Bombus Arısı : Bambus arısı böcekgiller familyasının arı cinsinin bir üyesidir.Yaklaşık olarak 240 civarında çeşidi bulunmaktadır.Başlıca olarak Kuzey yarım kürede görülür.En eski fosilleri 30 milyon yıl öncesinde olduğu düşünülmektedir.Bu bilgi de oligosen tarihlerinde geçmektedir. Ülkemizde ise seralarda aşı(dölleme) amacıyla çok olarak görünmektedir.Diğer bir ismi de tüylü arı olarak da geçer.Bombus arıları tüylü ve sağlam yapılı olarak tanınırlar. Yaklaşık olarak 1,5-2,5 cm boyunda, sarı ve siyah renktedirler.Genellikle koloni halinde yaşayan sosyal böceklerdir. Kolonide bir kraliçe, dölleyici erkek arılar ve işçiler bulunurlar.Kraliçe dölleyici erkek arılar ile çifleşerek neslinin devamını sağlarlar. İşçi arılar ise çicekleri dolaşarak polen toplarlar ve kraliçeye getirirler.
Bombus arıları da bal üretme becerise sahiptir. Yalnız evcilleştirmek için yeteri kadar bal üretememektedir. Örneğin büyük bir bombus arı kovanında ancak birkaç çay kaşığı kadar bal anca çıkabilmektedir. Bu yüzden bombus arısı bal için değilde dölleme için kullanılmaktadır.
Bombus arısı ılık ortamlarda yaşayan arılardır.Genellikle 24 derecede kapalı özel ortamlarda üretilir.Açık alanlardaki bahçelerde -3 dereceye kadar dayanırlar.Seralarda 30 derece ile 0 derece altında hiç bir sorun olmadan dölleme yapabilirler. Böylelikle çifçinin daha fazla ürün almasını sağlarlar.
Bombus arısı ülkemize 1997 yılında ital edilerek girmiştir. Bombus arısının en fazla kullanım alanı domates seralarıdır. Hatta domates satıcıları etiketlerinde arılı domates ismini kullanmışlardır. Türkiyede serada kullanılma nedeni. Seraların kapalı bir ortam olması belli bir seviyede tutulması sebebiyle hiç bir canlı seraya giremez, Bu yüzden de döllenme gerçekleşmez. İşte bombus arısı bu sırada devreye giriyor. Seranın içerinde ışık olduğu zaman gündüz olarak algılanıyor ve işçi arılar çiçekleri dolaşarak polen topluyor bu sayede de döllenme gerçekleşmiş oluyor.
Bombus arısı eğer çicek veya bir yüzey üzerinde tehdit algılar ise orta ayağını kaldırıp tehdide karşılık hazır bir şekilde savunmasını yapmak için beklemektedir. Bu durumda tedbirli olmak gerekiyor. Bombus arısının sokmasına karşı önlem almak istiyorsanız ya karanlık bir ortamda gece lambası ile aydınlatıp incelenmelidir ve oda sıcaklığı 0 derecenin altına düşerse bombus arısı uçmaz diğer arılarla iç içe sokulur bu sayede arıyı incelenmesi daha kolay olmaktadır.
Bombus arısının metabolik hızı kuş türüne göre %75 daha fazladır. Bu sayede işçi arılar iki ayakları arasındaki polen sepetlerini doldurup taşımaları daha kolay olmuştur. işci arılar bu polen sepetlerine % 50 vucüt ağırlıkları kadar polen toplayıp yuvaya getirme kapasitesine sahiptir.
Hormonlu üretime karşı iyi tarım uygulamaları içinde yer alan ve Tarım Bakanlığı’nın da desteğine tabii olanbombus arıları son zamanların en gözde girişim alanlarından biri.
Bombus arıları polinasyon (döllenme) amaçlı kullanılıyor. Döllenme için havanın belli bir sıcaklıkta olması gerekiyor. Üretimde hormonun yerini alan bombus arılarının kullanılması desteklenerek hormonsuz sebze meyveye geçiş hedefleniyor.
Örneğin, Antilsan Satış ve Pazarlama Müdürü Ulaş Yıldırım, hormonsuz üretime fırsat veren bombus arısında en büyük üreticilerden biri olduklarını söylüyor.
Seralardaki doğal döllenmeyi sağlayan bombus arıları üstelik devlet teşviki kapsamında. Öyle ki, geçtiğimiz beş yıl içerisinde bombus arısı için yapılan destek miktarı yaklaşık 6 milyon TL’ye ulaştı.
Organik ve iyi tarım uygulamaları için ayrılan destekler bu seviyede olunca seralardaki bombus arısı kullanımı da iki katına çıktı. Bu arıların ömürleri 45 gün ve bir kovan arının fiyatı 150 ile 200 TL arasında değişiyor. Bir kovan arı ile 2 bin metrekarelik serada döllenme yapılabiliyor.
BOMBUS ARISI KULLANMANIN AVANTAJLARI :
1. Bombus arıları uygun olmayan koşullarda bile mükemmel dölleme yaparlar Bal arılarından farklı olarak, bombus arıları kötü hava şartlarından daha az etkilenirler. Sıcaklığın 15oC’nin altına düştüğü, yağmurlu ve bulutlu havlarda bal arılarının % 70’i kovanlarından çıkmazlar. Bombus arıları ise hiçbir engelleme olmaksızın görevlerine devam ederler. Bal arıları bir dakikada ortalama 5 çiçeği döllerken bombus arıları 40 çiçeği dölleyebilirler. Biobest, bombus arılarını tüm yıl boyunca üreticilerin hizmetine sunduğundan hem erken hem de geç ekimlerde döllenme sorun almaktan çıkmıştır.
2. Bombus arıları çok yönlü işçilerdir Bombus arıları sadece seralarda ve plastik tünellerde değil, aynı zamanda açık arazide de çok iyi bir dölleyicilerdir.
3. Bombus arıları işçilikten ve kimyasal kullanımından büyük tasarruf sağlarlar Bombus arıları kullanılmaya başladığından beri kimyasal girdilerde %50’lere varan bir azalma görülmüştür.
4. Bombus arıları daha fazla verim, kaliteli ürün ve ihracat demektir Domates, biber, çilek ve bunun gibi birçok üründe bombus arılarıyla yapılan dölleme sonucunda içi tamamen çekirdek ile dolu, standart büyüklükte, daha kaliteli üretim mümkün olmaktadır.
BOMBUS ARILARININ BESLENMESİ:
Bombus arıları, kolonilerini oluşturmak için protein kaynağı olan polene, aynı zamanda enerji kaynağı olarak da bir karbonhidrat olan (bal özü) nektara ihtiyaç duyarlar. Bazı bitkilerin (örneğin domates) nektarı yoktur. Bu nedenle koloninin enerji ihtiyacını karşılamak için şekerli bir şurup verilir. Biogluc® kullanıma hazır bir şurup olup Biobest tarafından üretilmiştir. Yapılan şuruba renkli bir madde ilavesiyle şurupluktaki seviye kolaylıkla izlenebilir hale getirilmiştir
.
BİYOLOJİ :
Bombus arıları bal arılarından farklıdırlar. Bombus arıları sürekli koloni oluşturmazlar. Sonbaharda bombus arı kolonisi ölür, sadece döllenmiş kraliçe toprağın altındaki yuvasında tek başına kışlar. İlkbaharda, kraliçe yeni koloni kurmaya başlar. Kraliçe ilk yumurta kümesini bırakır, 4–5 gün sonra yumurtalardan larvalar çıkmaya başlar. Başlangıçta larvaların tüm gıda ihtiyaçlarını kraliçe karşılar. Larvalar çiçeklerden toplanan nektar ve polen karışımıyla beslenirler. İlk işçi arıların görülmesiyle birlikte, kraliçe yuvadan daha fazla ayrılmaz. İşçi arılar yiyecek toplamaya başlarlar ve larvaların bakımıyla ilgilenirler. İşçi arıların sayıları 150-400’e ulaştığında, genç kraliçe ve erkek arılar yetiştirilmeye başlanır. Bundan sonra koloninin aktivitesi giderek azalır, eski kraliçe yumurtlamayı bırakır ve sonunda ölür. Döllenmiş kraliçe ile yeni bir yaşam döngüsü başlar. Bombus arıları saldırgan değillerdir ve nadiren sokarlar. Genellikle sokma sonucunda sokulan yerde hafif kabarma ve kaşıntı görülür.
Bombus Arısı Desteklemesi Resmi gazete;
BOMBUS ARISI KULLANIMINA DESTEKLEME ÖDEMESİ YAPILMASINA DAİR BAKANLAR KURULU KARARI UYGULAMA TEBLİĞİ
(TEBLİĞ NO: 2009/2)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç ve kapsam
Bombus Arısı polen
MADDE 1 – (1) Bu Tebliğ, bombus arıcılığını ve kontrollü örtü altı üretiminin geliştirilmesi, hijyen kuralları içinde sağlıklı ve güvenilir ürünler elde edilmesi, insan ve hayvan sağlığının ve yerli hayvan gen kaynaklarının korunması amacıyla hazırlanmıştır.
(2) Bu Tebliğ, 4/11/2008 tarihli ve 2008/14353 sayılı Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları İle Toprak Analizi Yaptırılmasına ve Bombus Arısı Kullanımına Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Karar çerçevesinde Bombus Arısı kullanımına destekleme ödemesi yapılmasına ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, 18/4/2006 tarihli ve 5488 sayılı Tarım Kanunu’na ve 4/11/2008 tarihli ve 2008/14353 sayılı Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları İle Toprak Analizi Yaptırılmasına ve Bombus Arısı Kullanımına Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Bakanlar Kurulu Kararı’na dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğde geçen ifadelerden;
a) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nı,
b) TÜGEM: Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü’nü,
c) İl müdürlüğü: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İl Müdürlüğü’nü,
ç) İlçe müdürlüğü: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İlçe Müdürlüğü’nü,
d) Banka: T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü’nü,
e) Banka şubesi: T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Şube Müdürlükleri’ni,
f) Karar: 4/11/2008 tarihli ve 2008/14353 sayılı Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları İle Toprak Analizi Yaptırılmasına ve Bombus Arısı Kullanımına Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Bakanlar Kurulu Kararını,
g) Üreticiler: Kamu kurum ve kuruluşları hariç gerçek ve tüzel kişileri,
ğ) Şirket: Desteklemeye esas konularda faaliyet gösteren Türk Ticaret Kanununa göre kurulmuş şirketleri, ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Bombus Arısı Desteklemesi Usul ve Esasları Kaynak aktarımı ve ödemeler
MADDE 4 – (1) Desteklemeler için gerekli kaynak, bütçede Tarımsal Destekler için ayrılan ödenekten karşılanmak üzere, Bakanlık tarafından gerekli paranın aktarılmasını müteakip Banka aracılığı ile ödenir.
Bombus Arısı desteklemesi
MADDE 5 – (1) Bombus arısı alıp kullanan üreticilere yapılacak destekleme aşağıdaki esaslara göre belirlenir.
a) 27/12/2003 tarih ve 25329 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kontrollü Örtüaltı Üretiminin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik hükümleri kapsamında işletme numarası almış üreticilere, üretim izni almış işletmelerden veya bu işletmelere ait bayilerden o yıla ait üretim sezonu boyunca Bombus arı kolonisi satın alarak kullanmaları halinde Bombus arı kolonisi başına Bakanlar Kurulu Kararınca belirlenen miktarda doğrudan destekleme ödemesi yapılır.
b) Üreticiler, il/ilçe müdürlüklerine dilekçe (Ek-1) ve koloni satışını belgeleyen fatura ile başvuruda bulunur.
c) 2008 yılı içerisinde örtü altı tarımında bombus arısı kullanan ve bu tebliğin yayımlandığı tarihten itibaren bir ay içerisinde başvuruda bulunan üreticiler desteklemeden faydalandırılır.
ç) İl/İlçe müdürlüklerince gerekli inceleme yapıldıktan sonra Hak Ediş Belgesi (Ek-2) düzenlenerek Banka şubesine gönderilir.
d) Destekleme ödemesine konu olacak Bombus arı kolonisi sayısı, o yıla ait üretim sezonunda üreticinin 1 dekar serası için 2 adet koloniyi geçemez.
e) 1 Mayıs – 31 Ağustos tarihleri arasında düzenlenen faturalar için destekleme ödemesi yapılmaz.
f) Bombus arısı destekleme icmali (Ek-3) istatistiki bilgi amacı ile il müdürlükleri tarafından TÜGEM’e gönderilir.
g) Sahte belge düzenleyerek haksız destekleme ödemesine sebep olan Bombus arı kolonisi üreticisinin üretim, ithalat ve ihracat izinleri Bakanlıkça iptal edilir.
ğ) Bombus arısı desteklemelerinde, aynı kişi ve/veya kuruluşa ait işletmeler arasında yapılacak alım ve satıma ilişkin işlemler destekleme kapsamı dışındadır.
Desteklemelerden yararlanamayacaklar
MADDE 6 – (1) Bu desteklemelerden Kamu Kurum ve Kuruluşları yararlanamazlar.
Destek miktarları
MADDE 7 – (1) Seralarda doğal polinasyonu sağlamak amacıyla bambus arısı kullanan üreticilere, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı il ve ilçe müdürlüklerince düzenlenecek hakediş belgeleri üzerinden koloni başına Bakanlar Kurulu Kararı’nda belirtilen miktarda destekleme ödemesi yapılır.
Finansman ve ödemeler
MADDE 8 – (l) Bu Karar kapsamındaki ödemeler, bütçenin ilgili kaleminden kaynak aktarılmasını müteakiben T.C. Ziraat Bankası A.Ş. aracılığıyla yapılır. Bu Kararın uygulanması ile ilgili olarak çiftçiye yapılan nakdi ödeme tutarının % 0,2′si oranında T.C. Ziraat Bankası A.Ş’ye hizmet komisyonu ödenir.
Denetim
MADDE 9 – (1) Destekleme ödemeleri ile ilgili hususlarda denetimi sağlayacak tedbirler Bakanlıkça alınır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Cezai sorumluluklar
MADDE 10 – (1) Haksız ödendiği tespit edilen destekleme ödemeleri, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ilgililerden tahsil edilir. Haksız yere yapılan ödemenin geri alınmasında, gecikme zammının hesaplanmasında esas alınacak tarih, çiftçiye destekleme ödemesinin yapıldığı tarihtir.
(2) Haksız ödemenin yapılmasında ödemeyi sağlayan, belge veya belgeleri düzenleyen gerçek ve tüzel kişiler, geri alınacak tutarların tahsilinde müştereken sorumlu tutulurlar. Haksız desteklemeden faydalananlar, 5488 sayılı Tarım Kanununun 23 üncü maddesi uyarınca beş yıl süreyle hiçbir destekleme programından yararlandırılmazlar.
(3) Tüm bilgi ve belgelerin doğruluğundan, bilgi ve belge sahibi ile onaylayan kişi ve kuruluşlar doğrudan sorumludur.
Yürürlük
MADDE 11 – (1) Bu Tebliğ hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 12 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı yürütür.
Derleyen :By Eyyupk
