Etmenin genel özellikleri :
Rhizoctonia solani Kühn. (Eşeyli devresi :Thaatephorus cucumeris [FR] Donk) toprak kökenli geniş bir konukçu listesine sahip fungal bir hastalık etmendir. Fungal etmenin sinonimleriPellicularia filamentosa ve Corticium solani' dir. Fungus bitki materyali içinde ya da sklerot (dayanıklı üreme organı) olarak toprakta uzun süre canlı kalabilir. Bitki tohumları bulaşık topraklara dikildiğinde, fungus çimlenen tohumların kotiledon yapraklarına saldırabilir ve nemli koşullarda fideler tamamen çürür ve ölürler, sağ kalan bitkiler ise kök ya da kök boğazı çürümesi hastalığına neden olur. Ayrıca fidelerin yan yatması ile de hastalık etmeni çökerten ve bir çok farklı bitkilerde farklı isimler ile anılmaktadır, bunlar; Gövde ve stolon kanseri, yumru kararması, siyah bacak gibi isimlendirilir. Hastalık etmeni hastalanmış bitkilerde misel ya da sklerot (dayanıklı üreme organı) olarak veya bulaşık toprakların taransferi ile yeni alanlara taşınır. Bir çok Rhizoctonia hastalığı fungusun miseller veya sklerotları ile başlamasına rağmen, fasulye, şekerpancarı ve tütün bitkilerinde hastalık basidiospor infeksiyonları ile başlamaktadır. Fungus basidiosporları sayesinde hızlı ve uzun mesafelere taşınması mümkündür. Hastalık etmeni eşeyli üreme devresinde hava kökenli sporlarda üretir, özellikle hava neminin yüksek olduğu bölgelerde bu sporlar önemli olabilir. Rhizoctonia hastalığının bir çok ırkı ya da biyotipleri bulunmakta olup, bunlar anastomosis grublar olarak adlandırılır ve bir çok konukçuda hastalık yapmaktadır. Örneğin patatesde hastalık yapan ırkının AG-3 olduğu bildirilmiştir. Hastalık etmeninin konukçuları; patates, domates, fasulye, kabakgil bitkileri (hıyar, karpuz, kabak ve kavun gibi), şekerpancarı, yerfıstığı, yonca, patlıcan, mısır, çilek dir. Fungus toprak ve tohum kökenli bir patojendir. Fungus toprakta paraçalanan bitki dokularında misel olarak canlı kalabilir. Örneğin patates yumrularında ya da sclerot (dayanıklı üreme organ) olarakda uzun süre canlı kalbilir. Hastalık etmeninin populasyonu konukçu bitkilerin yokluğunda önemli bir azalma gösterir ve hastalık etmeni toprak tipi, rotasyonlu ürün ve topraktaki organik maddelerrin miktarından da önemli ölçüde etkilenir. Hastalık gelişmesi için uygun koşullar serin ve nemli topraklardır. Hastalık gelişimi için optimal sıcaklık 18 °C dir.
Belirtileri:R. solani asıl olarak bitkilerin tohum, hipokotil ve kök gibi toprak altı aksamlarına saldırır, fakat bazı durumlarda toprak üstü aksamlarına da saldırdığı görülmüştür. Hastalığın en çarpıcı belirtisi tohumların çimlenmesini takiben toprak üstüne çıkmadan ya da çıktıktan sonra ölmesi ya da fidelein yan devrilmesidirki bu hastalık belirtisi çökerten olarak adlandırılır. Fungus tarafından ölmeyen infekteli bitkiler gövde ve kökleri üzerinde kırmızı-kahverengi lekelerin olduğu kanserlere sahiptir. Toprak altı infeksiyonlara ilave olarak, fungus toprak yüzeyine yakın yaprak ve meyveleri de infekte edebilir.
Mücadelesi: Kültürel Mücadele:1. Hastalık ile bulaşık özellikle çoğalmada kullanılan yumru ve tohumların hastalıktan ari olmasına dikkat edilmeli.
2. Hastalığın bulunduğu alanlarda toprak dranajına önem verilmeli ve tarlada su birikmesine müsade edilmemeli.
3. Bitkiler sık dikilmeden kaçınılmalı ve havalanma iyi olacak şekilde dikimler yapılmalı.
4. Kompost ve organik gübremeler dikkatli yapılmalı, yoksa hastalık daha şişdetli bir şekilde ortay çıkabilir.
5. Hastalıklı bitki artıkları inokulum kaynaklarının azalması yetiştirme ortamlarında uzaklaştırılmalı ve imha edilmeli.
6. Hastalık etmenine alternatif konukçu (yulaf ve arpa gibi)bitkileri ile ürün rotasyonu yapılabilir.
7. Hastalık etmeni kumlu topraklarda azalma gösterirken, organik ve ağır topraklarda daha fazla ortaya çıkar, bundan dolayı üretim alanlarının toprak yapısına dikkat edilmeli.
8. Bitkilein yaralamaktan kaçınılmalı.
9. Bitkilerin ve yumruların dikimi biraz daha sıcak ve nemin az olduğu havalara kaydırılabilir.
Kimyasal Mücadele:
Zirai Mücadele Teknik Talimatlarına göre tavsiye edilen kimyasal ilaçlar aşağıdaki tabloda verilmektedir.
| Kullanılan Kimyasal İlaçlar (Fungisid) |
Kullanım Miktarı
(100 Litre) |
| Bakır Oksiklorid WP 50% | 500 g fidelik |
| Benomyl WP 50 % | 100 g |
| Bordo Bulamacı Sıvı | 500+1000 g fidelik |
| Captan WP 50 % | 250 g Fidelik |
| Captan+PCNB Toz 10+10 % | 40 g/ m2 Toprak |
| Chlorothalonil WP 75% | 200 g |
| Formaldehit EM 400 g/l | 4 lt (m2 ye 150 cc) |
| Mancozeb WP 80% | 200 g |
| Maneb WP 80% | 200 g/100kg tohum |
| Maneb WP 80% | 250 g fidelik |
| Methyl Bromide Gaz 98% | 60 g m2 toprak |
| PCNB Toz 18% | 35 g/m2 toprak |
| Propineb WP 70% | 250 g fidelik |
| Thiram WP 80% | 200 g/100kg tohum |
| Tolclofos Methyl WP 50 % | 100 g |
| Hymexazol SC 360 g/l | 150 cc |
