Yetiştiriciliği yapılan pek çok meyvenin yabani olarak yetişenleri bulunmaktadır. Yabani olan meyvelerin, yetiştiriciliği yapılan meyvelerinden hem form ve lezzet olarak hem faydaları açısından bazı farklılıklar bulunuyor. Yabani kiraz nedir ve faydaları nelerdir?Rosaceae familyasından Prunus cinsi yaban kirazı doğada kendiliğinden yetişen yabani meyvelerdendir. Ülkemizde pek çok yerde yetişmektedir. Yabani kiraz diğer adları; mahlep ağacı, idris ağacı, taş kirazı, melem ve endirez olarak bilinir. Yabani kiraz aşılama ile kiraz ve vişne ağacı yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Yaban kirazı dünyada; Kanada’nın büyük bölümünde ( Yukon, Nunavut ve Labrador hariç ), ABD ve Kuzey Meksika’da yetişmektedir.
Yetiştiriciliği yapılan kiraza (siyah kiraz ağaçları boyu 100 metreye kadar çıkabilir) göre daha küçük yaprakları ve boyutları vardır.
Yaban kirazı 4,9 metreye kadar boylanabilen, çalı veya küçük ağaç görünümlüdür. Çalı veya küçük ağaç formunda birden çok gövdeli, kısa ince dallar üzerinde yaprakları bulunur. Yabani kiraz çiçekleri küçük beyaz renkte, olgun meyveleri parlak kırmızı, etli ve suludur. Meyvelerin tadı tatlı veya hafif buruk-acıdır, çekirdekleri sert ve küçüktür.
Yaprakları oval, 3.2-10.2 cm uzunluğunda, kaba tırtıklıdır. Çiçekler, ilkbaharın sonunda yaprağın ortaya çıkmasından çok sonra açar. Meyvelerin çapı 1 cm’dir; parlak kırmızıdan siyaha çalan renktedir. Biraz ekşi ve acı tada sahiptir.
Sulama, gübreleme ve ilaçlama yapılmayan doğal meyvelerden sayılabilecek yabani kiraz meyveleri iyice olgunlaştıktan sonra toplanır. Kiraz da olan yoğun antioksidan maddeler yabani kirazda da mevcuttur. Özellikle ağrı kesici ( baş, böbrek, karın ve diş ağrısı ) yönüyle bilinen yabani acı kiraz kurusu, şurubu, çayı ve şarabı yapılarak değerlendirilir.
Yabani acı kiraz antioksidan pigment bileşikleri açısından çok yüksektir. Fakat çadır tırtıllarına ev sahipliği yaptığı için yabani kirazın diğer meyve ağaçlarına tehdit oluşturduğu düşünüldüğünden ağaçları kesilmektedir. Kesilen ağaçların odunları dekoratif olarak daha çok kaplamacılıkta ve dolap yapımında kullanılmaktadır. Karadeniz ormanlarında meyvesinin ve odununun değerli olması arasında kesimi tercih edildiğinden tükenme aşamasına gelmiştir.
Yabani kiraz mahlep yapımında da kullanılmaktadır.
Yabani kiraz faydaları
Şeker hastalarının rahatlıkla tüketebileceği yabani acı kiraz tohumlarında aspirin hammaddesi salisilik asit bulunur.
Yabani kiraz kökü kabuğu, bir zamanlar yerli Amerikalılar tarafından soğuk algınlığı, ateş ve mide rahatsızlıklarını önlemek ve tedavi etmek için kullanılırdı. Meyvesinden reçel, jöle veya şurup yapılırdı.
Yabani kiraz ve onunla yapılan ürünler böbrek, diş ve karın ağrılarına iyi gelir. Öksürüğü keser ve iltihapları kurutur. Prostatın büyümesini yavaşlatır. Mahlep özütü ise öksürük kesicidir ve bağırsaklardaki iltihaplara karşı iyileştirici etkisi vardır. Prostat büyümesinde de etkili olduğu bilinir.
Kök, gövde ve dallardan alınan yabani kiraz kabuğu, sindirim ve solunum rahatsızlıklarına yardımcı olduğu belirtiliyor.
Kiraz kabuğu özü, yapılan tıbbi çalışmalarda kanser hücresinin büyümesini yavaşlattığı anlaşılmıştır.
Yağı boya sanayisinde, gemi boyamada ve vernik üretiminde kullanılmaktadır.Doğal insülün olarak kullanılmaktadır.
Yabani kiraz zararları
Tedavi amaçlı kullanılacak bitkilerin doktora danışılmadan kullanılmaması gerekmektedir. Düzenli ilaç kullananlar ve hamilelik sürecindeki kadınların doktorlarına danışmadan herhangi bir bitkiyi düzenli olarak kullanmamaları tavsiye edilmektedir.
