Sığır besisi, bir sığırdan mümkün olan en kısa sürede, en fazla ve en kaliteli eti, en ekonomik biçimde üretme faaliyeti olarak tanımlanabilir. Beside amaç kısa sürede, daha az yemle daha fazla canlı ağırlık artışı sağlamaktır.
11.1. SIĞIR BESİSİNİN AVANTAJLARI
Sığır besiciliği ahır ve ekipman olarak fazla bir yatırım gerektirmez. Yatırılan sermayenin devir hızı yüksek ve gelire dönüşümü hızlıdır.Diğer hayvancılık kollarına göre işçilik giderleri daha azdır. Besiye daha çok genç erkek hayvanlar alındığından, hastalık riski ve ölüm oranı azdır. Kesim ağırlığındaki bir sığır için her zaman pazar bulma imkânı mevcuttur. Diğer hayvancılık ve sanayi sektörlerine göre az bir yatırımla istihdam sağlamaktadır.
11.2. SIĞIR BESİCİLİĞİNİN GENEL İLKELERİ
1.Besi verimliliği hayvanın ırkı, yaşı, cinsiyeti, sağlığı ve görünüşüne bağlı olarak değişir.
2.Besiye alınacak hayvanlar, fiyatların düşük olduğu dönemlerde satın alınmalı, et fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde satılmalıdır.
3.Besiye alınan hayvanlarda iç ve dış parazitlere karşı mücadele ve özellikle şap gibi salgın hastalıklara karşı koruyucu aşılama zamanında yapılmalıdır.
4.Besiye alınan hayvanlar dengeli yem karmaları ile beslenmeli ve yem maliyeti düşürülmeye çalışılmalıdır.
5.Beside kârlılık hayvan ve yem materyalini en uygun biçimde kullanmakla artırılabilir.
11.3. HAYVAN MATERYALİ
Beside hayvanın ırkı, yaşı, cinsiyeti, vücut yapısı, canlı ağırlık artış hızı besinin kârlılığını etkilemektedir.
11.3.1. Irk: Canlı ağırlık artışı hayvanın kalıtsal yapısı ile ilgili olduğundan, besiye alınacak hayvanların ırkları besi sonunda amaçlanan ağırlığa ulaşmaya izin vermelidir.
Yerli ırklarımızın canlı ağırlık artışı düşük olduğundan, bunlarla yapılan besicilik pek kârlı olmamaktadır. Ancak, kültür ırklarıyla melezlendiği zaman daha iyi sonuçlar alınmaktadır. Yerli ırklar günlük 600-700 g canlı ağırlık artışı sağlarken, kültür ırkı ya da melezlerinin günlük canlı ağırlık artışı ortalama 1100-1200 g olmaktadır.
Ülkemizde besiye en uygun ırklar Simental, Siyah Alaca, Esmer gibi kültür ırkları ile bunların melezleridir.
11.3.2.Yaş: Besi sığırlarında canlı ağırlık artış hızı yaşın ilerlemesine bağlı olarak azalır. 12 aylık yaşa kadar olan dönem canlı ağırlık artışının en çok olduğu dönemi oluşturmaktadır. Yaşın ilerlemesiyle yemden yararlanma azalmaktadır. Örneğin büyümekte olan genç sığırlarda 1 kg canlı ağırlık artışı için yaklaşık olarak 6-7 kg yem gerekirken, yaşlı hayvanlarda 1 kg canlı ağırlık artışı ancak 12-14 kg yem ile sağlanabilmektedir. Çünkü genç sığırlarda canlı ağırlık artışı daha çok kas ve kemik birikimi yaşlı sığırlarda yağ birikim şeklinde olmaktadır. Yağ birikimini sağlamak için ise kas ve kemik birikimine göre iki kat daha fazla enerjiye ve yeme ihtiyaç bulunmaktadır.
11.3.3. Cinsiyet: Besi için erkek hayvanlar tercih edilmekteyse de bazen damızlık dışı kalan dişi sığırlar da besiye alınabilmektedir. Ancak dişi sığırların besi performansları düşük ve günlük canlı ağırlık artış hızları erkeklere göre daha az olmaktadır. Fizyolojik nedenlerle dişi sığırlar hiçbir zaman erkek sığırların ulaşmış olduğu canlı ağırlık artış hızını yakalayamazlar.
11.3.4. Vücut Yapısı: Genellikle geniş ve uzun gövdeli, kısa boyunlu, büyük başlı, düz sırtlı ve uzun sağrılı hayvanlar besi için uygundur. Buna karşılık, hastalık dışındaki sebeplerden dolayı zayıf kalmış hayvanlar da besi için tercih edilebilir. Çünkü zayıflar, besililere göre daha fazla canlı ağırlık artışı sağladığı gibi, daha ucuza alınacaklarından ekonomik olmaktadır.
11.3.5. Canlı Ağırlık Artış Hızı: Canlı ağırlık artış hızı yavaş olan besi sığırlarında tüketilen yemin büyük kısmı yaşama payı için kullanılır. Canlı ağırlık artışları hayvanlar 15 günde veya ayda bir defa tartılarak kontrol edilmelidir. Bu amaçla büyük kantarlar ya da ölçüm şeritleri kullanılabilir. Canlı ağırlık artış hızı ile karkas kalitesi arasında ilişki mevcuttur. Hızlı kilo alan hayvanlardan elde edilen karkasın yağ oranı, yavaş kilo alanlara oranla daha düşüktür. Ayrıca hızlı kilo alanlarda but ve bel kasları gibi değerli et kısımları daha fazla olmaktadır.
11.4. BESİ YÖNTEMLERİ
Besi yöntemleri besinin süresine, besleme programına ve barınaklara göre üç kısımda incelenir.
11.4.1. BESİ SÜRESİ
Sürelerine göre besi kısa, orta ve uzun süreli olarak üçe ayrılır. Kısa süreli besi 3-4 ay, orta süreli besi 4-6 ay, uzun süreli besi ise 6-12 ay sürdürülür. Kısa süreli beside pembe renkli, yumuşak ve lezzetli etler üretilirken, orta süreli beside bonfile, pirzola ve rosto gibi değerli etler elde edilir. Uzun süreli beside elde edilen etler ise lezzetli, gevrek, sulu ve yağ oranı uygundur. Türkiye’de yapılan besiciliğin çoğu orta süreli besi şeklindedir.
Kısa süreli besiye kemik gelişimini tamamlamış, ancak besisini almamış zayıf yapılı sığırlar alınırken, orta süreli besiye iyi kondisyonlu, büyüme çağında olan erkek dana ve dişi düveler alınırlar. Uzun süreli besiye ise kondisyonu düşük, ancak sağlıklı hayvanlar alınırlar.
11.4.2. BESLEME PROGRAMI
Besleme programına göre besi yoğun besleme ve kısıtlı besleme olmak üzere ikiye ayrılır.
11.4.2.1. Yoğun (Entansif) Besleme: Eğer hızlı bir canlı ağırlık artışı isteniyorsa yoğun besleme uygulanır. Bu programda yüksek oranda kesif yem verilmelidir. Yoğun besleme mera şartlarının uygun olmadığı, hızlı canlı ağırlık artışının istendiği durumlarda yapılır. Amaç besiye alınan sığırların bir an önce kesim olgunluğuna getirilmesidir.
Yoğun besleme programına alınmış besi sığırları 6 aylık yaştan itibaren günlük ortalama 1100-1200 g kadar canlı ağırlık artışı sağlayabilirler. Verilecek rasyon istenen canlı ağırlık hızına göre düzenlenmelidir. En yüksek canlı ağırlık artışı kesif yem kullanımının en fazla olduğu durumlarda alınır. Buna göre rasyonda enerjice zengin, protein ve diğer besin maddelerince dengeli olarak hazırlanmış besi yemleri kesif yem olarak tercih edilebilir. Rasyonun kuru madde esasına göre % 85’i kesif yemlerden oluşturulabilir. Geri kalan % 15’lik kısım ise özellikle buğdaygil türü bitkilere ait kaba yemlerden sağlanmalıdır. Kaba yem olarak başta mısır silajı olmak üzere çeşitli silajlar kullanılabilir. Besi sığırlarına canlı ağırlıklarının % 2-2.5’ine kadar kesif yem verilebilir. Bunun yanı sıra günlük 5-7 kg mısır silajı, 1-2 kg saman, 5-8 kg pancar posası yedirilebilir. Kesif yem olarak besi sığırlarına besi yemlerinin yanı sıra özellikle besi döneminin sonlarına doğru tahıl ve arpa kırmalarının ilave olarak verilmesi doğru bir uygulamadır. Hayvanların önünde daima temiz su bulunmalıdır. Bu uygulama yem tüketiminin artmasına ve dolayısıyla canlı ağırlık artışının daha da hızlanmasına katkı sağlar. Yoğun beside şu hususlara dikkat edilmelidir.
1.Besiye alınacak sığırlar ırk, yaş, canlı ağırlık, beden yapısı ve orijinleri dikkate alınarak seçilmelidir.
2.Besiye başlanmadan hayvanlar iç ve dış parazitlere karşı ilaçlanmalı, şap ve sığır vebası aşıları yapılmalıdır.
3.Hayvanlar enerji ve protein ihtiyaçlarına göre dengeli bir rasyonla beslenmeli, yemleme tartılarak yapılmalıdır.
4.Hayvanlar besi öncesi tartılıp numaralanmalı ve canlı ağırlıklarına göre gruplara ayrılmalıdır.
5.Besi süresince canlı ağırlık artışları takip edilmeli, canlı ağırlık arttıkça verilen yem de artırılmalıdır.
6.Kesim ağılıkları gelir-gider hesabı yapılarak tespit edilmeli, besi uygun ortamlarda yapılmalıdır.
11.4.2.2. Kısıtlı (Ekstansif) Besleme: Kısıtlı besleme ise hızlı canlı ağırlık artışının asıl hedef olmadığı durumlarda uygulanır. Meselâ mera imkânlarının iyi olduğu veya kaba yem maliyetinin çok düşük olduğu durumlarda kısıtlı besleme yapılabilir.
11.4.3.BESİ BARINAKLARI
Besicilik kapalı bağlı ahırlar, kapalı serbest ahırlar ve açık besi barınakları olarak 3 şekilde yapılmaktadır.
11.4.3.1. KAPALI BAĞLI AHIRLAR
Kârlı bir sığır besiciliği yapabilmek için sabit yatırımların düşük seviyede tutulması gereklidir. Ülkemizdeki besi barınaklarının çok büyük bir bölümü kapalı bağlı ahırlarda yapılmaktadır. Bu ahırlarda sabit yatırımlar fazladır. Sabit yatırım olarak binalar, yem hazırlama sistemi, kaba ve kesif yem depoları, hayvanların gezinme alanları, gübre çukurları, yem ve gübre taşıma ekipmanları sayılabilir. Tüm bu yatırımlar, besiciliğin başlangıcında sermayenin önemli bir kısmının harcanması anlamına gelmekte bu da işletme sermayesinin küçülmesine yol açmaktadır. Ayrıca bu ahırlarda yemleme, sulama, gübrenin atılması gibi işler de daha fazla işçilik gerektirmektedir.
11.4.3.2. KAPALI SERBEST AHIRLAR
Ülkemizde son yıllarda kapalı bağlı ahırlardan serbest ahırlara bir yönelme söz konusudur. Bunun nedeni serbest ahırlarda birim alanda daha fazla hayvan beslenebilmesi ve tırnak hastalıklarının daha az görülmesidir. Ancak bu sistemde hayvanların arasına girmek gerektiğinden gübre temizliği önemli bir sorun oluşturmaktadır.
Kapalı serbest ahırlar 10-15 başlık hayvan alacak şekilde bölmelere ayrılmalıdırlar. Mümkünse her bölmeye bir çıkış kapısı yapılmalıdır. Kapalı serbest ahırlarda hayvan başına 3-3.5 m2 alan yeterlidir. Oysa kapalı bağlı ahırlarda hayvan başına 4.5-5 m2 yer gereklidir. Bu sistemde hayvan yoğunluğunun fazla oluşu nedeniyle havalandırma çok önemlidir. Bu ahırların iki uzun duvarında pencere yerine 60-80 cm’lik, mahyada 15-20 cm’lik açıklıklar bırakmakta yarar vardır. Kapalı serbest ahırlarda yemler öğünler şeklinde veriliyorsa, hayvan başına 40-50 cm yemlik uzunluğu hesaplanmalıdır. Eğer yemliklerde sürekli olarak yem bulunduruluyorsa, hayvan başına 15-30 cm yemlik uzunluğu yeterlidir.
Bölmelerdeki hayvan sayısı 10-15 civarında ise, her bölmeye bir otomatik ya da yarı otomatik suluk konulmalıdır. Beton su yalakları yapılacak ise, iki bölmenin ortasına 30 x 60 cm boyutlarında su yalağı yapılabilir.
11.4.3.3. AÇIK BESİ BARINAKLARI
Oldukça az yatırım gerektiren bu barınaklar T. C. Ziraat Bankası tarafından da kabul görmekte ve kapalı sistem için verilen tesis ve işletme kredileri bu tip barınaklar için de kullandırılmaktadır.
Açık sistemde en çok korkulan, kış soğuklarında hayvanın hastalanmasıdır. Oysa bugün dünyada, açıkta besicilik rahatlıkla yapılmakta ve -17 ºC’de bile yeterli canlı ağırlık artışı sağlandığı bildirilmektedir.
Kapalı sistem ahırlarda, yeterince havalandırma sağlanamaması, altlarının ıslak olması gibi nedenlerden dolayı, daha çok hayvan hastalanmaktadır. Açık sistemde hayvan serbest olduğundan, yeterince yem yer ve su içer. Havalandırma ve gübre atma sorunları yoktur, hayvanların korunması için sundurma ve gölgeliklerin kullanılması gibi avantajlı yönleri de bulunmaktadır.
Yer Seçimi ve Bölmelerin Büyüklüğü: Açık besi yeri için güneye meyilli, toprağı geçirgen, sele maruz kalmayacak alanlar tercih edilmelidir. Soğuk ve sert rüzgârlara karşı korumalı araziler seçilmelidir. Tüm işletmelerde olduğu gibi açık besi için düşünülen yerin yol, su ve elektriğe yakın olması gereklidir.
11.1.Açıkta besicilik işletmesi
Eğer arazi düz ve çamur tutma eğiliminde ise, çamuru engellemek için taban sıkıştırılmalıdır. Ayrıca çamurun en fazla olduğu kısımlar yemlik ve suluk kenarları olduğu için bunların etrafına beton atılmalıdır. Beton zemine yemliğin aksi yönünde % 4-6 eğim verilmelidir. Açık besi yeri bölmelere ayrılmalı ve bölmeler 10-20 baş hayvan alacak şekilde düzenlenmelidir. Besi yeri tamamen açık ise hayvan başına 12 m2 alan hesap edilmelidir. Besi yeri sundurmalı ise hayvan başına 2 m2 sundurma altı, 10 m2 padok hesap edilmelidir.
Gölgelik: Sıcak bölgelerdeki açık besi yerlerinde yemliğin olmadığı kenara ya da bölmenin ortasına yüksekliği 3 m olan gölgelik yapılmalıdır.
Çitler: Yaklaşık 130 cm yükseklikte yapılması gereken çitlerde dikme olarak 7.5 cm çapında demir borular kullanılabilir. Yaklaşık 3-4 m aralıklarla dikilen bu borular arasına yatay olarak 3-4 sıra çelik halat, demir boru ya da zincir geçirilebilir. Eğer yörede yeterli ahşap malzeme varsa, tüm bu detaylar ahşapta da yapılabilir.
11.2.Yemlikler
Yemlik ve Suluk: Açık besi yerlerinde genellikle bölmelerin bir tarafına yemlik yapılır. Yemliklerde devamlı yem olacaksa hayvan başına 15-30 cm, öğün yemlemesi yapılacaksa 60-70 cm yemlik uzunluğu yeterlidir. Yemliklerin ön kenarı zeminden 40-45 cm yüksek olmalı, yemliklerin genişliği ise 60-70 cm arasında düşünülmelidir.
İki bölme arasına ya da her bölmeye beton, metal veya plastikten suluklar yapılmalıdır. Her 15-20 baş hayvan için bir suluk yeterlidir. Suluk betondan yapılacaksa iç derinliği 40 cm olan 60 cm x 60 cm boyutlarında, üst kenarı yerden 60-65 cm yükseklikte küçük bir havuz uygundur.
11.3 Şamandıralı suluk
Sundurma: Açık besi yerlerinin kuzey cephesi bir duvarla kapatılarak sundurma yapılabilir. Hayvan başına 1.5-2 m2 alan hesaplanarak inşa edilmesi gereken sundurmanın çatı eğimi ahır dışına doğru olmalıdır. Sundurmalı ahırlarda ayrıca gölgeliğe ihtiyaç yoktur.
Hayvan Yakalama Yeri: Tartım ve ilâçlama gibi amaçlarla hayvanların yakalanabilmesi için 90-95 cm genişliğinde, 160-180 cm yüksekliğinde ve 2-2.5 m uzunluğunda bir hayvan yakalama yerine ihtiyaç vardır.
Açık besi yerlerinde verimliliği etkileyen faktörler:
1.Yüksek sıcaklıklar gelişmenin düşmesine neden olur, bu nedenle gölgelik yapılmalıdır. Yüksek enerjili dane yemlerle beslenen hayvanlar, sıcaklığın -17 ºC'ye düştüğü günlerde bile kilo alırlarken, sıcaklığın + 38 ºC ve üstüne çıkması durumunda kilo kaybına uğrar ve hastalanabilirler.
2.Yüksek seviyedeki nem yem tüketimini ve gelişmeyi azaltır. Ayrıca nemin düşük oluşu nedeniyle meydana gelen tozlanma akciğer hastalıklarına yol açar. Bu gibi durumlarda çevreyi ıslatmak tozlanmayı azaltacaktır.
3.Besi hayvanları kesif yemle yemlendikleri için su ihtiyaçları yüksek olmaktadır. Bu nedenle hayvanların önünde devamlı su bulundurulması gereklidir.
4. Kışın hayvanların aynı yerde toplanıp çamurlanmaya neden olması, yazın da hava hareketlerinin önlemesi nedeniyle rüzgâr kıran önerilmemektedir.
5.Geceleri hayvanları görebilecek kadar ışıklandırma olmasında yarar vardır.
6.Kilo almayı yavaşlatması ve besi süresini uzatması nedeniyle çamur sorununu halletmek gerekir. Çamur yemlik ve suluk etrafında daha çok olmaktadır. Yemlik ve suluklarda arkaya doğru % 4-6 eğimli beton yapılması çamurlaşmayı azaltacaktır.
7. En ucuz yemlikler ahşaptan yapılanlardır. Bunların taşınması ve temizliği kolay olmakta birlikte betona göre daha az dayanıklıdır. Eğer yem servis yolu beton ise burası da yemlik olarak kullanılabilir.
11.5. YEMLER VE YEMLEME
Sığır besiciliğinde hayvan alımları hariç tutulursa, masrafların yaklaşık %70-90’ını yem giderleri oluşturur. Hayvanlara bir gün içerisinde verilen yemin hayvanın ihtiyacı olan besin maddelerini karşılaması gereklidir ve bunun sonucunda beklenen fayda sağlanmış olur.
Rasyonun Yapısı: Rasyonun yapısı hayvanların canlı ağırlık artış hızını etkileyen önemli bir faktördür. Rasyondaki nispeten zor sindirilebilir yem maddeleri olan kaba yemlerin oranı arttıkça canlı ağırlık artış hızı azalmakta ve hayvanların kesim olgunluğuna gelme zamanı uzamaktadır. Bu durum besi için harcanan paranın daha geç geri dönmesi anlamına gelmektedir. Ancak kaba yem kaynakları çok ucuza temin edilebiliyor, buna karşılık kesif yem maddeleri pahalıya mal oluyorsa, besi süresinin uzaması ekonomik anlamda çok önemli olmayabilir.
Günlük Yem Tüketimi: Hayvanın günlük yem tüketimi, yemin içinde bulunan su miktarına göre değişmektedir. Bu nedenle tüketim miktarı kuru madde olarak ifade edilir. Mesela yeşil çayır otunda kuru madde % 20, kuru çayır otunda % 87, samanda % 90, arpada % 87 civarındadır. Bir besi hayvanı günde canlı ağırlığının % 2.5’i kadar kuru madde tüketir. Yani 200 kg ağırlığındaki hayvan bir günde 5 kg, 500 kg ağırlığındaki 12.5 kg kuru madde tüketmelidir.
Yemlemede Dikkat Edilecek Hususlar:
1.Besicilikte enerji seviyesi yüksek yemlerden daha iyi sonuç alınmaktadır. Protein genç hayvanlar için önemlidir.
2.Besi hayvanlarına mineral madde ve vitamin ilavesi yapılmalıdır. Yemliklerde sürekli olarak yalama taşı ya da kaya tuzu bulundurulmalıdır.
3.Pahalı oluşu nedeniyle beside kuru ot ya da kuru yonca kullanılmamalıdır.
4.Hayvanlara pancar posası veya silaj verilmiyorsa günde 1-2 kg saman vermek gereklidir.
5.Hayvanların önünde daima temiz su bulundurulmalı, günlük su miktarı 40-50 litre olmalıdır.
6.Beside kuru pancar posası kullanılacaksa posanın verilmeden 24 saat önce 5-6 katı su ile ıslatılması gerekir.
7.Meranın yeterli olduğu dönemlerde merada otlatma yapılır. Mera yeterli değilse kesif yem verilmesi de gerekir.
8.Mera besisinden sonra 60-90 gün süreyle her 100 kg canlı ağırlık için 1.5-2 kg dane ya da kesif yem verilerek hayvanların semirmeleri sağlanır.
9.Hayvanlar kesim çağına geldikleri halde et fiyatları istenilen seviyede değilse sığır başına 1-3 kg dane ya da kesif yem verilerek besi sürdürülebilir.
11.6. BESİNİN YÜRÜTÜLMESİ
1.Besiye başlamadan önce besi yeri dezenfekte edilmeli, yemlik, suluk, çatıdaki eksiklikler giderilmelidir.
2.Beside kullanılacak yem ham maddelerinin veya yemin tümü ya da büyük bir kısmı satın alınmalıdır.
3.Besi yerine getirilen hayvanlara, kuru kaba yem verilmeli, yvanlar 3-4 saat dinlendikten sonra su verilmelidir.
4.Sonradan besiye katılacak hayvanlar 15 gün ayrı bir yerde karantinada tutulmalı, hastalıksız ve sağlam olduğu tespit edilenler sürüye katılmalıdır.
5.Besiye alınan hayvanların bireysel özelliklerini izleyebilmek için her birine kulak küpesi takılmalı, her birine ait verim kayıt defteri tutulmalıdır. Böylece hayvanlar daha iyi tanınır ve takip edilirler.
6. İç ve dış parazit mücadelesi ile salgın hastalıklara karşı aşılamalar yapılmalıdır.
7.Serbest barındırma uygulanıyorsa, birbirine yakın ağırlık ve yaştaki hayvanlar bir araya getirilerek gruplar oluşturulmalıdır.
8.Besiye başlarken hayvanları yeme alıştırmak gerekir. Bu nedenle kesif yem azar azar artırarak verilmelidir. Yem miktarları ve yemin kaba-kesif yem oranı besi dönemine göre değişir. Pratik olarak besi başında % 70 kaba % 30 kesif yem, daha sonraları % 30 kaba, % 70 kesif yem, semirtme döneminde % 10-15 kaba, % 85-90 kesif yem verilmesi gerekir. Yaş pancar posası kullanılıyorsa, canlı ağırlığın % 5'ini geçmemelidir.
9.Öğün yemlemesi yapılacak ise, yemleme mümkün olduğu kadar günün aynı saatlerinde yapılmalıdır. Hayvanlar günlük tüketimlerinin önemli bir kısmını sabaha karşı gerçekleştirirler. Dolayısıyla akşam veya gece yemlemesi, sabah yemliklerde yem kalacak şekilde yapılmalıdır. Günde iki öğün yemleme yapılıyorsa, bir günde verilecek yemin % 40’ı sabah, % 60’ı akşam verilmelidir. Çok sıcak bölgelerde akşam verilen yem miktarı % 70’e çıkarılmalıdır.
10. Besi başlangıcında hayvanlar tartılarak besiye alınmalı, besideki gelişmeyi takip etmek için ayda bir kez tartımlar devam etmelidir.
11.Açıkta besi yapılacak ise, kış aylarında sıcak ahırlardan satın alınan hayvanlara geniş etkili bir antibiyotik uygulanmalıdır.
12.Besi bitiminde hayvanlar pazara ya da kesimhaneye nakledilmeden 12 saat önce yem verilmemelidir.
13.Nakliye firesi hayvanların cüssesine ve mesafeye bağlı olarak canlı ağırlığın % 2-5’ini bulabilir. Kamyonla nakilde, hayvanlar çok sıkışık olmamalı ve kamyonda boş yerde kalmamalıdır.
11.7.BESİDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ KONULAR:
1.Irk, yaş, cinsiyet ve vücut yapısı gibi özellikler hayvan seçiminde dikkate alınmalı, besiye genç ve zayıf yapılı hayvanlar ile başlanmalıdır.
2.Ahır ortamı uygun olmalıdır. Havalandırma cereyan oluşturmadan sağlanmalıdır. Ahırlar çok nemli ve sıcak olmamalıdır. Kapalı ahırlar için en uygun sıcaklık 10-15 oC’ dir. Ahır zemini ıslak olmamalı, altlıklar düzenli olarak temizlenmelidir. Yemlik ve suluk yeterli olmalıdır. Besi bitiminde ahır temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
3.Besi başlangıcında bulaşıcı hastalıklara karşı aşılama, iç ve dış parazitlere karşı mücadele yapılmalı, parazit mücadelesi düzenli olarak devam etmelidir.
4.Yeterli canlı ağırlık artışı sağlamak ve hastalıklara karşı dayanıklılığı artırmak için vitamin ve mineral takviyesi yapılmalıdır.
5.Hayvanlara ihtiyaçları kadar ve alıştırılarak kesif yem verilmelidir.
6.Yemler bozulmayacak ve küflenmeyecek şekilde uygun şartlarda muhafaza edilmelidir.
7.Nakliye esnasında strese neden olan açlık, susuzluk ve sıkışıklıktan kaçınmalı, yeterli yem ve su verilmelidir.
8.Satın alınan hayvanlar 15 gün karantinada tutulmalı, sonra besiye katılmalıdır.
Kaynak:Derleyen By Eyyupk
tarimkutuphanesi.com
