Orjinal Adı: Passiflora incarnata
Diğer Adları: Fırıldak çiçeği, Saat çiçeği
Bilgi :Çarkıfelekgiller familyasının örnek bitkisidir. Anayurdu Tropikal Amerika'dır. Oradan dünyaya yayılmış 400 kadar türü vardır. Ülkemizde bazı yerlerde süs bitkisi olarak kimi türleri yetiştirilmektedir. Gölgeli ve nemli duvar dipleri ve kameryeleri sevip sarmaşarak yetişen otsu ya da ağaçsı sarmaşıktır. 5-7 parçalı koyu yeşil yaprakları almaşık dizilişli; yaz boyunca açan tekerlek biçimindeki gösterişli çiçekleri erguvani, pembe ya da kırmızı renkte ve iridir. Bitki, tohumuyla ya da gövde çelikleriyle çoğaltılır.
Çarkıfelek bitkisi harmin, harmol, harman ve passiflora adı verilen alkaloitleri; flavon, glisosit ve sterol adlı diğer maddeleri içerir. Bazı türlerinin meyveleri çiğ olarak yenebildiği gibi, içki ve şerbet yapımında da yararlanılır.
Tibbi Etkileri ve Kullanımı Zehir ve insan bedenine zararlı olabilecek maddeler içermeyen çarkıfelek bitkisi, güvenle kullanılarak şu tıbbi etkileri sağlar:
. Kişinin yaşadığı gerginlik ve endişelilik hallerini giderir.
. Sinirleri yatıştırır.
. Sinirsel ve kronik uykusuzluklara deva olur.
. Parkinson hastalığı ve isteri gibi durumlarda sinirsel nöbetleri gidericidir.
. Zona hastalığı gibi sinir ağrılarında da yatıştırıcı olur.
Bütün böyle durumlar için ilkbahar sonu ile yaz ortası arasında bitkinin çiçek açmamış ya da çiçekleri olgunlaşıp meyveye dönüşmüş dallarından toplanan yaprakları, gölge ve havadar bir yerde kurutulur ve infüzyonu hazırlanır: 1 tatlı kaşığı kuru yaprak üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek 15 dakika süreyle demlendirilir. Uykusuzluğu gidermek için, akşamları yatmadan önce bu infüzyondan bir bardak; rahatlama sağlanması ve diğer şikâyetlerin giderilmesi için istendiği zaman alınmak üzere, günde iki bardak içilir.
Genellikle her dem yeşil, otsu ya da odunsu, sarılıcı formunda 400 kadar türü bulunan bitkilerdir. Gösterişli çiçekleri vardır.
İlkbahardan sonbahara kadar açık kalan gösterişli çiçekleriyle sık bir yer örtücü olduklarından yaygın olarak yetiştirilirler. Nispeten soğuk bölgelerde meyve vermezler.
Akdeniz kıyılarında ise büyük yenilebilir meyvelerini üretmek mümkündür. Bazı türleri 12 m’ye kadar boylanmaktadır. Geniş çokça loplu, yapraklarla donatılmış yoğun dalları ile çok gösterişli asmalardır.
Çarkıfelek (Passiiflora) Çiçeğinin Üretimi
Tohum, aşı ve çelikle üretilir. Tohumların ekimi geç kış veya erken ilkbaharda 12 saat ılık suda bekletildikten sonra sera şartlarında ekimleri yapılır. İlkbaharda yumuşak çelik ve yaprak göz çelikleri ile üretilirken, yaz sonu 12–15 cm olarak hazırlanan sert çeliklerle üretilir. Yine ilkbaharda genç köklerin daldırılması ile de üretimi yapılabilir.
-iç mekanlarda şubattan mayısa kadar sıcaklar başladıkdaktan sonra dışarıta
İlkbahardan sonbahara kadar açık kalan gösterişli çiçekleriyle sık bir yer örtücü olduklarından yaygın olarak yetiştirilirler. Nispeten soğuk bölgelerde meyve vermezler.
Akdeniz kıyılarında ise büyük yenilebilir meyvelerini üretmek mümkündür. Bazı türleri 12 m’ye kadar boylanmaktadır. Geniş çokça loplu, yapraklarla donatılmış yoğun dalları ile çok gösterişli asmalardır.
Çarkıfelek (Passiiflora) Çiçeğinin Üretimi
Tohum, aşı ve çelikle üretilir. Tohumların ekimi geç kış veya erken ilkbaharda 12 saat ılık suda bekletildikten sonra sera şartlarında ekimleri yapılır. İlkbaharda yumuşak çelik ve yaprak göz çelikleri ile üretilirken, yaz sonu 12–15 cm olarak hazırlanan sert çeliklerle üretilir. Yine ilkbaharda genç köklerin daldırılması ile de üretimi yapılabilir.
-iç mekanlarda şubattan mayısa kadar sıcaklar başladıkdaktan sonra dışarıta
-Çiçeklenme Haziran-Ekim
-Çok Yıllık BitkiÇarkıfelek (Passiiflora) Çiçeğinin Ekolojik İstekleri
Ilıman sahil bölgelerinde dışarıda yetiştirilebilen bu bitkiler soğuk iç bölgelerde seralarda ve çok güneş alan iç mekânlarda yetiştirilirler. Her türlü toprakta rahatlıkla yetiştirilebilir. Düzenli sulama ve gübreleme ile en iyi gelişmeyi sağlarlar. Bahçelerde en çok güneş alan yerlere dikilir. Sıcaklık düştüğünde ısıdan faydalanması için güney ve batıya bakan duvarlar tercih edilir.
Ilıman sahil bölgelerinde dışarıda yetiştirilebilen bu bitkiler soğuk iç bölgelerde seralarda ve çok güneş alan iç mekânlarda yetiştirilirler. Her türlü toprakta rahatlıkla yetiştirilebilir. Düzenli sulama ve gübreleme ile en iyi gelişmeyi sağlarlar. Bahçelerde en çok güneş alan yerlere dikilir. Sıcaklık düştüğünde ısıdan faydalanması için güney ve batıya bakan duvarlar tercih edilir.
Çarkıfelek Çiçeğinin Yetiştirilmesi için Gerekli Şartlar :Kaba taneli dere kumlu, killi ve gevşek yapılı toprağı sever. Uygun derecede sulanması gerekir. Güneşli, çok aydınlık ve havadar yerleri sever. Ilık ortamları sever. Bitkiye ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde ayda iki kez standart sıvı gübre verilir.
İlkbahar mevsiminde uygun toprak ilave edilerek saksısı bir numara büyüğü ile değiştirilir. Saksı çapı 20 cm ulaştığında bitki saksıdan sökülüp, kökleri kırpılır, uygun toprak eklenip, bitki aynı şekilde saksıya dikilir. Veya açık ortama dikilebilir. Çiçeğin uzun süreli güzel biçimli kalması için ilkbaharda ve gerekirse arada bir iyice budanması gerekir.
Çarkıfelek (Passiiflora) Çiçeğinin Peyzajda Kullanımı
Çoğunlukla duvarları kaplamada veya terasları gölgelendirmede kullanılırlar. Köklü dalları, bayırlarda sabitleştirilmiş zemin kaplayıcı olarak da etkili olur. Ayrıca soliter ve grup olarak kullanılır.
Çarkıfelek (Passiiflora) Çiçeğinin Önemli Türleri
Passiflora caerulea (mavi çiçekli çarkıfelek): Her dem yeşil yaprakları 5–7 loplu, 6–8 cm çapındadır. Yaprakların üst yüzü tüysüz ve mavimsi koyu renkli, alt yüzü açık yeşil renkli ve kenarları tamdır. Yeşil renkli sürgünleri tüysüzdür. Meyveleri ovalimsi, etli, koyu sarı veya turuncu rengindedir. Meyvenin hoş ve asitli bir tadı vardır. Haziran-eylül arası açan çiçekler hoş kokulu ve hermafrodittir.
İyi drenajlı, rutubetli ve kumlu-balçık topraklarda iyi gelişir. Kireçten hoşlanmaz.Sıcak ve ılıman iklimlerde yetişir. Yazın bol suya ihtiyaç duyar. Soğuk iklim şartlarına dayanıksızdır. Hızlı büyür, maksimum 10 m boy yapar.
Passiflora x alatocaerulea (melez çarkıfelek): Bu hibrit çeşidi, büyük gösterişli çiçekleriyle böcek sorunu da olmadığından en güzel ve en uyumlu çarkıfelek türlerinden kabul edilir. Yapraklar yumuşak, 7–8 cm uzunluğunda ve 3 tane mızrak benzeri lobdan oluşur.
Ülkemizde henüz pek tanınmayan bu tür, uzun ömürlü ve hoş kokulu çiçeklere sahiptir. Meyve vermezler. Bütün sahil bölgelerimizde yetişebilir.
Passiflora edulis (aşk meyvesi): Yarı yaprak döken bir çeşit ağaçsı bir çalıdır ve özellikle yenilebilir meyveleri için yetiştirilir. Kalın bir örtü oluşturacak şekilde geniş alanları kaplayabilirler. Parlak ve koyu yeşil yapraklar 9–10 m kadar boylanan bitkinin her yerini kaplar. 5–8 cm uzunluğundaki çiçeklerde mor izler vardır ve haziran-eylül ayları arasında çiçekli olarak kalır.
Meyveleri ilkbahar ve sonbaharda olgunlaşır. Sert, koyu, mor kabuklu ve 6–7 cm uzunluğunda ve yumurta şeklindedir. Uzun ve sıcak gelişme mevsimi meyve kalitesini yükseltir. Dikildikten 2 yıl sonra meyve vermeye başlar.
Çiçeklenmesini artırmak ve büyüklüğünü kontrol etmek için eski ve alt dalların budanmasında yarar vardır.
Çarkıfelek (Passiiflora) Çiçeğinin Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Karanlık ve ıslak ortamda mildiyö, beyazsinek ve yaprak bitleri görülebilir.
