1. Ekonomik Önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları
Anavatanı Asya ve Kuzey Afrika olan tere, dereotu gibi tek yıllık sebzeler grubunda yer alan otsu bir bitkidir. İçerdiği hoş kokulu ve hafif baharatlı yapısı nedeniyle iştah açıcı olarak salata veya garnitür sebzesi şeklinde kullanılır. Ülkemizin bütün bölgelerinde sıcak yaz ayları dışında her zaman yetiştirilen tere genelde Ege, Akdeniz ve Marmara Bölgelerinde ticari boyutlarda üretilmektedir. Ancak bütün bölgelerde ev bahçelerinde amatör olarak yetiştiriciliği de yapılmaktadır. Maydanoz ve dereotu gibi yeşillik sebzeleri grubunda yer alan tere ülkemizde çok yaygın bir üretim alanına sahip değildir. Ülkemizde 2000 ton civarında tere üretilmektedir.
2. Morfolojik Özellikleri
2.1. Kök
2.2. Gövde
2.3. Yaprak
2.1. Kök
Tere etli ve ana bir kazık kök ile bol miktarda saçak kök meydana getiri. Kökler toprağın 50-60 cm derinliğine kadar iner.
2.2. Gövde
Gövde toprak seviyesinde, rozet şeklinde ve yeşil renklidir. Üzerinde yaprakları taşır. Bitki generatif faza geçince çiçek sürgünü üzerinde aşağıdan yukarıya azalan ve küçülen yapraklar meydana getirir. Koltuklardan çıkan sürgünler üzerinde çiçekler yer alır.
2.3. Yaprak
Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan terelerde iki farklı yaprak tipi vardır.
-Maydanoz tipli parçalı yapraklı tereler.
-Düz parçasız ve uzun-oval (roka yapraklı) yapraklı tereler.
Bu iki grup yaprak özellikleri bakımından farklı olmamalarına karşın yetiştiricilikleri aynıdır. Yaprak sapları her iki yaprak şeklinde de yuvarlaktır ve bir gövde üzerinden çok fazla sayıda uzun saplı yapraklar oluşur. Yaprakları yaprak sapları ile birlikte tüketilir. Maydanoz yapraklı terelerde yapraklar parçalı olup daha fazla eterik yağ içerirler. Buna karşılık düz yapraklı terelerde yaprak ayası tek parça olup kenarları dişli veya düzdür. Roka yapraklı çeşitlerde yapraklar daha az eterik yağ içerirler.
Çiçekler gövde üzerindeki koltuklardan çıkan yan dallar ve ana dallar üzerinde dağılmışlardır. Çiçekleri beyaz ve morumsu renkte olup haçlı çiçeği yapısındadır. Çiçeklenme için uzun gün (13 saat üzeri) gereklidir. Erselik yapıdaki çiçekler 4 çanak, 4 taç yaprak, 6 erkek ve 1 dişi organ taşırlar. Tereler yüksek oranda yabancı tozlanma gösterirler.
3. Yetiştirilme İstekleri
3.1. İklim istekleri
3.2. Toprak İsteği
3.1. İklim istekleri
Tere üretimi genelde erken ilkbaharda yapılır. Kış aylarında çok düşük sıcaklıklardan zarar görür. Ancak Ege ve Akdeniz Bölgeleri gibi kış mevsimi ılık geçen bölgelerde sıcak yaz ayları dışında yılın her mevsiminbde tere yetiştiriciliği yapılabilir. Dereotu gibi bir kez veya en çok iki kez biçim yapılabildiği için yıl boyunca kademeli tohum ekimi yapılarak kademeli üretim gerçekleştirilir.
3.2. Toprak İsteği
Tere toprak istekleri bakımından seçici bir bitki değildir. Besin maddesinde zengin tınlı topraklar tere üretimi açısından ideal topraklardır. 0.5-7.5 pH değerleri arası uygun değerlerdir.
4. Yetiştirilme Şekli
4.1. Toprak hazırlığı ve ekim
4.2. Bakım işleri
4.3. Gübreleme
4.1. Toprak hazırlığı ve ekim
Tere üretimi doğrudan tohum ekimi ile yapılır. Yılın her mevsiminde üretilebilsede ilk bahar üretimi tercih edilr. Tohumlar çok küçük olduğu için çok iyi hazırlanmış tohum yatağı ister. Ülkemizdeki genel üretim şekli mevsime göre değişmekle birlikte tava veya tahtalarda yapılan üretim şeklidir. Önce tava veya tahta hazırlanır. Tohumlar m2’ye 1-1.5 g hesabıyla serpme veya sıravari olarak ekilir. Sıravari ekimde sıra arası mesafesi olarak 12-15 cm yeterlidir. Tohumların ekim derinliği 1-1.5 cm’yi geçmemelidir. Ekilen tohumlar toprak içine ya tırmık ile karıştırılır yada tohumların üzerine bir cm kalınlığında kapak atılır ve sürgü ile bolca su verilir. Optimum koşullarda 2 gün içinde çimlenen tohumların oluşan bitkiler hızla gelişmeye başlar. Bu aşamadan sonra yapılacak bakım işlerine özen gösterilmelidir.
4.2. Bakım işleri
Roka, dereotu ve maydanozda olduğu gibi en önemli iki bakım işlemi sulama ve yabancı ot temizliğidir. Üretim yapılan bölgenin iklim koşullarına göre sulama önce sürgüler yardımıyla daha sonraki sulamalarda ise salma şeklinde yapılır. Sıravari ekimlerde sıraarası çapalanır. Serpme ekimlerde ise bitkilerin araları çapalanmaz otlar elle alınır. Tere üretiminde sorun olan önemli bir hastalık veya zararlı yoktur. Toprak altı zararlıları ile yaprak pirelerine karşı gerekli önlemler alınmalıdır.
Yabancı ot mücadelesi ise genelde mekanik yöntemler kullanılarak yapılır. Özellikle tohum ekiminden sonra gelişen yabancı otlar önemlidir. Bitki gelişim aşamasında ise tere bitkileri yabancı ot gelişimini engeller. İlk aşamadaki yabancı otlar ise el veya çapa ile yok edilir.
4.3. Gübreleme
Roka üretiminde olduğu gibi terelerde de vegetasyon süresi kısa olduğundan gübrelemenin her yetiştirme döneminde tohum ekiminden önce dekara 12-15 kg N, 10-12 kg P2O5 ve 15 kg K2O şeklinde yapılması gerekir.
5. Olgunluk hasat ve depolama
Uygun koşullarda tere yaprakları tohum ekiminden 25-30 gün sonra hasat edilebilir büyüklüğe ulaşır. Bu dönemde 15-20 cm boy alan bitkiler yine roka, dereotu ve maydanozda olduğu gibi toprak üzerinden yaprak sapları ile birlikte biçilerek hasat edilirler. Hasat bie veya en çok iki biçim olarak yapılabilir. Ancak ikinci biçimde verim önemli oranda düşer. Hasat edilen yapraklar sapları ile birlikte demetler haline getirilir ve piyasaya sunulur. Hasat edilen tereler 3-4 gün süre ile +4°C’lik sıcaklıklarda saklanabilirler. Uzun süreli saklamalarda yapraklarda sararma meydana geldiği için pazarlama özelliğini kaybederler.
6. Verim
Verim yeşillik olarak kullanılan diğer bitkilerdeki gibi demet olarak belirlenir. Genelde iki biçim yapılabildiği varsayılırsa m2 verimi 30-50 demet arasında değişir. Bir dekar alandan alınan 20-25 bin demet ideal verim miktarıdır. Tere kökü ile bir seferde de hasat edilebilir.
7. Tohum üretimi
Tohum üretimi için yapılacak olan üretimde dikkat edilmesi gereken en önemli konu bitki sıklığının azaltılması ve gübrelemenin dengeli yapılmasıdır. Tohum üretiminde dekara 1.5-2 ton yanmış çiftlik gübresi önerilir. Ayrıca toprak yapısına göre ticari gübre takviyesi yapılmalıdır. Tohum üretimi amacıyla yapılacak üretimde tohum ekimi en geç Şubat ayı başlarında yapılır. Çimlenme ve bitki gelişim aşamasında yapılan bakım işlerinden sonra bitkiler Mart-Nisan aylarında çiçek saplarını oluştururlar ve mayıs ayında çiçeklenme başlar. Yabancı tozlanmada böceklerin yardımı sağlanmalıdır. Her bir çiçek tozlanma ve döllenmeden sonra birer yassı şekilli kapsül oluşturur ve her bir kapsülde 2 adet tohum bulunur. Önce yeşil olan kapsüller daha sonra saman rengine döner. Haziran ayı içerisinde meyveler ve tohumlar bitki sapları ile birlikte hasat edilir ve gölge bir yerde kurumaya bırakılır. İyice kuruyan kapsüller harmanlanarak tohumlar ayrılır. Optimum koşullarda yapılan bir tohum üretiminde terelerde tohum verimi 60-70 kg/da arasında değişir.
Ayrıca diğer bir tohum üretim şeklinde ise normal üretimde kullanılan bitkiler biçildikten sonra gelişmeye ve tohumluğa bırakılarak diğer üretim şekillerinde olduğu gibi tohum elde edilebilir. Bu üretim şeklinde tohum verimi diğer yöntemlere göre daha düşüktür.
Çimlendirme Resimleri
Alt Başlıklar
Tere Çeşitleri
