar doğrudan küçük saksılara veya tohum parsellerine ekilirler. Bu şekilde elde edilen çöğürler bir sonraki yaz aşıya gelirler.
Çimlenmeyi uyarıcı işlemler yardımıyla çok sert olan tohum kabuğu yumuşatıldıktan sonra tohumlar katlamaya alınırlar. Bu şekilde 18 ay sonra aşılamaya uygun çöğür elde edilir.
Aşılama
Doğal ortamda bulunan yabani kızılcık ağaçları çiçeklenme öncesi ilkbaharda budanır. Oluşan bir yaşlı sürgünlere T veya yongalı göz aşısı uygulanır.
Tohumdan elde edilen veya dip sürgünlerinden elde edilen çöğürlerin aşılanması yoluyla kızılcık fidanları elde edilir.
Çeşit değiştirme amacıyla da budama ile oluşturulan sürgünlere göz aşısı yapılır.
Bunun yanında iki veya daha yaşlı dallara kalem aşısı yapılabilir.
(T) göz aşısı Mayıs-Haziran aylarında sürgün ve Temmuz-Ağustos aylarında durgun aşı şeklinde uygulanır.
Yonga aşı T göz aşısına göre daha erken dönemlerde de yapılabilir. Kızılcıkta yapılan aşılardan zamanlamanın iyi yapılması ve tekniğine uyulması durumlarında çok iyi başarı elde edilir.
Çelikle üretim
Yapraklanmanın başlangıcından sonra yeni sürgünlerin yaklaşık 30 cm olduğu dönemden başlayarak yaprakların döküldüğü tarihe kadar uygulanabilen yeşil çelikle çoğaltmadan 3000 ppm Indol Butirik Asit (IBA) uygulaması ile iyi sonuç alınır.
Yaprakların döküldüğü dönemden çiçeklenme öncesine kadar olan dönemde alınan yapraksız çelikler ile 5000 ppm IBA ile köklendirme yapılır.
Daldırma ile üretim
Kızılcık daldırma yöntemiyle de çoğaltılır. Ancak bu yöntem ile istenilen sayıda fidan elde edilmesi güçtür. Ayrıca daldırma ile elde edilen fidanlar geç meyveye yatarlar.
EKOLOJİK İSTEKLERİ
Sıcaklık: Kızılcık meyveleri sıcakta çabuk olgunlaşır irileşir verim artar. Soğuklara dayanıklıdır. Ortam sıcaklığının minimum –37oC olduğu yerlerde zarar görmez. Bunun yanında gölgeli yerlerden de hoşlanır çok aşırı sıcaklardan olumsuz etkilenir.
Su: Kızılcık yetiştiriciliğinde su en belirgin ve sınırlayıcı faktördür. Mutlaka su ister. Taban suyuna orta derecede dayanıklıdır. Aşırı yağış çiçeklenme ve hasat zamanını olumsuz etkiler. Nemli yerlerde meyve kalitesi artar.
Toprak: Toprak bakımından fazla seçici değildir. Orta bünyeli derin ve geçirgen topraklarda daha iyi gelişir ve iyi meyve verir. Kireçli topraklara dayanıklı tuza az toleranslıdır. Toprak PH’sının 6.4-7.4 olduğu yerlerde iyi sonuç verir. Deniz seviyesinden yükseltisi 0-80-160 m; 300-500 m; 700-1200 m olan kuşaklarda yetişir. En iyi sonuç ilk iki kuşakta olmakla birlikte 700-1200 m yükseltilerdeki özel alanlarda da rahatlıkla yetişebilir.
BAHÇE TESİSİ
Toprak hazırlığı: Kızılcık bahçesi tesis edilecek olan yerdeki toprak analiz edilerek toprağın bitki besin maddesi ihtiyaçları belirlenir. Dikim öncesi toprak hazırlıkları yapılır.
Dikim: Daha fazla verim almak ve hasat periyodunu genişletmek amacıyla birden fazla çeşitle bahçe kurulması önerilir. Çeşitlerin büyüme özellikleri ve arazi yapısı dikkate alınarak dikim mesafeleri 4x4 m 5x5 m 6x6 m olarak belirlenir.
KÜLTÜREL İŞLEMLER
Budama: Budama yaprakların dökülmesi ile çiçeklenme arasındaki dönemde yapılır. Ayrıca hasat sonrası kırılan dalların alınması sürgünlerin seyreltilmesi amacıyla da budama yapılabilir. Budamada meyve tomurcuklarının önceden görülebilmesi budama için büyük bir kolaylık sağlar.
Budama ile ağacın gelişmesine en uygun şekil oluşturulur. Ağaç gençleşir. Budama ile meyve irileşir ve kalite artar.
Dikim budaması dikimden sonra ağacın toprak seviyesinden 50-70 cm’den tepe vurma şeklinde uygulanır.
Kızılcık rahatlıkla her türlü budamaya çok iyi tepki göstermekle birlikte şekil budaması olarak kızılcığa modifiye lider formu önerilir. Bunun için lider dal ile birlikte 5-7 ana dal seçilir ana dallar üzerinde yardımcı dallar oluşturulur.
Verim budaması güneşlenmenin dengelenmesi meyvenin ağacın her tarafına dağılması gerektiğinde meyve seyreltmesi amacıyla yapılır. Bu arada çeşitli nedenlerden dolayı oluşan obur dallarda uç alma işlemi yapılarak bu dallar 2-3 yıl içinde verimli hale getirilir.
Daha önce de söylendiği gibi kızılcık kendini yenileyen bir meyvedir. Yaşlı ve verimden düşmüş ağaçlar gençleştirme budaması yardımıyla gençleştirilir.
Uygulama:
• Ana dal düzeyinde gençleştirme
• Gövde düzeyinde gençleştirme şeklinde yapılır.
Sulama: Kızılcık yetiştiriciliğini sınırlandıran en önemli faktör sudur. Bu nedenle sulama çok önemlidir. Kurak ve susuz yıllarda meyve küçük kalır verim ve kalite azalır. Sulama ile meyve iriliği artar verim ve kalite yükselir.
Gübreleme: Yapılacak toprak ve yaprak analizlerine göre gübrelemeden çok olumlu sonuçlar alınır. Genel olarak organik gübreler dekara 2-3 ton hesabıyla 3-4 yılda bir verilir. Azot dekara 15-20 kg fosfor 30-35 kg ve potasyum ise 10-12 kg hesabıyla verilir.
Tarımsal Mücadele: Doğal olarak yetişen kızılcıklarda herhangi bir hastalık görülmemesine karşın ticari olarak kızılcık yetiştiriciliğinin yapıldığı özellikle nemli yörelerde ve aşırı yağışlar sonrası botritis antraknoz gibi hastalıklar etkili olabilmektedir. Bunlara karşı bakırlı preparatlar ile fungusit uygulamaları iyi sonuç verir. Orman ile sınır yerlerde ve ormandan açılan arazilerde tesis edilen yerlerde kök çürüklüğü zararı görülmüştür. Kızılcığın yetiştirildiği alanlarda diğer meyvelerde görülen meyve sineği kabuklu bit gibi zararlılar kızılcıkta görülmüştür. Ancak önemli derecede zarara yol açmamışlardır.
Hasat: Kızılcık ağaçlarının bulundukları yükselti ve iklime bağlı olarak hasat Temmuz ortasından Ekim ayı başlarına kadar devam eder. Bir ağaçta bulunan meyveler aynı anda olgunlaşmaz. Bu nedenle 2-3 defada hasat yapılır. Ayrıca kızılcık meyveleri hasattan sonra olgunlaşmaya devam eder. Olgunluk ilerledikçe irilik meyvede şeker oranı artar C vitamini ve sertlik azalır. Bu özellikten yararlanabilmek için meyvelerde renklenme başladığı zaman hasat yapılarak pazara ulaşma anında tam olgunlaşma sağlanır; zararlanma oranı düşer.
Hasat edilen meyveler en fazla 5 kilogramlık plastik veya karton ambalajlar ya da en iyisi 1-2 kilogramlık plastik kaplara konularak taşınmalıdır. Bu şekilde kayıplar azaltılmış ürünün albenisi artırılmış olur.
KIZILCIK BİTKİSİ VE FAYDALARI
Kızılcık – Kiren (Cornus mas), kızılcıkgiller (Cornaceae) familyasından bir ağaç türü. Anadolunun çoğu bölgesinde Kiren adı ile anılır. Kızılcık meyvelerinin tadı ekşi olup, taze ya da kurutulmuş olarak tüketildiği gibi, tarhana, hoşaf, reçel ve marmelat yapımında da kullanılmaktadır.
* Kızılcık C vitamini deposu bir meyvedir. Uzmanlar portakaldan kat kat fazla C vitamini içerdiğini açıklıyor.
* Kızılcığın ekşi meyveleri iştah kesici özelliği ile zayıflamaya yardımcıdır.
* Kızılcık mideyi rahatlatıp aşırı safrayı keser.
* Meyveleri ishali önler.
* Kızılcığın kabuklarında ateş düşürücü özelliği bulunmaktadır.
* Ağız paslanmasını giderir.
* Ağız yaralarını iyileştirir.
* Kızılcık şurubu vücuda kuvvet verir.
* Altını ıslatana çocuklara da iyi geldiği bilinmektedir.
* Çıban ve yaraları iyileştirici özelliği bulunmaktadır.
* Ayrıca zayıf bağışıklık sistemi, epifiz bezinin az çalışması, uykusuzluk, prostat, damarlardaki zayıflık, menopoz, kan pıhtılaşmaması, idrar yolu iltihapları karşısında oldukça faydalıdır.
Kızılcık Bitkisinin Zararları:
Fazla kullanımlarda kabızlık etkisi gösterir.
Kızılcık cv. Elegantniy (Cornus mas Elegantnyj)
Ukraynalı Çeşit.
Ortalama meyve ağırlığı 5g. Şeker içeriği 9,1%. Bir yaklaşık 15 yaşındaki çalı 30kg dan ortalama verim. Bu tüm erkenci çeşidinde - meyve erken ortalarında Ağustos olgunlaşmaya başlar.
Yavaş büyüyen çeşidinde, yüksekliği 2m ve genişliği 2,5 m ulaşır.
Kızılcık cv. Koraloviy Marka (Cornus mas Korałłowyj Marka)
Ortalama meyve ağırlığı 5,8 g. Şeker içeriği% 12,7. Lezzetli ukrainian çeşitlerden biridir. Bir yaklaşık 15 yaşındaki çalı 36 Kg gelen ortalama verim. Meyveler orta Ağustos ayında olgunlaşmaya başlar..
Kızılcık cv. Flava (Cornus mas Flava)
17. yüzyıldan beri bilinen oldiest çeşitleri biri. Meyveler ayrı bir ananas lezzet, boyut, parlak sarı renkli, çok lezzetlidir. Olgunlaşma Ağustos ayıdır. , Ortalama üretken bir geniş, gevşek alışkanlığı ile güçlü büyüyen çalı,. 4-5 yıl yaşında meyve vermeye başlar.
Kızılcık cv. Vidubetskiy (Cornus mas Wydubieckij)
Ukraynalı Çeşit.
Ortalama meyve ağırlığı 6,5 g. Şeker içeriği% 7,5. Bir yaklaşık 15 yaşındaki çalı 50kg en verimli çeşitlerin ortalama verimli bir türdür. Olgunlaşma Ağustos ikinci parçasıdır.
Kızılcık cv. Dublanii (Cornus mas Dublany)
Arboretum Bolestraszyce olarak yetiştirilirdi Polonyalı çeşitli.
Meyvelerin C vitamini seviyesi yıldan yıla değişir ama onlar yüksek şeker (% 13) ve pektin içeriği var. Ağustos'un ikinci yarısında olgunlaşır
Ilımlı büyüyen çalı tipik geniş piramidal taçlıdır.
Kızılcık cv. P5 (Cornus mas P5)
Meyveler mükemmel tam bir lezzet ile biçimli büyük olgunlaşma Ağustos ikinci parçası.
Üretken, yavaş yavaş yükseklik ve genişlik geniş bir piramidal taç, 3m ile büyüyen.
Kızılcık cv. Exotichniy (Cornus mas Ekzoticznyj)
Ukraynalı Çeşit.
Meyve büyük - ortalama ağırlık 7g. Şeker içeriği% 10,4. yaklaşık 15 yaşındaki çalı 40kg dan ortalama verim. Olgunlaşma Ağustos / Eylül olduğunu. Uzun bir süre saklamak imümkündür
Kızılcık cv. Yulyush (Cornus mas Juliusz)
Arboretum Bolestraszyce olarak yetiştirilirdi Polonyalı çeşitli.
Meyveler Ağustos sonunda olgunlaşmaya başlar. Şeker içeriği% 10'dur. Onlar turşu için iyi. Bu çeşitlilik bir aydan biraz daha az Polonyalı çeşididir.
Geniş bir yayılma taç ile güçlü büyüyen çalı.
Kızılcık cv. Shafer (Cornus mas Szafer)
Arboretum Bolestraszyce olarak yetiştirilirdi Polonyalı çeşitli.
Çok yüksek C vitamini ve şeker (% 16) içeriği ve ortalama pektin içeriği ile lezzetli meyve taşıyan olağanüstü bir çeşitlilik. Onlar Ağustos sonunda olgunlaşır.
Tipik bir geniş konik taç ile bir orta büyüyen çalı.
Kızılcık cv. Bolestrashitskii (Cornus mas Bolestraszycki)
Arboretum Bolestraszyce olarak yetiştirilirdi Polonyalı çeşidi
Polonyalı çeşitlerin içinde en büyük meyve taşımaktadır. Bunlar yüksek bir vitamin C ve pektin içeriği ve çok yüksek bir şeker içeriği (% 14) sahiptir. Olgunlaşma Ağustos sonunda. Hasat zamanı yıl üst üste uzun ama değişkendir.
Tipik geniş konik taç ile bir orta büyüyen çalı.
Kızılcık cv. Svetlyachok (Cornus mas Swietljaczok)
Ukrayna çeşididir. Şeker içeriği% 9,7. Zaman Olgunlaşma Eylül başında Olgun meyveleri aşağı düşürmeyin! Hasattan sonra onlar depolamak için oldukça iyi bir türdür. Yaklaşık 15 yaşındaki çalı 50kg ortalama verim.
Bir yuvarlak taç genişliği, yüksekliği ve 3m 2,5 m olan bir orta büyüyen çalı.
Kızılcık cv. Pachoskii (Cornus mas Paczoski)
Arboretum Bolestraszyce olarak yetiştirilirdi Polonyalı çeşitli.
Meyveler, C vitamini, şeker (% 12) ve pektin ortalama içeriğine sahiptir. Onlar Eylül başından itibaren olgunlaşmaya başlar. Hasat zamanı uzun ama değişken
tipik geniş konik taç ile bir orta büyüyen çalı.
Kızılcık cv. YANTARNIY (Cornus mas Jantarnyj)
Sarı meyve ile Ukrayna çeşididir. Büyük bitkileri taşıyan - bir yaklaşık 15 yaşındaki çalı 40kg dan ortalama verim. Meyve lezzetli ve yaklaşık 3,5 gr ağırlığı vardır. Şeker içeriği% 9,6. Meyveler Eylül başlarında olgunlaşır ve aşağı düşerler. .
Geniş piramidal taç ile bir orta büyüyen çalı.
Kızılcık cv. Macrocarpa (Cornus mas Macrocarpa)
Çarpıcı geniş, armut biçimli meyve bol bitkileri taşıyan eski çeşididir. Olgunlaşma Eylül / Ekim olarak belirlendi. Yüksekliğinde 2,5 m ulaşan bir yavaş büyüyen çalı.
Kızılcık cv. Jolico (Cornus mas Jolico)
Avusturyalı çeşitli. Koyu kırmızı meyve 5g konusunda, büyük ve son olarak Eylül / Ekim aylarında olgunlaşır. Bu nedenle onlar tam lezzet almak için ılık bir sonbahar gerekir. Jolico çok genç yaşta meyve ayarlamak başlar - genellikle bir yıllık bir bitki üzerinde bir düzine çiçek tomurcukları vardır.
