Fosfor (P)
Kaya, mineraller ve organik maddelerdeki fosfor parçalanarak serbest hale dönüşür ve bitki bu serbest fosfor bileşiklerinden faydalanır. Ancak, fosfor genelde, toprak içerisinde bitkilerin faydalanamayacağı bağlı formda bulunur. Özellikle pH’sı yüksek, kireçli veya magnezyumu yüksek topraklarda kalsiyum fosfat veya magnezyum fosfat olarak çözünmez bileşikler oluşturarak çökelir ve bu yapıdan bitkiler faydalanamaz. Yapılan gübrelemelerde bitkinin fosfordan faydalanma oranı %30 civarındadır. Gübrelerle verilen veya topraktaki mevcut fosforun etkinliğini pH’yı düşürerek sağlayabiliriz.
Bitkiler toprakta serbest halde bulunan fosforu kolaylıkla alabilirler. Fosfor bitkilerde en fazla genç dönemde kullanılır. Tohum döneminde fosfor kullanımı nispeten artar.
Fosfor, çiçeklenme biyolojisi, tohum oluşumu, enerji transferi (ATP), gen aktarımı (DNA) gibi konularda mutlak gereklidir.
Fosfor noksanlığı bitkinin en çok generatif yönden zarar görmesine neden olur. Fosfor noksanlığı kendini öncelikle yaşlı yapraklarda gösterir (mobildir). Yapraklar noksanlık durumunda önce koyu yeşile, sonra mavi yeşile ve daha sonrada kırmızı ve kırmızı-mor bir görünüm sergiler.
Fosfor fazlalığında veya aşırı fosfor gübrelemesinde demir (Fe+2) çinko (Zn+2), kalsiyum (Ca+2), bor (B) ve mangan (Mn+2) alınımına engel olur.
Fosforun Alım Formları: H2PO4 ve HPO4-2
Fosforun Bitkideki Görevleri:
- Enerji transferi (ATP), şeker ve nişasta gibi maddelerin taşınması ve depolanmasında etkilidir.
- Nükleik asitlerin (DNA) oluşumunda ve gen aktarımında görev alır.
- Çiçek ve meyve oluşumunda, kök gelişiminde önemlidir.
- Hücre bölünmesi ve yeni hücre oluşması için elzemdir.
- Meristem dokularım büyümesini düzenlemektedir.
- Cansız, zayıf ve yumuk çiçek oluşumu.
- Yaprakların önce koyu yeşile, sonra mavi yeşile, ve daha sonrada kırmızı ve kırmızı-mor renge dönüşmesi (antosiyan birikimi).
- Köklerde zayıflama, cansızlık ve emici tüylerin yeterince oluşmaması.
- Sürgünlerde kısalma, incelme ve ipliksi gelişme, boğum aralarında daralma.
- Küçük ve şekilsiz meyve oluşumunun yanında çekirdek sayısında azalma, çekirdek gelişim bozuklukları ve raf ömründe kısalmalara sebep olmaktadır.
- pH’sı 5,5’den düşük ya da 7,5 den yüksek topraklar.
- Yüksek kil içeriğine sahip topraklar.
- Düşük organik madde içeriğine sahip topraklar.
- Toprakta fosforun tamamen bağlı olarak bulunması
- Alüminyum ya da demir hidroksit oranı yüksek olan topraklar
