Kiraz (cherry)

1. GİRİŞ
Kirazın anavatanı Hazar Denizi, Güney Kafkasya ve Kuzey Anadolu; vişnenin ise İstanbul ile Hazar Denizi arasında uzanan Kuzey Anadolu Dağlarıdır. Hatta, vişnenin botanikteki Latince adı Prunus cerasus, bu günkü Giresun'un eski adı olan Kerasus'dan gelmektedir. Kiraz ve vişnenin Avrupa kıtasına yayılması tohumlarının kuşlar ve hayvanlar tarafından taşınmalarıyla olmuştur. Amerika'ya ise kirazı kolonistler götürmüşlerdir. Çeşitlerin çoğu İngiltere'den ithal edilmiş olup, ilk modern kiraz yetiştiriciliğine Pasifik kıyılarındaki Oregon Eyaletinde başlanmıştır.

Kiraz ve vişne meyveleri özellikle mineral madde açısından oldukça zengindir. Sanayide kullanılan birkaç çeşit dışında üretilen kirazın hemen hepsi taze olarak tüketilmektedir. Vişne ise meyve suyu randımanının (% 70-75) ve toplam asitliğin (% 3) yüksek olması nedeniyle, meyve suyu olarak işlenmeye çok uygundur. Ayrıca üretilen vişne derin dondurma, kurutma, konserve ve reçel şeklinde değerlendirilmekte ve dış ülkelere özellikle dondurulmuş halde ihraç edilmektedir.

Türkiye'de kiraz ve vişne üretiminde özellikle 1965-1985 yılları arasında hızlı artışlar olmuştur. 1965 yılında 47.000 ton olan kiraz üretimi, 1985 yılında 130.000 tona ulaşarak %76'lık bir artış gerçekleşmiştir. 1965 yılında 24.000 ton olan vişne üretimi ise 1985 yılında 85.000 tona ulaşarak % 245'lük bir artış sağlamıştır. Bu haliyle Türkiye, Dünya da kirazda 6. ve vişnede 5. sırada yer almıştır. Bu hızı yakalayamamakla beraber daha sonraki yıllarda da artışlar olmuş ve 1997'de kiraz üretimi 215.000 tona, vişne üretimi ise 120.000 tona yükselmiştir.

Kirazlar 5-6 yaşında verime geçerler, ancak tam ve ekonomik olarak verime yatmaları 10-12 yıldır. Her ne kadar 100 yıl yaşasalar da ekonomik ömürleri 25-30 yıldır. Vişnenin ekonomik ömrü ise 15-20 yıldır.



2. KİRAZ VE VİŞNENİN EKOLOJİK İSTEKLERİ
2.1. İklim İstekleri
2.2. Toprak İstekleri

2.1. İklim İstekleri


Kiraz yetiştiriciliğinde iklim faktörlerinden en önemlisi sıcaklıktır. Çiçek tomurcukları –2,4 °C' ye kadar dayanabildikleri halde, açmış çiçekler –2°C' de donarlar. Vişnelerin odunsu kısımları ise –40 °C' ye kadar dayanabilirler. Vişneler düşük sıcaklıklara kirazlardan daha fazla dayanırlar. İlkbaharda çiçeklenme kirazlardan daha sonra olduğu için vişne çiçeklerinin ilkbahar geç donlarından zarar görme olasılığı daha düşüktür.

Kirazlar için kış dinlenme istekleri vişnelerden daha önemli olup, dinlenmeden çıkabilmeleri için yeterli kış soğuğu almaları gerekmektedir. Soğuklama ihtiyaçları karşılanmamış kirazların çiçeklenmelerinde gecikme ve düzensizlikler görülmektedir. Lambert, Napolyon ve Bing gibi yüksek soğuklanmaya ihtiyaç gösteren kiraz çeşitlerinde daha belirgindir. Kirazlarda kış dinlenme isteklerini yeterince karşılayamayışı döllenme yönünden de sorun yaratmaktadır. Çünkü, ılık geçen kışlardan sonra, düşük soğuklama ihtiyacı gösteren çeşit, yüksek soğuklama ihtiyacı gösteren çeşitten daha erken çiçeklendiğinden, bu iki çeşit birbirini tozlayıp dölleyemezler. Vişneler ise, kendine verimli olduğu için, bu konuda bir sorun yoktur. Genel olarak kiraz ve vişnelerde +7,2 °C' nin altında soğuklama süresi 1100-1700 saattir.

Kiraz ve vişne yetiştiriciliğinde, yağışın yıl içinde düzenli olarak yayılması en uygun olanıdır. Genel olarak 600 mm yağış alan yerlerde kiraz, 400 mm yağış alan yerlerde ise vişne yetiştiriciliği sulamaya gerek kalmadan yapılabilir. Kiraz ve vişnelerde çiçeklenme ve meyve oluşumu esnasında havaların yağışlı gitmesi istenmez. Çünkü çiçeklenme zamanında yoğun yağmur döllenmeyi güçleştirir ve mantar zararının artmasına neden olur. Yine meyve olgunlaşması esnasında yağabilecek yağmur meyvelerin çatlamasına neden olarak, Pazar değerini düşürür.

2.2. Toprak İstekleri


İyi drene edilmiş, derin, havalanabilen ve yaz aylarında düzenli olarak sulanabilen topraklar kirazlar için en uygun topraklardır. İyi drenaja sahip olmayan fakir topraklarda ağaç zayıf gelişir ve seyrek meyve dalları meydana gelir. Yine kuru topraklarda meyveler küçük kalır. Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde kökler yüzlek kalır ve ağacın gelişimi yavaş olur. Bu gibi durumlarda ise ağacın kuraklık ve dondan etkilenme riski artar.

Vişneler ise, toprak açısından daha toleranslıdır. Vişneler kuru, kumlu veya kireçli topraklarda da yetiştirilebilirler. Özellikle idris anacının kullanıldığı yerlerde vişnelerin kuraklığa dayanmaları artar. Vişne için de en ideal toprak kiraz yetiştiriciliğine uygun olan topraklardır.



3. KİRAZ VE VİŞNENİN ÇOĞALTILMASI VE ANAÇLARI
3.1. Çoğaltılması
3.2. Anaçları
3.2.1. Önemli Kiraz ve Vişne Çöğür Anaçları
3.2.2 Önemli Kiraz ve Vişne Anaçları

3.1. Çoğaltılması


En uygun çoğaltma metodu, aşı ile çoğaltmadır. En uygun aşı şekli ise, durgun göz aşısıdır. Fidanlıklarda durgun göz aşısına ilk önce yabani kiraz çöğürlerinden başlamak gerekir. Genellikle idrislerde vegetatif gelişme daha uzun sürdüğünden yani anaç geç zamanlara kadar kabuk verdiğinden aşıya daha geç başlamak ve bu işi sonbaharın başına kadar sürdürmek mümkündür. Durgun gözaşısının başlama zamanı aşı gözlerinin olgunlaştığı, bitirme zamanında anacın kabuk verme durumuna göre düzenlenebilir.

3.2. Anaçları


3.2.1. Önemli Kiraz ve Vişne Çöğür Anaçları


Kiraz (Prunus avium) : Bu türün yabanilerine Türkiye’de yabani kiraz veya kuş kirazı da denilmektedir. Yabancı literatürlerde ise mazzard adı verilmektedir. Bunların tohumlarının iyi çimlenebilmesi için 5 °C’de 120-140 gün nemli koşullarda katlanmaya alınması gerekir. Prunus avium’ un çeşitlerle uyuşması çok iyidir. Uzun ömürlü ve kuvvetli ağaçlar meydana getirir. Havalanması zayıf, ağır ve ıslak topraklar kiraz çöğür anacı için pek uygun değildir.

İdris (Prunus mahleb) : İdris anaçları alçaktan aşılandığı için daha küçük anaçlar oluşturur. Kireçli ve kurak topraklara iyi uyum sağlar. Ancak nemli ve ağır topraklara karşı hassastır. Genel olarak nemli topraklarda kiraz ve vişne için idris anaç olarak kullanıldığı zaman 7-8 yaştan sonra ağaçlarda kuruma ve ölümler meydana gelir. Böyle yerlerde yabani kiraz anacının kullanılması gerekir.

Vişne (Prunus corasus) : Bu anaç genellikle vişneler için kullanılır. Kirazlar için kullanıldığı taktirde bodurlaşmaya neden olur. Kiraz ile uyuşması iyi değildir. Vişne genellikle kuraklığa dayanıklı bir anaç olarak önerilmektedir.

3.2.2 Önemli Kiraz ve Vişne Anaçları


Mazzard F 12/1 : Yabani kiraz (Prunus avium)’ dan seleksiyon yolu ile elde edilmiştir. Kiraz ve vişneye anaç olarak kullanılmaktadır. Bakteriyel hastalıklara çok iyi dayanıklı olup, çelikle kolaylıkla üretilebilir.

Colt : East Malling araştırma istasyonunda elde edilen Prunus avium x Prunus pseudocerasus hibriti olup, çelikle kolaylıkla çoğaltılabilir ve çeşitlerle uyuşması iyidir.

Mahleb SL 64 : İdris tohumlarından seleksiyon yolu ile elde edilen bir anaçtır. Bütün yeşil çelikleri IBA ile muamele edildiği taktirde kolaylıkla çoğaltılabilir. Kurak ve kireçli topraklarda iyi gelişir. Kiraz ve vişnelerle iyi uyuşur. ABD’ de özellikle vişneler için kullanılan bir anaçtır.

Stockton Morello : Yabani vişne tohumlarından seleksiyon yolu ile elde edilen bir anaçtır. Ağır ve nemli topraklarda kullanılır. Kumsal topraklar için uygun değildir. Kök sürgünleri ve çelikle kolaylıkla çoğaltılabilen bu anaç, kök ur nematoduna da dayanıklıdır. Üzerine aşılanan kiraz çeşitlerini bodurlaştırma etkisine sahiptir.



4. DÖLLENME BİYOLOJİSİ
Döllenme, kiraz yetiştiricilerinin bahçe kuracakları zaman dikkate almaları gereken en önemli konudur. Yapay mutasyon ile meydana getirilen birkaç çeşit (stella) dışında üzerinde çalışılan bütün kirazların kendileriyle uyuşmaz olduğu tespit edilmiştir.

Kirazlarda, çiçek tozları çok iyi çimlenebildiği halde, çeşitlerin kendi kendini dölleyememesi veya birbirleri ile tozlandıkları halde meyve elde edilememesinin sebebi uyuşmazlıktır.

Kiraz bahçelerinde yeterli verimin alınabilmesi için;

Tek çeşitten kesinlikle bahçe kurulmamalıdır.
Ele alınacak çeşitlerin birbirlerini dölleyebildiklerinden emin olunmalıdır.
Bahçede tozlanmayı sağlayacak yeterli sayıda arı olmalıdır. (her 40 dekar için, içinde 15 000 – 20 000 arı olan 4 – 5 çerçeveli bir veya daha fazla koloni)

Vişne çeşitleri ise, genellikle kendi kendine verimlidir. Hatta çiçeklenme zamanları denk gelirse vişnelerin kirazları da dölleyebilmeleri mümkündür.



5. KİRAZ VE VİŞNE ÇEŞİTLERİ
5.1. Kiraz Çeşitleri
5.2. Vişne Çeşitleri

5.1. Kiraz Çeşitleri


Yetiştiriciliği önerilen kiraz çeşitleri ve özellikleri, olgunlaşma sırasına göre aşağıda belirtilmiştir. Parantez içinde belirtilen olgunlaşma zamanları Yalova şartları için olup, değişik bölgelerde farklılıklar gösterebilir.

Edirne : Çok erkenci (19 Mayıs), meyvesi yuvarlak, orta iri (3,28g), kahverengimsi-şarabi renkte, orta sert ve az lifli, orta kalitededir. Ağaçları verimli olup, % 10 oranında meyve çatlaması yapar. Yola orta derecede dayanıklıdır.

Turfanda : çok erkenci (21 Mayıs), meyvesi kalp şeklinde, orta iri (3,72g), morumsu-şarabi renkte, orta sert, orta sulu, lifli, orta kalitededir. Ağaçları çok verimli olup, % 7 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklılığı azdır.

Early Burlat : Çok erkenci (24 Mayıs), meyvesi yuvarlak yassı, iri (6,38 g), parlak koyu kırmızı renkte, sert, çok sulu, ince yapılı, çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 25 oranında meyve çatlaması yapar. Bu bakımdan olgunluğa yakın dönemde yağış olmayan bölgelere önerilir. Yola çok dayanıklıdır.

Starking Hordy Giant : Erkenci (27 Mayıs), meyvesi kalp şekline yakın, iri (5,62 g), parlak koyu kırmızı renkte, sert, sulu, çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 9 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır.

Durona Di Cesena : Erkenci (28 Mayıs ), meyvesi yuvarlak kalp şeklinde, iri (6,19g), parlak koyu kırmızı renkte, sert, sulu, ince yapılı ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 9 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır.

Vista : Erkenci (31 Mayıs), meyvesi geniş kalp şeklinde, iri (6,31 g), parlak koyu kırmızı renkte, sert, sulu ince yapılı ve iyi kalitededir. Ağaçları verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz. Kendisi ile aynı zamanda çiçek açan bütün kirazları döller.

Merton Premier : Orta mevsim (2 Haziran), meyvesi kalp şeklinde, iri (5,27 g), koyu kırmızı-mor renkli, orta sert, sulu, ince yapılı ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz. Yola dayanıklıdır.

Merton Bigarreau : Orta mevsim (6 Haziran), meyvesi yuvarlak kalp şeklinde. İri (6,99 g), parlak koyu kırmızı kahve renkli, sert, gevrek, sulu, çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, 1 oranında çatlama yapar. Yola çok dayanıklıdır.

Lorian : Orta mevsim (7 Haziran), meyvesi yuvarlak- kalp şeklinde, iri (6,.68 g), parlak koyu kırmızı renkte, orta sert, orta sulu, ince yapılı ve çok iyi kalitelidir. Ağaçları orta-çok verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz. Yola dayanıklıdır.

Berryessa : Orta mevsim (7 Haziran), meyvesi kalp şeklinde, iri (6,84 g), parlak siyaha yakın kırmızı renkli, orta sert, sulu, orta lif ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 2 oranında meyve çatlaması yapar. Yola orta derecede dayanıklıdır.

Noir De Guben : Geç mevsim (9 Haziran), meyvesi yuvarlak şekilli, iri (5,65 g), koyu kırmızıya çalan kahve rengi hemen hemen siyah renkli, sert-çok sert, gevrekve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, 6 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır.

Stella : Geç mevsim (10 Haziran), meyvesi fıçı şeklinde, çok iri (7,29 g), parlak koyu kırmızı renkli, çok sert, gevrek ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 9 oranında meyve çatlaması yapar. Kendine verimli olarak bilinen tek çeşittir. Yola çok dayanıklıdır.

Van : Geç mevsim (12 Haziran), meyvesi yuvarlak kalp şeklinde, çok iri (7,91 g), çok parlak kırmızı renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 9 oranında meyve çatlaması yapar. Yola çok dayanıklıdır.

Bing : Geç mevsim (13 Haziran), meyvesi kalp şeklinde, çok iri (7,28 g), orta parlak, şarabi koyu kırmızı renkli, sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 16 oranında meyve çatlaması yapar. Bu bakımdan olgunluğa yakın dönemde yağış almayan bölgelere önerilir. Yola dayanıklıdır.

Bigarreau Napoleon : Geç mevsim (13 Haziran), meyvesi kalp şeklinde, iri (6,27 g), donuk sarı zemin kırmızımsı renkte, sert, gevrek, sulu ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 4 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır.

Bigarreau Goucher : Geç mevsim (13 Haziran), meyvesi yuvarlak kalp şeklinde, iri (6,25 g), hemen hemen siyaha yakın, oldukça koyu kırmızı renkli, sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağacı verimli olup, % 1 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır. Üniversal donor olup, aynı zamanda çiçeklenen bütün çeşitleri döller ve onlarla döllenir.

Noble : Geç mevsim (14 Haziran), meyvesi kalp şeklinde, çok iri (7,41 g), koyu morumsu ve hemen hemen siyaha yakın renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları orta derecede verimli olup, % 5 oranında meyve çatlaması yapar. Yola çok dayanıklıdır.

Bella Di Pistoia : Geç mevsim (14 Haziran), meyvesi yuvarlakça, iri (6, 11 g), parlak sarı zemin üzeri pembemsi kırmızı renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 3 oranında meyve çatlaması yapar. Yola çok dayanıklıdır.

Karabodur : Çok geç (16 Haziran), meyvesi genişçe- kalp şeklinde, çok iri (7,46 g), parlak sarı zemin üzeri kırmızımsı pembe renkli, sert, sulu, az lifli ve kalitelidir. Ağaçları orta derecede verimli olup, % 8 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır.

Merton Marvel : Çok geç (16 Haziran), meyvesi yuvarlakça-kalp şeklinde, iri (6,23 g), koyu kırmızı- morumsu renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok iyi kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 3 oranında meyve çatlaması yapar. Yola çok dayanıklıdır.

Kara gevrek : Çok geç (16 Haziran), meyvesi fıçı şekilli- hafif konik, çok iri (7,78 g), koyu morumsu- kırmızı renkli, sert, gevrek, çok sulu ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 11 oranında meyve çatlaması yapar. Yola çok dayanıklıdır.

0900 Ziraat : Çok geç (19 Haziran), meyvesi geniş kalp şeklinde, çok iri (8,18 g), parlak koyu kırmızı renkli, çok sert, gevrek, sulu ve çok kalitelidir. Ağaçları verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz. Ülkemizde çok yaygın olup Akşehir Napolyonu, Dalbastı ve Uluborlu olarak tanınır. Yola çok dayanıklıdır.

Lambert : Çok geç (19 Haziran), meyvesi kalp şeklinde, çok iri (7,6 g), parlak koyu kırmızı renkli, çok sert, gevrek ve çok iyi kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 18 oranında meyve çatlaması yapar. Bu bakımdan olgunluğa yakın dönemde yağış olmayan bölgelere önerilir. Yola çok dayanıklıdır.

Merton Late : Çok geç (24 Haziran), meyvesi yuvarlakça, iri (5,76 g), donuk sarı zemin üzeri parlak pembemsi-kırmızı renkli, sert, gevrek, sulu ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, % 4 oranında meyve çatlaması yapar. Yola dayanıklıdır.

Yukarıda yetiştiriciliği önerilen kiraz çeşitleri için uygun dölleyici çeşitler önem sırasına göre aşağıda belirtilmiştir. Bu belirlimede, isimleri tekrarlamamak için çeşitlere verilen numaralardan yararlanılmıştır.

Edirne : 6, 8, 11,13, 16, 19, 20, 24
Turfanda : 3, 7,11
Early Burlat : 2, 7, 11
Starking Hardy Giant : 6, 10, 11
Durona Dicesena : 6, 11, 16
Visto : 1, 4, 5, 10, 12, 13, 14, 18
Merton Premier : 2, 3, 11, 13, 14, 15
Merton Bigarreau : 1, 16, 17, 19, 20, 23
Larian : 10, 13, 14
Berryessa : 4, 6, 13, 14, 15
Noir De Guben : 1, 2, 3, 4, 5, 7, 13, 14, 18, 22
Stella : Kendine verimli
Van : 1, 6, 7, 10, 11, 14, 15, 23
Bing : 6, 7, 10, 11, 13
Bigarreau Napolean : 6, 7, 10, 11, 13
Bigarreau Gaucher : 1, 5, 8, 17, 18, 20, 23, 24
Noble : 9, 16, 20, 23, 24
Bella Di Pistoia : 6, 11, 16
Karabodur : 1, 8, 13, 16, 24
Merton Marvel : 1, 8, 17, 24
Karagevrek : 6, 16
0900 Ziraat : 16, 23, 24
Lambert : 8, 13, 16, 22, 14
Merton Late : 1, 8, 16, 19, 20, 23
Sanayide çok kullanılan kiraz çeşitleri

Hacıömer Karası : Orta mevsim, meyvesi yuvarlak, orta iri (3,38 g), açık kırmızı renkli, çok sert ve orta kalitelidir. Ağaçları çok verimlidir. Kendine kısır olup, dölleyicileri bilinmemektedir.

Siyah Ömeroğlu : Orta mevsim, meyvesi yuvarlak, orta iri (3,15 g), kırmızı renkli, çok sert ve orta kalitelidir. Hiç meyve çatlaması yapmaz ve taşımaya çok uygundur. Ağaçları çok verimlidir. Kendine kısır olup, dölleyicileri bilinmemektedir.

Beyaz Ömeroğlu : Geç mevsim meyvesi yuvarlakça-kalp şeklinde, iri (5,4 g), sarı zemin üzeri pembemsi kırmızı renkli, sert ve orta kalitededir. % 3 oranında meyve çatlaması yapar ve taşımaya çok uygundur. Ağaçları çok verimlidir. Kendine kısır olup, dölleyicileri bilinmemektedir.

Beyaz Kiraz (Starks Gold) : Çok geç, meyvesi yuvarlak, orta iri (3,4 g), sarı renkli, sert ve orta kalitededir. % 3 oranında meyve çatlaması yapar ve taşımaya dayanıklılığı azdır. Ağaçları çok verimlidir. Kendine kısır olup, dölleyicileri 0900 Ziraat ve Bigarreau Gaucher’dir.

5.2. Vişne Çeşitleri


Yetiştiriciliği önerilen iki vişne çeşidi olup, ikisi de kendine verimlidir. Herhangi bir döllenme problemi yoktur.

Kütahya : Çok geç, meyvesi yuvarlak, çok iri (6,79 g), koyu morumsu-şarabi renkte, çok sert, çok sulu, az lifli ve çok iyi kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz.

Montmorency : Geç mevsim, meyvesi yuvarlakça, orta iri (4,62 g), kırmızı renkli, orta sert, sulu ve kalitelidir. Ağaçları çok verimli olup, hiç meyve çatlaması yapmaz.



6. KİRAZ ve VİŞNE BAHÇESİNDE UYGULANAN KÜLTÜREL ve TEKNİK İŞLEMLER
6.1. Bahçe Tesisi
6.2. Sulama
6.3. Gübreleme
6.4. Budama

6.1. Bahçe Tesisi


Kapama kiraz ve vişne bahçesi tesis ederken, özellikle kirazlarda iyi bir dikim planlaması gerekmektedir. Vişnelerde döllenme sorunu olmadığından tek çeşitle de bahçe tesis edilebilir. Ancak ikinci bir çeşit verimi daha çok arttırır. Kirazlar kendine kısır olduğundan ana çeşitler, dölleyici çeşitten hiçbir zaman iki sıradan fazla uzakta olmamalıdır. Bu ilkeyi dikkate alarak gerek döllenme gerekse hasat ve pazarlama kolaylıkları için; bahçeye erkenden geçe doğru olacak şekilde en az 4-5 çeşit, hatta en iyisi de 7-8 çeşit dikilmelidir.

Örneğin aşağıdaki bir kiraz bahçesi düzeni çok uygundur.

Early Burlate X X X X X X X X X X
Vista X X X X X X X X X X
Merton Premier X X X X X X X X X X
Noir De Guben X X X X X X X X X X
Van X X X X X X X X X X
Bigarreav Gavcher X X X X X X X X X X
Merton Marvel X X X X X X X X X X
Lambert veya 0900 Ziraat X X X X X X X X X X

Dikim aralıklarını toprak durumu, anaç, sulama ve gübreleme gibi koşullar belirler. Ancak genel olarak kullanılan dikim aralıkları, yabani kiraz üzerine aşılı kirazlarda 8 x 8, 8 x 6 veya 7 x 7; idris üzerine aşılı kirazlarda 6 x 6, 5 x 6; Stockton Morello klon anacı üzerine aşılı kirazlarda ise 3 x 4 m’ ye kadar düşmektedir. Vişne çöğürü üzerine aşılı vişnelerde 4 x 4, 3 x 4 m olmaktadır.

6.2. Sulama


Yıllık yağışın 600 mm ve üzerinde olduğu yerlerde kirazı 400 mm ve üzerinde ise, vişneyi sulamaya gerek yoktur. Ancak bu yağışların altında ki yerlerde ise yılda 2 – 3 kez sulama yapılması vegetatif ve generatif gelişme açısından yararlı olacaktır.

6.3. Gübreleme


Kiraz ve vişne bahçelerinde özellikle ilk kuruluş devresinde dekara 2-3 ton yanmış çiftlik gübresi verilmesi ve bunun 2 yılda bir tekrarlanması ağaçların gelimesi açısından yararlıdır. Dikimi izleyen ilk yıllarda, yani ağaçların teşekkülü esnasında çok kuvvetli gübre verilmesi sakıncalıdır. Çünkü kuvvetli vegatatif gelişme gösterir ve meyve teşekkülü gecikir. Ancak verime yatmış ağaçlarda durum farklı olup, bunlara her yıl yukarıda belirtilen çiftlik gübresi dışında yapılacak toprak ve yaprak analizleri doğrultusunda inorganik gübre verilmelidir.

6.4. Budama


Kiraz ve vişneler taçlarının gelişimi açısından farklılıklar gösterir. Kiraz çeşitleri genellikle dikili büyüyen bir taç oluştururken, vişne çeşitleri daha yayvan bir taç şekli oluşturur. Bu nedenle kirazlar için piramit veya modifiye lider (değişik doruk dallı) sistem uygulanırken, vişneler genellikle modifiye lider ( değişik doruk dallı sistem şeklinde taçlandırılır. Yaygın olarak uygulanan ise her ikisinden de modifiye lider sistemdir. Modifiye lider sisteminde genel esaslar elma ve armuttakinin aynısıdır. Ancak kirazlarda, çatal dalların yarılmaya hassasiyeti nedeniyle kuvvetli çatı dalların oluşturulmasına özel bir dikkat göstermek gerekir.

Fidanlar, tercihen 1.5-2 cm. çapında , 150-200cm. boyunda, bir yaşlı ve kuvvetli olmalıdır. Bu fidanların tepeleri 90-107cm. den vurulur. Lider haricinde seçilen 4 yan dalın ana gövde üzerinde birbirlerinden 30cm. aralıkta ve ana gövde ile aralarındaki açının 45-60° olması gerekir. Çatı teşekkül ettikten sonra, ağaçlar çiçeğe yatıncaya kadar çok az budanmalıdır. Özellikle genç kiraz ağaçlarında dalların yukarıya doğru gelişme eğilimi vardır. Bu bakımdan yan dalların gelişmesine özel bir dikkat göstermek gerekir. Kısaca gerek kiraz gerekse vişne ömrü boyunca hafif budama ister.



7. HASTALIK VE ZARARLILAR
7.1. Monilya ( Mumya ) Hastalığı
7.1.1. Belirtileri ve Biyolojisi
7.1.2. Mücadelesi
7.1.2.1. Kültürel Önlemler
7.1.2.2. Kimyasal Mücadele
7.2. Kiraz Sineği
7.2.1. Zarar Şekli ve Yaşayışı
7.2.2. Mücadelesi
7.2.2.1. Kültürel Önlemler
2>7.2.2.2. Kimyasal Mücadele

Kiraz ve vişnenin yaygın olan önemli hastalık ve zararlıları Monilya ( Mumya ) ve kiraz sineğidir.

7.1. Monilya ( Mumya ) Hastalığı


Monilya (Munya) kastalığı diğer sert çekirdeklilerde olduğu gibi kiraz ve vişnenin de en önemli fungal hastalıklarından biridir.

7.1.1. Belirtileri ve Biyolojisi


Hastalık; birinci derecede sürgün ve çiçek yanıklığına, ikinci derecede meyve çürüklüğüne neden olur. Kuruyan çiçekler meyve oluşturmaz. Gruplar halinde sürgünde kalır. Fungus miselleri çiçekten dala geçip orada da açık kanser yaraları oluşturur ve dalları uçtan geriye doğru kurutur. Çiçekler, sapları üzerinde kuvrılarak, o noktada çıkan zamkla dala yapışırlar. Meyveler genellikle olgunlaşmaya yakın zamanda enfekte olur ve çürürler. Çürüyen meyveler bir süre sonra mumyalaşarak dalda asılı kalırlar.

Fungus kışı mumyalaşmış meyvelerde de hastalıklı, kanserli dallarda geçirir. Bunlardan çıkan sporlar ilkbaharda tam çiçeklerin açılma zamanında çiçekleri enfekte ederler.

7.1.2. Mücadelesi


Monilya ile mücadelede kültürel önlemler ve kimyasal mücadele uygulanır.

7.1.2.1. Kültürel Önlemler


Ağaçlarda bir yıl önceden kalmış hastalıklı dal çiçek ve mumya meyveler temizlenmelidir.

7.1.2.2. Kimyasal Mücadele


İlk ilaçlama çiçekler tek tük açtığı zaman başlar. İkinci ilaçlama ise çiçeklerin tümü açtığında yapılır. Monilyaya karşı etkili maddesi, formülasyonu ve kullanma oranı aşağıda belirtilen ilaçlardan birisi ile kimyasal mücadele uygulanır.

Etkili Maddenin . Adı ve %'si Formülasyonu 100 lt. Suya Preparat (gr)
Captan 50 WP. 300
Thiran 80 WP. 200
Dodine 65 WP. 100
Benomyl 50 WP. 60
Carbendazim 50 WP. 75
Vinclozolin 50 WP. 100
Thiophanatemethyl 70 WP. 60

7.2. Kiraz Sineği

Konukçuları kiraz ve vişne, ara konukçusu hanımeli ( Lomicera ) türleri olan; kiraz sineğinin ergini 4-5mm. Boyunda, thorak (göğüs) siyah renkte, kanatlar şeffaf, 4 adet mavimsi- siyah bant bulunur. Yumurtaları ince, uzun, beyaz renkte, larvalar bacaksız tipte ve krem beyazı renginde, pupası fıçı pupa tipindedir.

7.2.1. Zarar Şekli ve Yaşayışı


Kiraz Sineği larvaları, meyvelerin etli kısmında beslenerek meyvelerin dökülmesine sebep olur. Kurtlu meyveler dökülür. Dökülmese dahi Pazar değeri düşük olur.

Kiraz Sineği; kışı pupa evresinde, toprak içinde, diyapoz durumunda geçirir. Ertesi yıl ilkbaharda çıkan erginler çiftleştikten sonra dişiler, meyvelerin ben düşme döneminde yumurta koyma borularıyla meyveleri delerek yumurta bırakırlar. Dişiler yumurta bırakırken seks feromunu salgıladıklarından bu meyveler üzerine gelen erkekler bir süre burada kalırlar. Bu da meyvelere ikinci kez yumurta bırakılmasını önlemekte ve böylece bir meyvede bir larva gelişmektedir.

Bir dişi 40-100 yumurta bırakmaktadır. Yumurtadan çıkan larvalar meyvenin etli kısmında beslenip olgun hale geldikten sonra, meyveyi terk ederler ve toprağın 2-5 cm. derinliğinde pupa olurlar. Toprak içindeki pupalar ertesi yıla kadar burada diyapoz durumunda kalırlar. Böylece kiraz sineği yılda bir döl vermiş olur.

7.2.2. Mücadelesi


Kiraz Sineği ile mücadelede kültürel önlemler kimyasal mücadele uygulanır.

7.2.2.1. Kültürel Önlemler


Kurtlu meyvelerin toplanarak derine gömülmesi, dayanıklı ve erkenci çeşitlerin yetiştirilmesi, yabani kiraz, vişne ve Lonicera (Hanımeli) türlerinin kiraz, vişne bölgelerinde yetiştirilmemesi, sonbaharda toprak işlemesi, kiraz sineği populasyonunu önemli ölçüde azaltır.

7.2.2.2. Kimyasal Mücadele

Meyvelere ben düştüğü devre ilaçlamaya başlamak için uygun bir dönemdir. Bu gözlem en erkenci çeşide göre yapılmalıdır. Bu uygun yöntem bahçelere sarı yapışkan vizüel tuzaklar asarak ilk ergin çıkışına göre ilaçlama yapmaktır.

Hastalık tuzak kontrolleri ile ikinci veya üçüncü bir ilaçlamaya gerek olup olmadığı saptanmalıdır. Kiraz Sineğine karşı etkili maddesi, formülasyonu ve kullanma oranı aşağıda belirtilen ilaçlardan birisi ile kimyasal mücadele uygulanır. Son ilaçlama ile hasat arasındaki minimum süreye titizlikle uyulmalıdır.

Etkili Maddenin . Adı ve %'si Formülasyonu 100 l. Suya Preparat (gr) Son İlaçlama İle Hasat Arasındaki Minumum Süre
Bromophs 25/40 EC 200cc / 125cc 7 gün
Malathion 20/25 EC/WP 300cc / 250gr. 7 gün
Diazinon 20 EC 200cc 14 gün



8. HASAT, TASNİF VE AMBALAJLAMA
8.1. Hasat
8.2. Tasnif ve Ambalajlama

8.1. Hasat


Kiraz ve vişneler hasat olgunluğuna geldikleri zaman toplanmalıdır. Bu ise, meyvenin normal irilik, rengini ve çeşide özgü tad ve aromasını alması demektir. Şurası çok iyi bilinmelidir ki, bu türlerde meyveler hasat zamanına doğru iriliklerine büyük ölçüde artırmakta ve böylece verim miktarı % 35-40 artmaktadır.

Ekonomik düşünceden dolayı, bazı çok erken olgunlaşan çeşitler istisna edilirse, kiraz ve vişneler genellikle bir defada hasat edilirler ve yine genellikle el ile ve sapları ile beraber toplanırlar. Toplama esnasında meyve dalcıkları kırılmamalıdır. Toplanan meyveler 3-5 kg.lık sepet veya kovalara konur ve ambalaj yerlerine böyle gönderilir.

8.2. Tasnif ve Ambalajlama


Özellikle kirazlar pazara arz edilirken ekstra, I. sınıf ve II. sınıf olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar. Çapı 20 mm’ den aşağı olmayan, şekil ve renk yönünden tamamen birbirine benzeyen en üstün meyveler extra sınıfa girerler. Yine iyi kaliteli olmakla birlikte şekil, renk ve gelişme bakımından hafif özürlü çapı en az 17 mm olanlar I. sınıfa girerler. Seçilen bu meyvelerden arta kalan ancak yinede taze, sağlam, yarasız, lekesiz, çatlak olmayan meyveler II. sınıfa girerler. Bunlarda büyüklük aranmaz.

Bu şekilde seçilen kirazlar, 5 – 10 kg’ lık sepet kutular veya 30 x 50 cm boyutlarında ki tablalara konularak pazara arz edilir. Ambalaj kaplarının hafif, temiz ve yeni olmaları gerekir.

( ZİRAAT 900 ) DALBASTI  KİRAZININ ÖZELLİĞİ
Kökeni	Muhtemelen yabancı kökenli çeşittir.
İlçemize Yayılış Tarihi	50 yıl evvel İzmit çevresinden Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne getirilerek buradan Yeşilyurt İlçesine yayılmıştır.
Yetiştirme	Klasik usulü, Geleneksel ve karışık bahçelerde yetiştirilmektedir.
Gelişme Özelliği	Kuvvetli ve yaygın dallı gelişir. Çok sağlıklı ağaçlar meydana getirir.
Meyve özelliği
Latincesi -Sınıfı	Prunus Avium- Bigarreau
Olgunluk Zamanı	Kirazların beşinci haftası, geç, Haziran ayı.
Meyve Sapı	İnce, 48,625 mm uzunluğunda, geniş ve orta derinlikte
Şekil	Geniş Kalp.
İrilik	Çok iri, 8.179 g. Ağırlığında, eni 25.99 mm, boyu 23.01 mm
Renk	Parlak, koyu kırmızı
Çekirdek	Çok iri, 0.391 g. ağırlığında, ete çok az bağlı,eni 9.36 mm, boyu ll.01 mm
Meyve Eti	Çok sert, gevrek,sulu,çok lezzetli, çok kaliteli, Net et ağırlığı 7.645 g.
Meyvesi	İri, gösterişli, etli, özel aroma ve tattı mevcuttur.
Anaçları	Mahlebi (İdris), yabani Kiraz.
Dölleyiciler	Kendilerine kısır olup, dölleyicileri Beyaz kiraz, Mertonlate, Vişnap lambert
Diğer Özellikleri	Ülkemizde çok yaygın ve çok kabul edilen bir çeşittir. Bakteriyelkansere dayanıklı gözükmekte ve çok geç çiçeklenmektedir. Hiç meyve çatlaması yapmaz. Net mezokarp oranı 14.31  dır.
Biyokimyasal bileşimleri	Su % 80.4, Kalori/grm 70, Protein 1.3, Yağ 3, Kar.hidrat 17.4, Vit-A 110, Bl 0.5, B2 mg 0.6, B Vit 4, Vit C 10, Ca mg 22, P 19, Fe 0.4, Na 2, K 191
Ekolojik durumu	Kışın – 37 C kadar dayanır. 600 mm yağış alan yerlerde sulamaya gerek yoktur. Yılda 4-5 defa su vermek yeterlidir.
İstatistik Durumu
Ağaçların Ekonomik Ömrü	40 yıldır.
İlçemizin Yüzölçümü	626000 dekar
İlçemizin Topografik yapısı ve ve arazi büyüklüğü	Araziler Engebeli, dere yatağı, dağ eteği ve meyillidir. Topografik yapı ve miras hukuku sebebi ile 2-5 dekarlık alanlardır.
İlçemizde Kiraz ağaç sayısı	Meyve veren: 33850 Ad.  Meyve vermeyen 11000 Ad. Kiraz Yetiştiriciliği yapılan alan 338,5 Hektar dır.
Kiraz Yetiştiriciliği
Yetiştiriciliğe uygunluğu:	İlçe merkezi, Gündüzbey kasabası ve Kozluk köyünde yoğun olarak yetiştirilmekte toprak yapısı,  iklim ve meyve kalitesi  bakımından İlçemiz  gen merkezi durumundadır. Diğer meyve çeşitleri ile karışık olarak yetiştirilmektedir.
Kiraz Fidanı Nasıl Üretilir	Yabani Kiraz veya idris meyvesi (mahlep) çöğürüne /anacına verimli Bir  Dalbastı kiraz ağacından alınan göz (domur) aşısı yapılarak üretilir. 15 Mayıs /15 Haziran Sürgün aşısı- 15 Ağustos/15 Eylül Durgun göz aşısı Uygulanır. Birinci yol tohumla çöğür yetiştirilir. İkinci yıl göz aşısı yapılır.
Kiraz Ağacının bakım işleri	Toprak işleme, Fidan dikimi, (5x5 Aralık) Şekil ve verim budaması, Gübreleme, hastalık ve zararlılarla mücadele ile hasat çalışmalarıdır.
İlçemizdeki Mevcut Kiraz  ağaç çeşitleri	Ekonomik öneme haiz olan Dalbastı (Ziraat 900) olup, bunun yanında Çeşitleri  baba çeşitleri olarak Vista, Bing, Starks Gold (Beyaz Kiraz), Lambert, Napoleon çeşitleri vardır.
Kirazda Gübreleme	Gübrelemede en iyi sonuç Toprak ve Yaprak tahlillerine göre laboratuar sonuçlarına göre gübre alınır.
Ekonomik Durumu
Üretim	2008 yılına göre: tahmini 812,4 ton Kiraz meyvesi üretilmiştir. Kiraz meyvelerinin çoğu ihraç  edilmekte,  bir  kısmı büyük şehirlerimizde tüketilmektedir. Kiraz Yetiştiriciliği ile iştigal eden Çiftçi sayısı 844 kişi dir
Pazarlama	2008 yılına göre: Milli Ekonomiye 1.624,800,00. ytl katkısı vardır. Yeşilyurt İlçesi ve Gündüzbey Kasabasında Kiraz komisyoncuları tarafından toplanmaktadır. İstikrarlı dış pazar imkanlarına sahip değildir. yaş olarak tek  tüketim tipine sahip olan kiraz ürününün  tüketimini  çeşitlendirmek bunun için  teknolojik araştırma projeleri, soğuk hava depo projeleri geliştirilmelidir.  En önemli rahatlatıcı  çözüm kiraz ürününün yaş olarak tüketileceği değişmeyen dış pazarlar bulmaktır. İhraç edebilme şartları araştırılmalıdır.
Piyasa değeri	2008 yılına göre ; l kg Kiraz meyvesi 2.00-2,50  YTL ye alıcı bulmaktadır. Ekonomik değeri değildir. Hasat işçilik maliyeti yüksektir.
Ambalajlama Nakliye ve Taşıma Ortam Depolaması	Kağıt ve karton ile ambalajlanmalı, Ambalajlar göze çarpıcı ve tüketiciye çekici Görünümde olmalıdır. Meyveler ambalaj yerlerinde şekil, renk, sağlamlık ve boylarına göre sınıflara ayrılmalıdır. Çürük, yaralı, kurtlu ve hastalıklı, çok olgun, ham, biçimsiz v.b. özürlü  meyveler ayrılıp ıskartaya çıkarılmalıdır. Nakliyeye dayanıklıdır.  2-3 günlük taşıma için 0 C den + 4 C ye kadar Sıcaklığı  ortam   havasının bağıl nemi % 90-95 olmalıdır. +1.0 veya 0.5 C  sıcaklık ve 90-95 nemde 2-3 hafta depolanabilir. Depolamadan   önce tarla sıcaklığı 5 C nin altına düşürülmelidir
Kiraz Şenliği	İlçemizin sembol meyvesi Dalbastı kirazının yetiştirilmesini teşvik için her sene  Haziran ayının son haftasında En iyi Kiraz bahçesi ve Kaliteli Kiraz meyvesi yarışması düzenlenmektedir.Ve çiftçilerimiz ödüllendirilmektedir.
Proje Hazırlanması	Kapama Kiraz Bahçesi Projesi, Devlet katkılı Kiraz fidanı dağıtım Projesi hazırlanmalıdır, Çünkü yaşlanan, Verimden düşen ağaçlar her sene artmaktadır. Su yetersizliğini aşmak için damlama sulama projesi geliştirilmelidir.
Önemli Hastalık ve Zararlıları
Kiraz Sineği İle Mücadele	Kiraz Meyvelerine ben düştüğü (tatlı su yürüdüğü) devre ilaçlamaya başlanır. İlçe Müdürlüğünce 2008 yılında Meyvelere ben düşme (Kiraz Sineği  görülme)  dönemi 17 Mayıs günü zirai mücadeleye başlanılmış  olup, 08 Haziran günü ilaçlama sona ermiştir. AB  birliği kriterlerine   uygun Zirai İlaç kullanılmıştır. (İlçe bazında Kiraz Sineği İle Mücadele Projesi kapsamında kaplama  ilaçlama yürütülmüştür.)
Kiraz’da Kırmızı Örümcekle (Akarlarla) Mücadele	Mayıs Ayından itibaren 100 yaprakta yapılacak sayımda akar sayısı  ortalama    3-5 bireyi geçmesi durumunda ilaçlama gerekir. En geç Kiraz Hasatından sonra ilaçlanmalıdır. İlaçlanmadığı takdirde Yapraklarda  Kahverengi lekeler oluşur daha  sonra kuruyup dökülmesine sebep olur.Kiraz Sineği zararlısı meyveye, kırmızı örümcek ise ağaca zarar vermektedir.
Kirazda Yaprak Biti	Kiraz Sineği ile mücadele çalışması sırasında bu zararlı ile de mücadele yapılmaktadır. Yaprak Biti  haşeresi yoğun ise Kiraz Sineği  ile Mücadeleden iki hafta önce  Mayıs ayının ilk haftası ilaçlanmalıdır.
Kirazda Kloroz Hastalığı	Diğer adı sarılıktır. Yaprak ayası sarı damarları ise yeşildir. Ağacın tepesinden kuruma başlar  İlçemiz ağaçlarının % 20’i  kloroz hastalığına yakalanmıştır. Ağaç başına/ yaşına göre 50-300 grm Demir elementi  (FE) , 0,50-2 kg Kükürt, 0,50-2 kg Demir Sülfat gübresi  verilmelidir. Sebebi ise Malatya topraklarında Kireç oranı fazla olduğundan demir elementini serbest bırakmamakta ve ağaçlar demir  elementinden  faydalanamamaktadır.
KİRAZ ‘IN FAYDALARI VE DEĞERLENDİRİLMESİ
KİRAZ ‘IN FAYDALARI	1- Kirazın biyokimyasal bileşimleri: Su % 80.4, Kalori/grm 70, Protein 1.3, Yağ 3, Kar.hidrat 17.4, Vit-A 110,   Bl 0.5, B2 mg 0.6, B Vit 4, Vit C 10, Ca mg 22, P 19, Fe 0.4, Na 2, K 191. 2- Kirazın sadece Meyve olarak değil kökleri, kerestesi, kabukları, zamkı, yaprak ve çiçekleri, çekirdeği ve meyve sapları ile çok yönlü bir bitkidir. 3- En iyi pipoların kiraz ağacı kökünden, en kaliteli mobilya ve çeşitli araçların kiraz kerestesinden yapıldığı biliniyor. Kiraz zamkı ise şapka ve kumaş endüstrisinde ve tıbbi amaçla kullanılıyor. Ağaç kabuğu, yaprakları, çiçekleri, meyve sapı ve çekirdekleri tedavi amaçlı kullanılıyor. Meyveleri taze veya kurutulmuş olarak tüketilebilen kiraz, ayrıca reçel, yemek, konserve ya da dondurulmuş gıda olarak değerlendirilebiliyor. 4-İdrar söktürücü özelliğiyle böbreklerin dostu olan kiraz vücudu zehirli Maddelerden temizliyor. Kiraz ürik asit ve ürat tuzlarının vücuttan atılmasını sağladığı için romatizma ve gut hastalıklarıyla eklem kireçlenmesi ve damar sertliğinin tedavisinde de kullanılıyor. 5-Ayrıca yapısında bulunan kinik asit ile böbreklerin taş ve kum yapmasını önlediği ve varsa zamanla döktüğü, ayrıca safra kesesi taşının dökülmesine de yardımcı olduğu biliniyor. Vücuttaki fazla suyun atılmasıyla, dolaylı olarak zayıflamaya yardımcı oluyor. 6-Kirazın ayrıca peklik giderici özelliği bulunuyor. Özellikle bayat yemeklerle pastırma, sucuk gibi gıdaların zararlarını önleyen kiraz, aynı zamanda kandaki zararlı maddelerin vücuttan atılmasını ve kanın temizlenmesini, yüzde oluşan sivilcelerin giderilmesini sağlıyor. Kiraz suyunun yüz ve boyun kısımlarına sürülmesinin deride kırışıklıkları önlediği ve giderdiği belirtiliyor. 7-Karaciğerin dostu olan kiraz, hastalıklar, fazla ilaç tüketimi ve zehirlenmeler sonucu zorlanan karaciğerin yükünü hafifleterek iyileşmesine yardım ediyor. Karaciğer zamanla normale dönüyor ve safra salgısı artıyor. Böylece sindirim gücünü artırıyor. Kirazda bulunan 'levüloz' adlı şeker kolay sindirilebildiği için şeker hastaları hiçbir tehlike oluşmadan kiraz yiyebiliyor. 8-Ayrıca içerdiği madensel madde ve Vitaminler nedeniyle hastalıklara karşı dayanıklılığı artırıyor. Yapısındaki bol fosforuyla sinirleri kuvvetlendirerek sakinlik sağlıyor. A vitamini kaynağı karoten içeren kiraz, aynı zamanda gözlerin dostudur. 9-Ağaç kabukları yüksek ateşe ve pekliğe iyi geliyor, yaprakları müshil olarak, çiçekleriyse göğsü yumuşatıcı olarak kullanılıyor. Kirazı bağırsakları zayıf ve yüksek tansiyon sorunu olanların dikkatli tüketmeleri gerekiyor. Sapları, idrar söktürücü olduğu gibi bronşite karşı kullanılıyor. Gölgede iyice kurutulan sapla hazırlanan şurup veya demlemelerle iyileşme sağlanabiliyor. Saplar gerekirse kıyılarak bir gün süreyle su içinde ıslanmaya ve yumuşamaya bırakılıyor. Bir litre su içine bir küçük avuç sap konularak hazırlanacak demlemeden günde 3-4 fincan içiliyor. Bu demleme günde iki kez el ve ayak banyosu şeklinde de kullanılabiliyor. Ya da hazırlanan kiraz sapı demlemesi taze veya kurutulmuş kiraz üzerine boşaltılarak yarım saat bekletildikten sonra süzülerek aynı dozda içilebiliyor. Sapları ayrık ve mısır püskülü ile kaynatılarak demlendiğinde ayak ve karın şişliği; arpa ile kaynatılarak elde edilen demlemeyse idrar söktürücü olarak kullanılıyor. 10-Dövülmüş çekirdeğinin kaynatılmış suyu idrar zoru sorununa yardımcı oluyor. Ayrıca çekirdekleri ısıtıldıktan sonra bir beze sarılarak karın bölgesinde ağrıların giderilmesi için kullanılıyor. 11- Araştırıcılar, kirazın stresi yok ettiğini, menopoz döneminde faydalı olduğunu, Kirazın ayrıca damar sertliği ve mafsal kireçlenmesine ve ağrıların dindirilmesinde aspirinden daha fazla etkili olduğunu, bu etkiyi kirazda bulunan 'antosiyanin' isimli kimyasalın yaptığını bildirmektedir. 12-Kirazda 12-25 miligram arasında antosiyanin bulunmakta ve bu maddenin ağrı kesici etkisinin aspirinden on kat daha fazla olduğu bildirilmektedir. Araştırıcılara göre, günde 20 kiraz yemek bir aspirin almakla eşdeğer görülüyor. Ayrıca kirazda bulunan antosiyanin maddesi E ve C vitaminlerine benzer antioksidan etki yapmaktadır."
KİRAZ  MEYVESİNİN   (REÇEL,PASTA,KURUTMA V.S.) OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ	KİRAZLI PARFE ( 8 kişilik ) Malzemeler :2 paket krem şanti Yarım kg. süt 1 yumurta 10 adet kare bisküvi 1 paket kiraz jölesi 1 su bardağı kiraz likörü 1, 5 su bardağı sıcak su 2, 5 su bardağı kiraz Hazırlanışı :Krem şantileri soğuk süt ile çırpın. Yumurtanın akı ve sarısını ayrı olarak çırpın. Önce akını sonra sarısını krem şantiye karıştırın. Bisküvileri un haline getirip, krem şantiye ekleyin. Likörü ekleyin.  Kiraz jölesini 1 ,5 su bardağı sıcak suyun içinde eritin. Jöleyi de karışıma ekleyin. Hazırladığınız bu karışımı 1 litrelik bir kalıba boşaltın. Kirazları ikiye bölüp çekirdeklerini çıkartın. Kirazların bir kısmını parfenin içine atın. Donması için buzdolabına kaldırın. 10 dakika sonra koyulaşmaya başlayınca kalan kirazları da parfenin içine atın. Parfeyi 2-3 saat buzlukta bekletin. Dilimleyerek servis yapın. KİRAZ REÇELİ  Malzemeler :1 kg. kiraz 4 su bardağı toz şeker 1/ 2 su bardağı su 2 paket toz vanilya 1/ 2 limon suyu Hazırlanışı :Kirazların saplarını ve çekirdeklerini ayıklayın. 4 su bardağı toz şekeri, yarım su bardağı suyun içinde eritin.Kısık ateşte karıştırarak kaynatın.  Kaynayınca şerbetin içine kirazları atın. Ara sıra karıştırarak ve reçelin üzerinde toplanan köpükleri alarak kaynatın. Vanilyayı ekleyin. Koyulaşmaya başlayınca reçeli bir kaşık yardımıyla tabağa damlatın.Reçel damlaları top top oluyorsa reçel olmuş demektir. Yarım limonun suyunu da ekleyip bir taşım daha kaynatın. Reçeli sıcakken önceden sıcak su ile yıkanıp kurutulmuş kavanozlara doldurun. KİRAZLI KUP ( 1 kişilik ) Malzemeler :8-10 adet kiraz 2 çorba kaşığı krem şanti 1 top kaymaklı dondurma 1 top çikolatalı dondurma 2 adet rulo bisküvi 1 tatlı kaşığı çikolata rendesi Hazırlanışı :Buzlukta soğuttuğunuz kup bardağın altına önce krem şantiyi koyun. İçine 4-5 adet kiraz atıp karıştırın. Üzerine 1 top kaymaklı, 1 top çikolatalı dondurma yerleştirin.  Çikolata rendesini üzerine serpiştirin. Dondurmayı iki rulo bisküvi ve 3-5 kirazla süsleyip servis yapın. KİRAZLI KEK ( 8 kişilik ) Malzemeler :175 gr. margarin 1 su bardağı toz şeker 3 yumurta 1 su bardağı kuru üzüm 1, 5 su bardağı un yarım çay kaşığı kabartma tozu 3 çorba kaşığı kayısı reçeli 25 adet ikiye bölünmüş taze kiraz 1, 5 su bardağı ikiye bölünmüş kiraz şekerlemesi Hazırlanışı :Süslemek için kullanacağınız taze kirazları, kayısı reçelini ve kiraz şekerlemelerini ayırıp diğer bütün malzemeyi robota koyun. 1-2 dakika çırpın. Hazırladığınız karışımı dikdörtgen şeklindeki kek kalıbına dökün. Kekin üzerini düzleyin, kiraz şekerlemelerini üzerine serpin ve elinizle şekerlemeleri içeriye doğru itin. Önceden ısıtılmış 170 dereceli fırında 2 saat kadar pişirin. Fırından çıkarıp kalıpta birkaç dakika bekletin. Sonra kalıptan çıkarıp soğumaya bırakın. İkiye bölünmüş kirazları kekin üzerine dizin. Kayısı reçelini parlatması için kirazların üzerine bir fırça yardımıyla sürün.
KİRAZ MEYVESİNİN EVDE SAKLANMASI	Kiraz alırken temiz, parlak ve hasarsız olmasına dikkat edin. Rengi koyu olanlar her zaman daha tatlıdır. Saklarken kirazın saplarını çıkarmazsanız ömrü daha uzun olur. Yıkamadan plastik bir kaba koyup buzdolabında saklayın ve daima yemeden hemen Önce yıkayın. Buzdolabından çıkarıp oda sıcaklığında 1-2 saat bekletirseniz tadı daha lezzetli olacaktır. Taze kirazların 2-4 gün içinde tüketilmesi gerekir. Kirazı ayrıca derin dondurucuda da saklayabilirsiniz. Bunun için kirazın çekirdeklerini çıkarmanız gerekir. Çekirdeklerini çıkarırken çok dikkat edin zira kiraz lekesini çıkarmanız zor olacaktır. Kiraz meyvesinin ıskarta olanı, satılamayanları kurutularak değerlendirilmelidir. Kiraz meyveleri taze ve kurutulmuş olarak tüketildiği gibi ayrıca, reçel, pasta,  konserve ve dondurulmuş gıda olarak da tüketilmektedir.
YEŞİLYURT İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ

KİRAZ MEYVESİNİN FAYDALARI

1- Kirazın biyokimyasal bileşimleri: Su % 80.4, Kalori/grm 70, Protein 1.3, Yağ 3, Kar.hidrat 17.4, Vit-A 110,   Bl 0.5, B2 mg 0.6, B Vit 4, Vit C 10, Ca mg 22, P 19, Fe 0.4, Na 2, K 191.
2- Kirazın sadece Meyve olarak değil kökleri, kerestesi, kabukları, zamkı, yaprak ve çiçekleri, çekirdeği ve meyve sapları ile çok yönlü bir bitkidir.
3- En iyi pipoların kiraz ağacı kökünden, en kaliteli mobilya ve çeşitli araçların kiraz kerestesinden yapıldığı biliniyor. Kiraz zamkı ise şapka ve kumaş endüstrisinde ve tıbbi amaçla kullanılıyor. Ağaç kabuğu, yaprakları, çiçekleri, meyve sapı ve çekirdekleri tedavi amaçlı kullanılıyor. Meyveleri taze veya kurutulmuş olarak tüketilebilen kiraz, ayrıca reçel, yemek, konserve ya da dondurulmuş gıda olarak değerlendirilebiliyor.
4-İdrar söktürücü özelliğiyle böbreklerin dostu olan kiraz vücudu zehirli Maddelerden temizliyor. Kiraz ürik asit ve ürat tuzlarının vücuttan atılmasını sağladığı için romatizma ve gut hastalıklarıyla eklem kireçlenmesi ve damar sertliğinin tedavisinde de kullanılıyor.
5-Ayrıca yapısında bulunan kinik asit ile böbreklerin taş ve kum yapmasını önlediği ve varsa zamanla döktüğü, ayrıca safra kesesi taşının dökülmesine de yardımcı olduğu biliniyor. Vücuttaki fazla suyun atılmasıyla, dolaylı olarak zayıflamaya yardımcı oluyor.
6-Kirazın ayrıca peklik giderici özelliği bulunuyor. Özellikle bayat yemeklerle pastırma, sucuk gibi gıdaların zararlarını önleyen kiraz, aynı zamanda kandaki zararlı maddelerin vücuttan atılmasını ve kanın temizlenmesini, yüzde oluşan sivilcelerin giderilmesini sağlıyor. Kiraz suyunun yüz ve boyun kısımlarına sürülmesinin deride kırışıklıkları önlediği ve giderdiği belirtiliyor.
7-Karaciğerin dostu olan kiraz, hastalıklar, fazla ilaç tüketimi ve zehirlenmeler sonucu zorlanan karaciğerin yükünü hafifleterek iyileşmesine yardım ediyor. Karaciğer zamanla normale dönüyor ve safra salgısı artıyor. Böylece sindirim gücünü artırıyor. Kirazda bulunan 'levüloz' adlı şeker kolay sindirilebildiği için şeker hastaları hiçbir tehlike oluşmadan kiraz yiyebiliyor.
8-Ayrıca içerdiği madensel madde ve Vitaminler nedeniyle hastalıklara karşı dayanıklılığı artırıyor. Yapısındaki bol fosforuyla sinirleri kuvvetlendirerek sakinlik sağlıyor. A vitamini kaynağı karoten içeren kiraz, aynı zamanda gözlerin dostudur.
9-Ağaç kabukları yüksek ateşe ve pekliğe iyi geliyor, yaprakları müshil olarak, çiçekleriyse göğsü yumuşatıcı olarak kullanılıyor. Kirazı bağırsakları zayıf ve yüksek tansiyon sorunu olanların dikkatli tüketmeleri gerekiyor. Sapları, idrar söktürücü olduğu gibi bronşite karşı kullanılıyor. Gölgede iyice kurutulan sapla hazırlanan şurup veya demlemelerle iyileşme sağlanabiliyor. Saplar gerekirse kıyılarak bir gün süreyle su içinde ıslanmaya ve yumuşamaya bırakılıyor. Bir litre su içine bir küçük avuç sap konularak hazırlanacak demlemeden günde 3-4 fincan içiliyor. Bu demleme günde iki kez el ve ayak banyosu şeklinde de kullanılabiliyor. Ya da hazırlanan kiraz sapı demlemesi taze veya kurutulmuş kiraz üzerine boşaltılarak yarım saat bekletildikten sonra süzülerek aynı dozda içilebiliyor. Sapları ayrık ve mısır püskülü ile kaynatılarak demlendiğinde ayak ve karın şişliği; arpa ile kaynatılarak elde edilen demlemeyse idrar söktürücü olarak kullanılıyor.
10-Dövülmüş çekirdeğinin kaynatılmış suyu idrar zoru sorununa yardımcı oluyor. Ayrıca çekirdekleri ısıtıldıktan sonra bir beze sarılarak karın bölgesinde ağrıların giderilmesi için kullanılıyor.
11- Araştırıcılar, kirazın stresi yok ettiğini, menopoz döneminde faydalı olduğunu, Kirazın ayrıca damar sertliği ve mafsal kireçlenmesine ve ağrıların dindirilmesinde aspirinden daha fazla etkili olduğunu, bu etkiyi kirazda bulunan 'antosiyanin' isimli kimyasalın yaptığını bildirmektedir.
12-Kirazda 12-25 miligram arasında antosiyanin bulunmakta ve bu maddenin ağrı kesici etkisinin aspirinden on kat daha fazla olduğu bildirilmektedir. Araştırıcılara göre, günde 20 kiraz yemek bir aspirin almakla eşdeğer görülüyor. Ayrıca kirazda bulunan antosiyanin maddesi E ve C vitaminlerine benzer antioksidan etki yapmaktadır."

Kirazın bilinmeyen özellikleri:
  Kiraz fitokimyasallar açısından zengindir. Bunlar: anthocyanins (mevye ve sebzelerin rengini veren pigmentler; ki bunlar hücreleri zararlı kanserojen maddelere karşı koruyan antioksidan özellikleri sebebiyle kansere karşı seçenek oluşturabilirler). Aynı şekilde bir flavonoid olan quercetinki içinde hem anti-kanser bir oluşum, hem de anti-imflamotoral ve intihistaminik (alerji ve enfeksiyon önleyici) özellikler taşıyan bir antioksidandır.
  Kiraz hem kolesterolü hem de kan şekerini düşürmeye yardımcı olabilir.
  100 gram kirazda, 17 bin miligram C vitamini bulunmaktadır. Her insanın günde 60-80 miligram C Vitamini alması gerekiyor.
  B1, B2, B5 vitaminleri, magnezyum ve kalsiyum da bulunmaktadır.
  Ürik asit ve ürat tuzlarının vücuttan atılmasını sağlayabilir. Bu nedenle romatizma ve gut hastalıkları, eklem kireçlenmesi ve damar sertliğinin tedavisinde kullanılabilir.
  Kabızlığı önlemede etkilidir.
  Kirazda bulunan kinik asit, böbreklerin taş ve kum yapmasını önleyebilir ve varsa zamanla dökülmesine yardımcı olabilir.
  Kandaki zararlı maddelerin vücuttan atılmasına yardımcı olabilir.
  Aşırı ilaç tüketimi ile karaciğerde oluşan yükün azaltılmasında yardımcı olabilir.
  Nikotinin vücuttan atılmasında yardımcı olur.
  İçerdiği meyve şekeri levüloz rahat sindirilebildiği için, şeker hastaları da kirazı yanında protein kaynağı besinlerle birlikte tüketebilir.
  A vitamininin önemli bir kaynağı olan karoteni içeren kiraz, göz problemlerinin önlenmesinde yardımcı olabilir.
  20 kirazda 12 - 25 miligram arasında antosiyanin bulunmaktadır, bu da bir aspirinden on kat daha etkilidir.
  30 gram kiraz sapını 1 litre suda 10 dakika kaynatarak hazırlayacağınız çay, böbrekleri çalıştırarak, diüretik (idrar söktürücü), kan ve idrar yolları temizleyicisi, safra akımını sağlayıcı, bağırsak düzenleyici etki gösterebilir

Kaynak :İnternetten Derleme    
YEŞİLYURT İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ 

KİRAZ   YETİŞTİRİCİLİĞİ

Çoğu meyve türlerinde olduğu gibi, kirazında; kültürünün yapıldığı en eski yer  Anadolu’dur. Memleketimizde Kuzey Anadolu Dağları ve Doğu Toroslarda yabani tipleri bol  miktarda bulunmaktadır.

Dünyada 1500 civarında kiraz çeşidi mevcuttur. Yapılmakta devam eden ıslah çalışmaları ile günden güne bu sayı artmaktadır. Bununla beraber bölgeler itibarıyla;aynı çeşit farklı isimlerle,farklı çeşitlerde aynı isimle adlandırıl mıştır.

Kiraz dünyada geniş bir yayılım göstermesine rağmen; ticari üretimi A.B.D , Türkiye, Fransa, İtalya, B.D.T’nun Avrupa kısmı önemli üretici ülkelerdendir. Üretim miktarı açısından iklime bağlı olarak A.B.D’den sonra 2. sırada gelmektedir. Memleketimiz üretim miktarı yüksek olmasına rağmen; üretim kalitesi ve ihraç edilebilir miktar yönünden istenilen seviyede değildir.

Kiraz memleketimizin her yöresinde az çok yetiştirilmekle beraber; temel geçim kaynağı olduğu illerimizi Manisa, İzmir, Afyon, Isparta, Bursa, Kocaeli, Sakarya, Konya, Artvin, Zonguldak, Kastamonu ve Amasya olarak sıralayabiliriz.

Üretim miktarımız sürekli artmaktadır. Ağaç başına verim 25 kg civarındadır. Üretimimizin %10 gibi düşük bir miktarı ihraç edilebilmektedir.

Memleketimizde kiraz taze meyve olarak ihracının yanı sıra; Starks Gold, Gılli, Akçilli ve 0900’ün işlenerek satılması da giderek artmaktadır.

Kısaca ülke olarak kiraz tarımının yayılmasına bir engel yoktur. Fakat uygun arazi seçimi, araziye uygun anaç seçimi, çeşit seçimi, tozlayıcıların  dikimde mutlak planlanması, ilk yıllarda şekil verme terbiye, budama, sulama, gübreleme, toprak işleme, yabancı ot kontrolü, hastalık zararlılarla mücadelenin uygun olarak yapılması halinde ihraç vasıflı kiraz üretimimizin artması mümkündür.

Teknik eleman arkadaşlarımız ve değerli üreticilerimiz kiraz üretimi ile ilgili problemleri çözmede birlik ve yardımlaşma gösterilirse, çiftçilerimiz, devamında hepimiz, sonuçta memleketimiz kazanacaktır.

Bahçe Tesisinde Dikkat Edilecek Hususlar

Yeni bahçe tesisi yaparken bazı hususlara dikkat edilirse, ileri ki yıllarda çoğu problemlerle karşılaşılmaz. Bu dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

-         Tesis öncesi toprak numunesi alınıp mutlaka tahlil yaptırılmalıdır.

-         Kiraz soğuklama ihtiyacı yüksek bir meyve olduğu için yüksek yerlere tesis edilmelidir.

-         Don tabanı oluşturan yerlere kurulmamalıdır.

-         Taban suyu yüksek yerlere kurulmamalıdır.

-         Şiddetli rüzgarlara açık yerler olmamalıdır. (Bilhassa kuzey rüzgarlarına)

-         Meyilli ve yamaç yerler tercih edilmelidir.

Kışın –20 C’nin altına düşmeyen bölgeler seçilmelidir. Ben düşmeden önce bol yağışlar o yılın ürün kalitesine, hasattan sonraki yağışlarda gelecek yılın ürün kalitesini  etkilemektedir. Kiraz, soğuklama ihtiyacı yüksek bir meyvedir. Soğuklama; 7.2 C’nin altında geçen toplam kış dinlenmesinin saat olarak ifadesidir.

Tasviye işlemi yapıldıktan sonra yaklaşık 1 m. aralıklarla baklava dilimi şeklinde sub-soiler ile patlatma yapılmalıdır. Patlatma işlemi en kurak Ağustos-Eylül aylarında yapılmalıdır. Arazi yapısı çok uygun değilse patlatma yapılmalı ayrıca 40-50 m. arayla drenaj kanalları açılmalıdır.

Anaç Seçimi :

1-Kuş Kirazı (Prunus avim ) :  Ülkemizde yaygın olarak kullanılan bir anaçtır. Dikine ve kuvvetli büyür, büyük taç yapar. Uygun şartlarda uzun ömürlüdürler. Geçirgen verimli, tınlı, derin, organik maddece zengin yerlerde daha iyi yetişir. Kirece mukavemeti azdır. Göz aşısı ile uyuşması iyidir. Toprak ve arazi yapısı uygun olursa 6*6, 6*5 m. aralıklarla dikilip ilk yıllardan itibaren şekil verilmeli ve budama yapılmalıdır. Terbiye ve budamaya fazla dikkat edilemeyecekse biraz daha geniş dikilebilir.

2-İdris ( Prunus mahalep ) : Sulaması problem olan, daha az su verilebilen arazilerdeki kiraz bahçesi tesisinde önerebileceğimiz bir anaçtır. Daha çok vişneye anaç olarak kullanılır.

-        Taç küçüktür. Kuş kirazının %75-80’i kadar.

-         Kökler daha derine gider.

-         Süzek ve kumlu toprakları sever. Kuş kirazına göre kirece daha dayanıklıdır.

-         Aşı uyuşmazlığı gösterebilir.

-         Yüksek (60-65 cm.) den aşılandığında bodurlaştırıcı etki artar, fakat pratik olmadığından pek uygulanmamaktadır.

Genellikle Prunus mahalep ile kurulan kiraz bahçeleri için 4x5, 5x5 m. dikim mesafeleri uygundur. Vişne bahçeleri için ise 4x4, 4x5 m. gibi aralıklar önerilebilir.

3-Klonal Kiraz Anaçları : Bunlarda 5 çeşit anaç olarak, ülkemize intikal ettirilmiştir. Bu anaçlara temel çeşidimiz olan 0900 Ziraat, dölleyici olarak da Starks Gold ve Bigarreau Gaucher aşılanarak bölgede dikimi 1999-2000 fidan dikim sezonunda bir proje dahilinde yapılmıştır.  Seçilen bölgeler Eğirdir, Yalova, Çanakkale, Pozantı, K.Maraş ve Malatya’dır. Bu bölgeler Türkiye genelini yaklaşık temsil etmektedir. Proje sonunda anaçlara uyumu, verime etkileri gibi kriterler değerlendirilip bölgelere göre uygun anaçlar en kısa zamanda üreticilerimize intikal ettirilecektir. Proje dahilindeki bu anaçlar ithal edildikten sonra Enstitümüz bahçesine aşı parsellerine dikilmiş ve aşılamaları da burada yapılmıştır. İlk gözlemlerimiz Tabel Edabriz anacı çöğür olarak dikime müteakip klonal göstermiştir.  Tabel Edabriz ve Vleiroot-158 anacı araziye uyumu ve aşıya gelme oranları çok düşük kalmıştır. Bununla beraber  SL-64, Maxma,ve Gisela-5 anaçları arazi şartlarına uyumu, aşı uyuşması, fidan haline gelme yönünden  projenin daha ilk yıllarında favori görülmüştür. Bu klonal bodur kiraz anaçları çoğaltılma usulleri ve diğer veriler hızla değerlendirilmektedir.

Bahçe Kurulması

Kiraz yetiştiricilinde problemlerin büyük kısmı henüz bahçe kurulurken yapılan hatalara dayanmaktadır. Tek çeşitle bahçe kurulması, genellikle derin dikim ve ilk yıllarda ağaçların terbiye edilmemesi, gövde yaralanmalarının önemsenmemesi başlıca kuruluş hataları olarak ileri ki yılların verim ve ağaç sağlığını etkilemektedir.

İyi bir planlama yapılmalı ve ilk kültürel işlemler iyi yapılmalıdır.

Ülkemizde genellikle eski bahçeler tek çeşitle kurulmuştur. Tek çeşitle bahçe kurulması yetersiz döllenmeye veya hiç döllenmemeye sebep olmaktadır. Ben düşmeden hasada kadar olan sürede yağmur çatlaması zararına karşı tek çeşitle bahçe kurulmaması gerekmektedir. Her kiraz bahçesinde en az 4-5 çeşit bulunmalıdır. Çeşitlerin seçiminde ise birbirlerini dölleyebilir nitelikte olmasına dikkat edilmelidir.

Çeşit Seçimi :

Kiraz bahçelerinin tesisi aşamasında her çiftçinin zaten belirlediği temel bir çeşidi vardır. Bu şekilde bahçede bir çeşidin ağırlıklı olması da tabiidir. Yalnız kirazda yaklaşık bütün çeşitler kendisiyle uyuşmadığı için, grup kısırlığı da söz konusu olabilmektedir. İyi bir verim için birbirini iyi dölleyebilir çeşitlerin bulunması, ekolojik faktörlerden kaynaklanan riskin azaltılması, 1,5 aylık bir süre boyunca pazara kiraz sunulabilmesi, hasatta işçilik v.b. gibi yönlerden dolayı sıkışmamak için iyi bir çeşit planlaması gereklidir.

Türkiye’nin ihracat şansının en yüksek olduğu ve en popüler çeşit 0900 Ziraattir. İhraç eden ülkelerde “Türk Kirazı”  diye unvan almış çeşidimizdir. Bu nedenle       0900 Ziraat dışında yeni bir çeşit peşinde koşmak şimdilik yersiz görülmektedir.Bununla beraber 0900 Ziraatın dölleyicilerinin kiraz tarımında planlanması zorunludur.Dölleyicilerde genellikle Starks Gold, Lambert ,Vista ,Merton Late,Bigerreau Gauçher,Nnoble,Jübile’dir.

0900 Ziraat değişik bölge isimleriyle ülkemizde yaygındır.Uluborlu Napolyonu,Dereçine Napolyonu,Akşehir Napolyonu,Malatya Dalbastı,Allahdiyen,Salihli ve M.Kemal Paşa Napolyonu gibi değişik adlarla anılmaktadır.

Dölleyici :  Mevcut kiraz bahçelerinde en büyük problemlerden başta geleni döllenme problemidir. Bunun sonucu olarak verim azlığı ve verim düzensizliğidir. Verim azlığı ve verim düzensizliğinin başka sebepleri de olmasına rağmen en önemli doğru dölleyici planlamamasıdır.


Kiraz Yetiştiriciliğinin Sorunları ve Çözüm Önerileri

Yer Seçimi :

Kiraz anaç ne olursa olsun taban arazileri sevmez. Geçirgen organik maddece zengin olan arazileri sever. Don çukurlarından zararlanır. Yüksek yerlerde, güney bölgelerde erken donlardan çiçekler zarar görür. Kışı –20 C’nin üstünde olan bölgelerde dallarda ve köklerde don zararı olabilir. Taban suyu olan bölgelerde kiraz tarımı yapılamaz.

Arazide Kültürel Önlemler :

Kiraz dikiminden önce arazi tasviye edilmelidir. 90 cm. aralıkla dip kazanla baklava dilimi şeklinde Ağustos-Eylül ayında sürdürülmelidir. Kısmi taban suyu veya su birikme gibi problem  oluşacak ise 40-50 m. aralıkla hendekler oluşturulmalıdır.

1-Anaç Seçimi : sulama imkanı bulunan ve kireç oranı düşük kısmen taban arazilere mutlak kuş kirazı anacı kullanmalıdır. Kireç bir miktar bulunuyorsa ve sulama imkanı az ise kökü derine daha fazla inen idris anacı kullanmalıdır.

Dikilecek fidanlarda gövde yaralanması olmamalıdır.Kök bölgesi saçak durumu iyi olmalıdır. Fidanlar ismine doğru ve sertifikalı yerlerden temin edilmelidir ki ; ileride fidnla gelebilecek hastalıklar problem teşkil etmesin, çeşit ve anaç karmaşası yaşanmasın. Çiftçilerimizin Günümüzde  en büyük problemlerinden birisi de çeşit karmaşasıdır.

Arazi yapısına uygun anaçların seçimine müteakip; P.Avium(Kuş kirazı) 6x6 m.,6x5m. aralıklarda, P.Mahalep (İdris) anacı için ise 6x5m.,5x5m. ve 4x5m. gibi aralıklarla dikilmelidir.

2-Fidan Dikimi : Fidanlar erken temin edilip sonbaharda  dikimine gayret gösterilmelidir. Fidan dikiminde fidan çukurlarına bir kürek yanmış ahır gübresi ve/veya  her fidan  çukuru için 100 gr. Triple Süperfosfat ile 100gr. Amonyum Sülfat da dikim toprağına karıştırılmalıdır.Sonbahar dikimlerinde don tehlikesi oluşacak olursa  malç uygulaması ile  gerekli önlem alınmış olacaktır.  Dikimlerde dikim tahtası kullanılmalıdır. Köklere  fungusit  uygulaması yapıldıktan sonra dikim yapılmalıdır.  Dikim öncesi yaralı kök kısımları ve uzun yan kökler kesilmelidir. Bu işleme “ kök tuvaleti” denilir. Aşı noktaları toprak seviyesi üzerinde olacaktır.

3-Tepe Kesimi : Tepe kesiminde acele edilmemesi avantajlıdır. Gözler iyice kabardığında yapılırsa yeni oluşacak ilk kat dallarımız daha geniş açılı oluşur. Tepeler şaı gözü takılan tarafın zıt kısmında bulunan uygun bir gözden 70 cm. civarında kesilir.

4-Terbiye ve Budama: Tepeler yaklaşık l m. den vurulur. Yerden 45 cm. lik mesafedeki dalların tamamı çıkarılır. Kiraz ağaçlarının nihai büyümesi sonunda 4 veya 5 kat oluşturulmalıdır.her katta en az 3, en fazla 5 yan dal bırakılmalıdır. Yan dalların gövdeye düşey  aralığı 20 cm. olmalıdır. Neticede toplam 17-21 yan dal oluşturulmalıdır.ilk yıllarda yapılan budamalar şekil vermede çok etkilidir. Aynı zamanda erken verimliliği sağlar. Yani genç kısırlık dönemini azaltır. İleriki yıllarda budama ile kalite ve verimi artırır. İhracatçıların istediği çap oluşturulmasında çok faydalı olacaktır. Kış budaması dormant dönemde, yaz budaması ve hastalıklı dalların çıkarılması temmuz sonuna kadar yapılmalıdır.

5-Toprak İşleme : Genel olarak toprağın havalanmasını yabancı ot kontrolünü, gübrelerin toprağa karışmasını, nemin muhafazasını, kış yağışlarından faydalanmasını sağlar. Sonbaharda yüzlek  bir toprak işleme yapılmalıdır. Bu işlem kiraz sineği mücadelesi için bir önlemdir. Toprak işleme 10-12 cm. derinlikte olmalıdır.

Son yıllarda  maliyetlerin yüksek olması işgücünün azaltılması ve modern tarım uygulamalarında azaltılmış toprak işleme, alttan işleme (Kaz ayağı) yırtarak işleme ve sıfır toprak işleme yaygınlaşmaktadır. Bu durumda yabancı otlar ot ilaçları ile,kiraz sineği mücadelesi ise ilaçlama ile yapılır.

Toprak işlemede  derin sürüm  köklerin zararı düşünüldüğünden kesinlikle yapılmamalıdır.

6-6-Ara Tarım : Kiraz tarımı yapılan  arazilerde mesafeler genellikle fazladır. Bahçenin  ilk yıllarında ara boş kalmasın diye ara tarımı yapılmaktadır.

7-Toprak Örneği Alınması : Bu işlem bahçe tesis edilmeden yapılmalı, daha sonraki yıllarda ara ara yapılmalıdır. Bahçe tesisinden önce toprak burgusu veya belle örnek alınır. Belle V şeklinde açılan kuyularda 0-30cm, 30-60 cm. ve 60-90 cm. den alınır. Örnek 8-10 ayrı yerden alınmalıdır. Her derinlikten alınan örnekler kendi arasında ayrı ayrı harmanlanmalı, taş ve benzeri maddelerden temizlenmelidir. Her derinliği temsilen 1 kg. civarında numune bez torbalara konulmalıdır. İçine ve dışına çiftçi ismi, yer mevki ismi yazılı etiketler kurşun kalemle yazılmalıdır. İleriki yıllarda yalnızca 20 cm. derinlikten alınan numuneler gübreleme için kafidir.

8-Yaprak Örneği Alınması : En uygun yaprak örneği tam çiçeklenmeden  2-3 ay sonra alınır. Ağaçların    iyi güneşlenen omuz hizasındaki uç sürgünlerinin orta yaprakları sapı ile birlikte alınır. Örnekler düz bir hat teşkil etmeyen ağaçlardan alınmalıdır. Bu şekilde 20-25 ağaçtan 100’er yaprak alınır.

Toplanan yapraklar bez veya kağıt torbalara  etiketlenerek konulur. Bekletilmeden labaratuvara ulaştırılır. Numunelerin bekletilmesi uygun değildir. Fakat bekletilmesi zorunlu ise buzdolabında veya buz kaplarında saklanabilir.

9-Gübreleme : Gübreleme  toprakta eksikliği tahlillerle bilinen bitki besin elementlerinin takviyesidir. Önceleri yapılan yanlış gübrelemeler veya besin kilitlenmesi olaylarından kaynaklanan ve toprakta varlığı tahlillerle bilindiği halde ağaçta eksikliği görülen elementler mevcut olabilir. Bunun önlenebilmesi için gübrelemede;

1.    Kullanılacak gübre amaca uygun olmalıdır.

2.  Bitkinin ihtiyacı kadar gübre verilmelidir.
3. Gübre usulüne uygun verilmelidir.
4. Gübre uygun zamanda verilmelidir.

Kullanılacak gübre miktarlarına pek çok faktör etki yapar. Bu faktörler;

1. Toprağın yapısı
2. Ağaçların yaşı
3. Sulama miktarı ve sulama şekli
4. Bitkilerin verim miktarı
5. Anacın cinsi
6. Ağaçların gelişme durumları
7. Ahır gübresi uygulamaları, vb.

Gübreleme; sulama, budama ve toprak özellikleri ile çok değişse de ölçü olarak 1 yıllık sürgünlerin uzunluğu bir

fikir oluşturmalıdır. Şöyle ki meyveye yatmamış ağaçlarda 60-90 cm. arasındaki sürgünler gelişmenin olumlu

seyrettiğini gösterir. Sürgünler 90 cm.den fazla ise gereksiz azot uygulamasına veya fazla sulamaya bağlıdır.

Sürgünler 60 cm. den kısa ise su ve azot noksanlığındandır.

Yetişkin kiraz ağaçlarında 40-60 cm. arasında sürgünler var ise gelişme normaldir. Sürgünler bu ölçülerden kısa ise

yeterli beslenme yoktur.

DDekara 2-3 ton ahır gübrelemesi uygundur. Verimdeki bir ağaca ortalama değer olarak her yıl, 2-3 kg. Amonyum Sülfat, 1 kg. Triple Süper Fosfat , 1 kg.. Potasyum  verilmelidir. Verilme zamanı olarak fosforlu  ve potasyumlu  gübreler  bölgesel iklim ve alışkanlıklara  göre  Sonbahar veya erken İlkbahar da, azot uygulamaları ise erken İlkbaharda birinci dilimi, çiçek dökümünden sonra ikinci dilim ve hasattan sonra  üçüncü dilim uygulanır.

Yaprak gübreleri ağacın  bitki besin elementi eksiklikleri de göz önüne alınarak; güvenilir firma ürünleri rahatlıkla

kullanılmasında sakınca yoktur. Aksine , ihtiyaç bazen de zorunluluk  halini almıştır.

Ağaçlarda gübreleme ; İz düşümü gübrelemesi ve bant sistemi gübrelemesi şeklinde uygulanır.

10-Sulama: Kirazlarda sulama , fidan dikimindeki “Cansuyu” ile başlar. Dikimlerein İlkbahar veya Sonbaharda yapılması göz önüne alınmaksızın  can suyu verilir. Ülkemiz de genellikle  ben düşme  dönemine kadar İlkbahar yağmurları  ile su ihtiyacı karşılanmaktadır. Kurak giden yıllarda sulama  müdahalesinde  bulunulmalıdır. Kiraz, çok suyu da  kuraklığı da sevmez. Bu şartlar göz önüne alınarak sulama planlanmalıdır. Kurak giden yıllarda  çiçeklenme  esnasında  toprağın yeterince nemli olması sağlanmalıdır. Ben döneminden hasada  4-5 gün kalıncaya kadar kirazlar susuz kalmamalıdır. Bu dönem aralığında  toprak hafifçe nemli tutulabilirse , mükemmel irilik ve  kalite sağlanır. Yetişkin ağaçlarda  kök boğazı çevresi sulanmamalıdır. Sulama düzeni oluştururken, bitki gövdesinden 2-3 m. dışarıda setler yapılır. Bu setlerin  içi değil  dışına su verilmelidir. Çünkü  suyu alabileceği kök bölgesi   o kısımdadır. Bu sulama sistemi ile kök dağılımı teşvik de edilmiş olacaktır. Ağır topraklarda  su miktarı az ve sulama aralıkları daha uzun olmalıdır. Damlama veya mini spring le sulama yapılmıyorsa , sulama tavaları  kısa tutulmalı göllenmeden diğer tavaya geçirilmesi daha uygundur. Fazla su kloroza neden olur.

Hasattan hemen önce çok su meyve iriliğine kısmen etkisi olsa da ,meyve eti sertliği ve tadı olumsuz etkilediği gibi ağaç sağlığı açısından da sakıncalıdır. Hasattan sonra da verilecek  su yeni oluşan çiçek gözlerinin  gelişimine  de faydalı olacaktır. Sonbaharda da  yağışlar az olursa kısmen sulama yapılmalıdır.

11-Tozlayıcı (Dölleyici): Kiraz üreticilerimiz bu konuda bilinçli değildir. Fidan üreten kuruluşlar ve şahısların çoğu ana çeşidi dölleyebilen çeşitler ait  fidan üretimi yapmamaktadır. Bahçe planlanırken 8 ana çeşide 1 adet dölleyici dikilmelidir.  Genellikle 0900 Ziraat ana çeşidimiz de şu kiraz çeşitleri  dölleyici olarak kullanılabilir:Starks Gold, merton Late, B.Gauçher, Noble, Jübile dir. Verim yaşındaki dölleyici problemi olan bahçelerde, uygun aralıklarda  ağaçların bazı dalları çevirme aşısı  ile dölleyici çeşitler  aşılanabilir. Böylece  probleme kısmen çözüm bulunmuş olur.

12-Kiraz Hastalıkları : Kirazlarda yaygın olarak görülen hastalıklar Bakteriyel kanser, dal yanıklığı ve Monilya dır. Bunların en tahripkar  olanı  bakteriyel kanserdir. Buna kesin bir  çözüm olmamakla beraber; bazı tedbirler şiddet ve zararını azaltabilir.

Bakteriyel kanser  kökün dışında ağacın her yerinde görülebilir.  Sancak  en zararlı hali gövde ve  dallarda görülmesidir. Titiz bir inceleme ile  bulaşık yerler tespit  edilebilir. İlk belirtisi, bulaşık yerden itibaren, dalın  ucuna doğru yaprakların  pörsümesi, sararması şeklinde  görülür. Bulaşma yoğun ve etkiliyse  dalda giderek kuruma görülür ve bakteri gövdeye  doğru ilerler.  Meyvede enfeksiyon, içeri çökmüş  siyah lekeler  halindedir. Dalda  bulaşık kısmın kabuğu kaldırılırsa  kahverengi renk ve  ekşi bir koku  hissedilir. Bakteri faaliyeti Sonbaharda başlar. Yazın durur. Yağmur, rüzgar, bıçak, makas, testere gibi  alet ve etmenlerle diğer dal ve  ağaçlara bulaşır.  Mücadelesinde  çöğür, aşı gözü ve fidan v.b. materyallerin sağlıklı olması  ile başlar.  Fidanlıklarda aşı yerinin yüksek  tutulması, gövdenin yabaniden teşkil edilmesi  pratik önlemlerdendir. Bakteri yazın pasif halde olduğundan  hastalıklı dallar  bulaşık kısmın 25-30cm. gerisinden  hasat sonrasından Ağustos ortalarına kadar  kesilip yakılmalıdır. Bulaşma Kasım-Şubat ayları  arasında  olur. İlaçlı mücadele ise  Sonbaharda yaprakların % 75-90 ‘ı dökülünce %3 ‘lük bordo bulamacı, İlkbaharda gözler uyanmadan önce % 1 ‘ lik bordo bulamacı  uygulaması ile önlem alınabilir.

Kiraz dal yanıklığı  ince dallarda ve sürgünlerde, kabukta esmer çökük lekeler görülür. Lekelere tomurcuklarda da   rastlanır. Dallarda lekeler kanser görünüşü alırlar. Bir iki yıl geçince zamk meydana gelir. Yapraklarda saçma deliği gibi delikler oluşur. Mücadelesi ve uygulama zamanı bakteriyel kanser için alınan önlemler ile aynıdır.

Monilya hastalığı kirazların çiçek ve meyvelerinde zarar yapar.Çiçeklerin taç yaprakları, dişicik borusu  ve erkek  organları kahverengileşir. Bu kahverengileşme bütün çiçeğe yayılır. Bu olaya “ Çiçek yanıklığı” denir. Bulaşmış dişi organ meyve oluşturmaz. Kuruyan çiçek demetleri bir miktar sürgünde kalır. Mantar daha sonra çiçek sapından dala geçerek bazen dallarda kanser yaraları oluşturur ve dalı kurutabilir. Çiçekler sapları üzerine kıvrılır ve dala yapışır. Bu yapışma demet etrafındaki zamk  salgısıyla oluşur. Meyvelerde genellikle olgunluğa yakınken enfeksiyon yapar. Meyvelerde çukurlaşma olmaz. Önceleri yumuşak ve kurudur. Bir süre sonra meyve buruşur ve tamamen kurur. Kışı mumyalaşmış meyvelerde ve kanserleşmiş dallarda geçirir. Mücadele için  önce erken sonbaharda görülen kanserli ve  mumya çiçekli dal ve kurumuş dalcıklar kesilerek yakılır. Önceki yıllarda hastalık görülen ağaçlarda mutlaka ilaçlama yapılmalıdır.İlk ilaçlama çiçeklerin % 5-10 ‘ u açıldığında, ikinci ilaçlama  tam çiçeklenmede  yapılmalıdır. Etkili maddesi Benomyl 50, Carbendazim 50 olan ilaçları ilgili kurumların  tavsiyesi ile uygulanır.

15- Kiraz Zararlıları:  Kirazda en çok dikkat edilmesi gerekli zararlı kiraz sineğidir.Kiraz sineği larvaları  meyvelerin etli kısmında beslenerek zarar verir. Hava sıcaklığı +20 derecenin üzerinde  seyrettiğinde  zararı fazla olur. İhracatta toleransı olmadığından, mücadelesi mutlaka yapılmalıdır. Ergin sinek 4-5 mm. Boyundadır. Gözleri yeşilimsi mavi, bacakları siyahtır. Sonbaharda yapılacak yüzlek sürüm oldukça faydalıdır.Kurtlu kirazların gömülmesi gerekir.Mücadele meyveler saman sarısı  rengine ulaştığında tarım teşkilatlarının  önereceği ilaçlarla  mücadele yapılmalıdır

16-Diğer  zararlılar ise; kırmızı örümcek, kabuklu bitler, yazıcı böcek ve  yaprak bükenler zaman zaman  önemli sorunlar olarak  karşımıza çıkmaktadır. Genel olarak bu zararlılar için  kışlık ilaç kullanılmalıdır. Kışlık yağlar;

-Petrol yağı65+DNOC 1,57    7 lt/ 93 lt. su

-Petrol yağı72+DNOC 2,4      3 lt./97lt. su

kullanılmalıdır.

17-Hasat ve Pazarlama :Kiraz meyve özelliği bakımından ne erken ne de geç hasat edilebilir.Erken hasat edildiğinde  açık renkli, az tatlı ve küçük meyve  elde edilir. Geç kalındığında ise, kirazın dayanıklılığı azalır, meyve yumuşar, kararır ve sapları kurur. Bu yüzden tam zamanında hasat edilmelidir. Bakım şartları iyi ise, hasattan  önceki 8-10  gün içinde çok önemli  miktarlarda irilik ve  miktar artışı sağlanabilir.

Hasat bir sonraki yılın göz teşekkülleri dikkate alınarak yapılmalıdır.Saoları ile hasat edilmelidir. Satış noktasına kadar bahçenin nemli bir bölgesinde bekletilmelidir. İhraç vasıflı kirazlar kısa zaman içerisinde  seçilmeli ve  ön soğutma ekipmanlarıyla  8 dk. Da 4 derece  sıcaklığa indirilmelidir. Soğuk zincirden çıkmadan  ambalajlama  öncesi son seçim yapılır.Pazar isteklerine göre  boylanır ve ambalajlanır.

İhraç vasıflı  kirazlarda şu özellikler aranır.

-   Ürün, iri iyi kaliteli ve  homojen olmalıdır.

-  Meyveler çeşide has  renk ve  tat da  olmalıdır.

-  (0900 Ziraat çeşidi için) meyve genişliği 22mm. Den fazla olmalıdır.

-  Meyveler tozsuz, kirsiz, yarasız ve saplı olmalıdır.

- Meyvelerde insan sağlığına zararlı ilaç kalıntısı olmamalıdır.

- Kirazlar kesinlikle kurtsuz olmalıdır.

Kaynak :   Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü

YEŞİLYURT İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ

ALT BAŞLIKLAR


Çeşitleri