Son yıllarda ülkemizde ve dünyada etlik piliç üretiminde önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Bu hızlı gelişmede, etlik piliçlerin kısa dönemde yetiştirilmeleri, yemden yararlanmalarının daha iyi olması ve kişilerin değişen tüketim alışkanlıkları etkili olmuştur
Hayvansal yağların insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri de insanları daha az yağ içeren beyaz et tüketmeye zorlamaktadır.
Az bir alanda, az bir iş gücüne ihtiyaç duyan, özellikle dar gelirli ailelerin bütçesine önemli katkı sağlayan etlik piliç üretim faaliyeti nasıl yapılmaktadır.
Değerli Çiftçiler, Değerli Üreticiler;
Her geçen gün yetiştiriciliği yaygınlaşan "Etlik Piliçlerin Beslenemesi" hakkında neler biliyoruz Çiftçi Köşemizde sizlerle bu konuyu paylaşmak istiyoruz.
Etlik Piliçlerin Özellikleri
Etlik piliçlerin canlı ağırlık artış hızları ve yemi ete dönüştürme oranları diğer hayvanlara göre daha yüksektir.
Bu özelliklerinden dolayı onlara yüksek enerji ve yüksek protein içeren yemlerden yiyebildikleri kadar verilmesi gerekmektedir.
Irk ve pazar durumuna bağlı olarak etlik piliçler 35 ile 42. günler arasında kesim yaşına ulaşmaktadırlar.
Cornish ırkı etlik piliçler 900-1000 gram canlı ağırlığa ulaşınca kesilebildikleri halde, ülkemizde, erkek ve dişi karışık şekilde yetiştirilen piliçler, 1800 gram ve üzerindeki canlı ağırlıklara ulaştıklarında kesilmektedir.
Yaş ilerledikçe yemden yararlanma kötüleşir. Bu nedenle kesim yaşı için 45. günden daha sonrasının ekonomik olmayacağı göz önünde bulundurulmalıdır.
Etlik piliçlerin erkek olanlarının yemden yararlanmaları dişilere nazaran daha iyidir. Bu nedenle ekonomik bakımdan erkek piliçlerin yetiştiriciliği tercih edilmektedir. Bunun için yumurtadan çıkan civcivlerde cinsiyet ayrımı yapılmaktadır.
Kümes ve Barındırma
Kümesler, ana yollardan en az 200 metre içerde, hakim rüzgar durumu dikkate alınarak inşa edilmelidir. Etlik piliçler ağır kanatlılar olması nedeniyle kafes sisteminden ziyade yer sisteminde barındırılırlar.
Yer sisteminde yetiştiricilikte, odun talaşı ve buna benzer maddeler, mevsime bağlı olarak 5-10 cm kalınlığında altlık olarak kümesin tabanına serilir.
İdeal bir kümes, 9-12 m genişlikte ve 3 m yükseklikte olmalıdır. Uzunluk isteğe bağlı olarak değişir.
Kümes Yoğunluğu
Irk, cinsiyet, iklim ve canlı ağırlığa bağlı olarak metre kareye konulacak hayvan sayısı değişik olmaktadır. Başlangıç döneminde metre kareye 40-50 adet civciv konulur.
Erginlik dönemlerinde metre kareye 25 kg ağırlık, aşırı sıcakların hüküm sürdüğü zamanlarda ise metre kareye 20 kg ağırlık düşecek şekilde hesaplanma yapılmalıdır. Metre kareye konulabilecek maksimum piliç adedi 34 kadardır.
Havalandırma
Performans üzerine etkili olan en önemli unsurlardan biri de kümesteki havalandırmadır. Havalandırma doğal ve yapay olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.
Doğal havalandırmada bacaların çapı 40-60 cm olmalıdır. Piliçlerde minimum havalandırma, 1.5 m3/kg canlı ağırlık/saat olacak şeklide ayarlanmalıdır.
Yapay havalandırmada ise beher saat için dışarı atılması gereken her m3 hava için 2.5 cm2 giriş alanına ihtiyaç vardır.
Kümeste toz, amonyak, Karbondioksit, amonyak, hidrojen sülfür gibi zararlı gazlar ve yüksek oranda su buharı bulunmamalıdır. İzolasyonu olan kümeslerde minimum havalandırma, 7-9 m3/kg/saat, izolasyonsuz kümeslerde ise 15 m3/kg/saat olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Aydınlatma
Etlik piliçlerin yem tüketebilmesi, hormonal ve metabolik faaliyetlerini sürdürebilmesi için aydınlatma gereklidir. Aydınlatmada ışığın şiddeti, rengi ve süresi önemlidir.
Işık şiddeti ilk iki hafta 4 watt/m2, daha sonraki haftalar 2 watt/m2 olacak şekilde ayarlanmalıdır. Işıklandırma lambaları eşit aralıklarla ve yerden en az 2 metre yüksekliğinde yerleştirilmelidir. 100 wattlık ve daha büyük ampul kullanılmamalıdır.
Civcivler kümese geldiğinde ilk iki gün 24 saat süreyle aydınlatma yapılır. İkinci günden itibaren kesim yapılıncaya kadar yapay ve doğal aydınlatma süresi günlük 23 saat olmalıdır.
Yem İhtiyacı
Toplam maliyetin %65-70 kadarını yem oluşturur. Yemin kalitesi büyüme hızı ve et verimini belirler. Her haftaya ait yemler ile besleme yapılabileceği gibi, yaygın olarak üç aşamalı besleme uygulanmaktadır. Civciv dönemindeki yem tüketimi toplam 750 gramı aşmamalıdır.
Etlik Civciv I. Dönem Yemi: Bu dönem 0-10.günleri kapsar. Bu yemin Ham Proteini %24 ve Metabolik Enerjisi 3200 kcal arasında olmalıdır.
Etlik Civciv II. Dönem Yemi: Bu dönem 11-21.günleri kapsar. Bu yemin Ham Proteini %23 ve Metabolik Enerjisi 3200 kcal arasında değişmektedir.
Etlik Piliç Yemi: 22. günlük yaştan kesime bir hafta kalana kadarki dönemi kapsar. Bu dönemdeki yemin Ham Proteini %20-21 ve Metabolik Enerjisi 3100-3200 kcal arasında olmalıdır.
Etlik Piliç Bitirme Yemi (Kesim Öncesi): Kesime son bir hafta kalan dönemde piliçlere yedirilen yemdir. Ham Proteini % 18-19, Metabolik Enerjisi 3100-3200 kcal arasındadır. Bu yeme antikoksidiyal katılmamış olmalıdır.
Yemden Yararlanma Oranı: Günlük ve kümülatif olarak faklı şekillerde tanımlanabilir. Etlik piliçlerin belirli bir zaman diliminde tüketmiş oldukları yem miktarının (kg) aynı zaman dilimindeki canlı ağırlık artışlarına (kg) oranıdır.
Yemden yararlanma oranı, ilk haftada 0.94 iken, 5. haftada 1.70, 6. haftada 1.86 ve 7. haftada 2.02'ye kadar gerilemektedir. Yaşın ilerlemesine paralel bir şekilde yemden yararlanma da kötüleşme olmaktadır.
Hastalıklar ve Hastalıktan Korunma
Etlik piliçler hastalıklara karşı oldukça hassas hayvanlardır. Başta solunum problemleri olmak üzere koksidiyosis, salmonellosis, kolibasillosis ve buna benzer bir çok hastalık etlik piliçlerde önemli ekonomik kayıplara yol açar. Bu nedenle hijyen ve sağlık koşullarına gereken önem verilmelidir. Aşılar zamanında ve noksansız olarak yapılmalıdır.
Yemlere koksidiyosisi (kanlı ishal) önleyici antikoksidiyaller mutlaka katılmalıdır. Aksi halde yapılan emekler heba olup gider.
Ayrıca 7-8. günlerde içme sularından Newcastle B1, 14-21. günler gumboro, 28-30. günler Newcastle lasota aşıları mutlaka yapılmalıdır.
Kümeslere girişlerde, çıkışlarda ve kümes içerisinde hijyene son derece dikkat edilmelidir. Kümes girişinde mutlaka antiseptikli maddeler bulundurulmalı, el ve ayaklar bu maddelerle muamele edildikten sonra içeri girilmelidir. Kanatlı hayvan üretiminde tedaviden ziyade, hastalıklara karşı önceden önlem almak daha doğru bir davranıştır.
Gerekli vitaminler, mineraller yeterli ve dengeli olarak verilmediği takdirde ayak ve bacak problemleri meydana gelir, verim düşer, Ölümler görülebilir.
Etlik piliç besiciliği diğer hayvanlara göre daha çok dikkat gerektirmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Süleyman ÇALIŞLAR
KSÜ Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü
Yemler ve Hayvan Besleme Anabilim Dalı
