Formül: KNO3
Erime noktası: 334 °C
Yoğunluk: 2,11 g/cm³
Molar kütle: 101,1032 g/mol
IUPAC numarası: Potassium Nitrate
Kaynama noktası: 400 °C
İçinde çözündüğü madde: Su, Gliserin, Amonyak
Potasyum nitrat, suda tamamen eriyen bir Potasyum bileşiğidir. Güherçile olarak da bilinen bileşik doğal halde kayaçlarda ve mağaralarda oluşan beyaz renkli kabuksu yapıda bulunur. Yapay üretimi Potasyun hidroksitin nitrik asit ile ya da potasyum klorürün sodyum nitratla tepkimeye girmesi sonucu gerçekleşir.
Potasyum nitrat, bitkiler için çok önemli iki besin maddesini taşıyan, verim ve kalite arttırıcı bir yapay gübrenin ana maddesi olarak da yaygın olarak kullanılır. Bitkilerin pek çok türü,
atmosferdeki serbest azotu kullanamaz, azot tuzları olarak almak zorundadırlar. Oysa organik bileşiklerin çok önemli bir bileşenidir azot.
atmosferdeki serbest azotu kullanamaz, azot tuzları olarak almak zorundadırlar. Oysa organik bileşiklerin çok önemli bir bileşenidir azot.
Potasyum nitrat, btikilerin kullanabileceği bir azot kaynağı olarak önem taşır. Halk arasında bir tür yapay gübre, kısaca bu kimyasal bileşiğin adıyla potasyum nitrat gübre olarak ya da şeker gübresi, görünümü toz şekeri andırdığı için bilinir.
Sanayide üretilen Potasyum Nitrat gübresi (13-0-46) bitkiler için çok önemli iki besin maddesini taşıyan, verim ve kalite artırıcı bir gübre çeşididir. Bitkiler tarafından tercih edilen %13 azot (N) ve %46 potasyum (K2O) ihtiva eder. İçerdiği bütün azot, nitrat (NO3) biçimindedir ve bitkiler tarafından hemen alınabilir. Nitrat (–) elektrik yüklü olduğu için diğer besin maddelerinin de (K+, Ca++, Mg++) alımını teşvik eder. Gübrelerin harmanlanmasında ve sıvı gübre hazırlanmasında en iyi karışım gübresidir.
Nerelerde kullanılır?
Potasyum Nitrat gübresi sodyum ve klor içermediğinden güvenli bir şekilde bütün bitkilerde kullanılabilir. Sebzelerde her türlü sulama sistemiyle kullanılabilir. Bol, düzgün ve kaliteli ürün alınmasını sağlar. Narenciyede meyve miktarını ve kalitesini artırır; meyve dökümünü önler. Patateste daha iri ve kaliteli ürün alınmasını sağlar. Depo kayıplarını azaltır. Kuru madde oranını artırır. Sert çekirdekli meyvelerde çiçeklenmeyi, meyve miktarını ve kalitesini yükseltir. Dormantlığı kırıcı olarak da rol oynar. Kavun ve karpuzda yüksek aroma, renk ve şeker oranı sağlar. Kabuk parlaklığını, hastalıklara dayanıklılığı artırır ve erken olgunlaşmayı sağlar. Pamukta koza adedini, ağırlığını ve lif kalitesini artırır. Bütün çiçeklerde güvenli olarak kullanılır. Renk ve düzgünlük gibi unsurlarla çiçek kalitesine doğrudan etki eder. Bağda ürün ve kaliteyi artırır. Şeker miktarını yükseltir ve hastalıklara karşı direnci artırır. Tütünde yüksek ürün ve kaliteli yaprak elde edilmesini sağlar.
Kullanım şekilleri
Potasyum Nitrat gübresi topraktan, yapraktan ve sulamayla birlikte (damla ve yağmurlama) uygulanabilir. Üç ayrı tipi mevcuttur: Pril, kristal ve düşük pH değerli potasyum nitrat.
Pril tipi direkt toprak uygulamaları için uygundur. Makine ve elle serpme yoluyla kullanımı kolaydır. Diğer tanecik veya pril şeklindeki gübrelerle karıştırılabilir. Ekim öncesi veya çapa ve sulamada uygulanır.
Kristal tipi ise damla sulama sistemleri ve yapraktan uygulamalar için uygundur. Düşük pH’lıdır. Suda çabuk ve tamamen eridiğinden bütün sulama sistemlerinde kolayca kullanılır ve sistemlerde tıkanma yapmaz. 1 litre sulama suyunda 200 gr Potasyum Nitrat eritilebilir. Çabuk sonuç almak için yapraktan tatbik edileceği zaman ilaçla beraber verilebilir. Uygun dozajda bütün ilaçlarla karıştırılıp atılabilir. Yağmurlama sistemiyle sulamada da emniyetle kullanılabilir.
Nerelerde kullanılır?
Potasyum Nitrat gübresi sodyum ve klor içermediğinden güvenli bir şekilde bütün bitkilerde kullanılabilir. Sebzelerde her türlü sulama sistemiyle kullanılabilir. Bol, düzgün ve kaliteli ürün alınmasını sağlar. Narenciyede meyve miktarını ve kalitesini artırır; meyve dökümünü önler. Patateste daha iri ve kaliteli ürün alınmasını sağlar. Depo kayıplarını azaltır. Kuru madde oranını artırır. Sert çekirdekli meyvelerde çiçeklenmeyi, meyve miktarını ve kalitesini yükseltir. Dormantlığı kırıcı olarak da rol oynar. Kavun ve karpuzda yüksek aroma, renk ve şeker oranı sağlar. Kabuk parlaklığını, hastalıklara dayanıklılığı artırır ve erken olgunlaşmayı sağlar. Pamukta koza adedini, ağırlığını ve lif kalitesini artırır. Bütün çiçeklerde güvenli olarak kullanılır. Renk ve düzgünlük gibi unsurlarla çiçek kalitesine doğrudan etki eder. Bağda ürün ve kaliteyi artırır. Şeker miktarını yükseltir ve hastalıklara karşı direnci artırır. Tütünde yüksek ürün ve kaliteli yaprak elde edilmesini sağlar.
Potasyum Nitrat gübresi topraktan, yapraktan ve sulamayla birlikte (damla ve yağmurlama) uygulanabilir. Üç ayrı tipi mevcuttur: Pril, kristal ve düşük pH değerli potasyum nitrat.
Pril tipi direkt toprak uygulamaları için uygundur. Makine ve elle serpme yoluyla kullanımı kolaydır. Diğer tanecik veya pril şeklindeki gübrelerle karıştırılabilir. Ekim öncesi veya çapa ve sulamada uygulanır.
Kristal tipi ise damla sulama sistemleri ve yapraktan uygulamalar için uygundur. Düşük pH’lıdır. Suda çabuk ve tamamen eridiğinden bütün sulama sistemlerinde kolayca kullanılır ve sistemlerde tıkanma yapmaz. 1 litre sulama suyunda 200 gr Potasyum Nitrat eritilebilir. Çabuk sonuç almak için yapraktan tatbik edileceği zaman ilaçla beraber verilebilir. Uygun dozajda bütün ilaçlarla karıştırılıp atılabilir. Yağmurlama sistemiyle sulamada da emniyetle kullanılabilir.
Üretimi
Çözelti halindeki sodyum nitrat ve potasyum klorür karışımının çifte ayrışması sonunda elde edilir. Kaynar haldeki çözeltilerin karışımından çözünürlüğü sıcakta pek fazla değişmeyen sodyum klorür çökelir. Çözünürlüğü daha fazla olan ve çözelti halinde kalan potasyum nitrat soğuma sonucunda kristalleşir.
- NaNO3 + KCl ⇌ KNO3 (çözelti)+ NaCl↓(katı)
Potasyum nitrat üretiminin yukarıdaki reaksiyona benzer alternatif diğer bir yolu amonyum nitrat ve potasyum klorürünbirleşimine dayanan reaksiyondur. Bu reaksiyonla kolayca elde edilen potasyum nitratın içeriğinde sodyum bulunmaz.
- NH4NO3 + KCl → NH4Cl + KNO3
Potasyum nitrat amonyum nitrat ve potasyum hidroksitin birleştirilmesi ile yapılabilir.
- NH4NO3 + KOH → NH3 (gaz) + KNO3 + H2O
Potasyum nitrat nitrik asit ve potasyum hidroksitin nötürleştirilmesi yolu ile de üretilebilir. Bu reaksiyon çok ekzotermiktir.
- KOH (çözelti) + HNO3 → KNO3 (çözelti) + H2O
Özellikleri
Potasyum nitrat oda sıcaklığında ortorombik bir kristal yapısına sahip olmasına karşın 129 °C sıcaklıkta trigonal bir kristal yapısına dönüşür. 560 °C üzerindeki sıcaklığa ısıtıldığında ise parçalanarak oksijen ve potasyum nitrite dönüşür:
- 2 KNO3 → 2 KNO2 + O2
Potasyum nitrat suda normal bir şekilde çözünse de çözünürlüğü sıcaklık ile artar. Sulu çözeltisi hemen hemen nötr özellik gösterir(%10’luk potasyum nitrat çözeltisinin 14 °C ‘de pH derecesi 6.2 ‘dir). Çok higroskopik değildir. Alkolde çözünmez ve zehirli değildir; indirgen maddelerle patlayarak tepkime verse de tek başına patlayıcı özelliği yoktur.
