Genel Özellikleri
Ülkemizde 22 kadar türü yetişen, yıllık, iki yıllık ve çok yıllık bitkilerdir. Çoğu yüksek boylu, dikine büyürler. Ilıman bölgelerde rahatlıkla yetişmektedir. Özellikle hava sıcak ve toprak nemli ise çok yıllık türler zorlanır. Buna karşın yıllık olanlar daha kolay yetişebilir. Çiçekleri salkım veya başak dizilişli, sürgün uç veya yanlarında bulunur. Mahmuzları vardır. Çiçekleri arka tarafında oluşan bu mahmuzların çeşitli tür ve formlarında uzunlukları değişiktir. Çiçek rengi mavi, sarı, kırmızı ve beyaz olabilir. Yaprakları, daha çok dip kısımlarda, üçlü veya el parmakları şeklinde loplu ve parçalıdır. Çok yıllıklar 120 – 180 cm boylanırken tek yıllık olanlar 90 – 120 cm boylanabilmektedirler. Sivri tepeleri ve vurgulayıcı yapıları ile dikkat çekicidirler.
Üretimi
Üretimi kökten ayırma ve tohumla olur. Ancak tohumla üretimde açılım söz,konusu, olabilir. Ekim seralarda marttan mayısa kadar ya da temmuz – ağustosta yapılır. Yıllık ve çok yıllık türlerin birçoğu ve iki yıllıklar, açık alanda ekilebilirler. Çünkü fidanlar serin bir gelişme mevsimi isterler. Çelikle de üretim söz konusudur. Çelikler erken ilkbaharda veya sera şartlarında küçük yan sürgünlerden sağlanır. Bunlar üretim yastıklarında 10 – 15 derecede bekletilir, köklendirilir.
Ekolojik İstekleri
Hazeran bitkilerinin iyi havalanmaya gereksinimleri vardır. Bol güneşli ortamlardan hoşlanır. Her türlü toprakta rahatlıkla yetişmektedir. Rutubetli olmayan derin yapılı toprakları severler. Eylül kasım ayları arasında dikimi yapılır. Dikim öncesi dikim çukuruna az miktarda kireç eklenmesi önerilir. Hazeranlar, çiçek açma devresinden sonra 30 cm yukarıdan kesilip bolca sulandıklarında ve özenli bir şekilde bakıldığında bir sezonda iki defa çiçek açabilmektedir.
Peyzajda Kullanımı
Park ve bahçelerde kullanılır. Bordür ve gruplar oluşturulur. Kaya bahçelerinde kullanılır. Kesme çiçekçilik açısından da elverişlidir.
Önemli Türleri
Delphinium consolida:
Tarla süvari mahmuzu Avrupa ve Anadolu' da rahatlıkla yetişebilmektedir. Uzun sapın üzerinde açan çok sayıdaki çiçekleri vardır. Boy 60 – 90 cm' dir. Gövde otsudur. Dallanma göstermez ve tek sürgünleri ile dikkat çeker. İnce kabukludur. Küçük parlak yeşil yaprakları vardır. Çiçeklerin ana rengi olan mavi ve mor renklerin yanı sıra pembe ve beyazı da vardır. Çok değişik renklere sahiptirler. Katmerli ya da yalınkat olabilir. Çiçekler mayıs-temmuzda açarlar. Tohum ekimi mart ayında açıkta atılabilir. Sıcağı ve güneşli yerleri severler. Derin kireçli ve killi besin maddelerince zengin topraklarda yetişirler. Tohumlar 3–4 yıl saklanabilir. 500-600 kadarı 1 gr' dır. 14 günde çimlenir. Tohumla üretim ekim-kasım aylarında yastıklara ya da bitkinin bahçedeki yerlerine ekilirler. Kısacası soğuk mevsimlerde kasalara ekilebileceği gibi sıcak mevsimlerde açığa doğrudan yerlerine de ekilebilir. Çimlenme sırasında ortamın sıcaklığı 15 dereceden yukarı çıkarsa çimlenmenin duracağı unutulmamalıdır. Ekilen tohumların üzerine kapak mutlaka atılmalıdır. Bu bitki pek şaşırtmaya gelmez. O yüzden doğrudan yerlerine dikmek en mantıklısıdır. Bu arada çelikle üretimi de mümkün olduğu gibi ayırma yoluyla da üretimi yapılabilir. Yetiştirilmesi ve bakımı kolaydır. Tek yıllık bodur Delphiniumlar çiçek parterlerinde kullanılırlar. Kesme çiçek olarak da vazolarda kullanılırlar.
Delphinium elatum:
Hazeran Alp, Pirene dağlarında yaşar. Çoğu yüksek boylu, dikine büyüyen iki yıllık ve çok yıllık bir bitkidir. Dallanma göstermez ve tek sürgünleri ile dikkat çeker. İnce kabukludur. Sarmal dizilmiş veya ışınsal olarak derin parçalanmıştır. Bitkinin tomurcuğu yunus balığına benzer. 60 – 90 cm mavi renkte çiçekleri vardır. Çiçek açma zamanı mayıs-temmuzdur. Tohumlarının 500 – 600 kadarı 1 gr ağırlığındadır. 3 – 4 yıl saklanabilir. 14 günde çimlenir. Bunlar üretme yastıklarında 10–15 derecede bekletilir. Rutubeti olmayan yerlerde yetişir. Üretimi ilkbahar veya sonbahar aylarında tohumla yapılır. Çelikle üretimi de mümkündür. Çelik alınımları ocak sonu, mart başlangıcına kadar olan devrelerde yapılabilir. Çeliklerin dikimi doğrudan doğruya kumlu topraklara olur. Köklendirme için ortamın gölge ister. Kesme çiçek olarak vazolarda ve çiçek parteri oluşturulmasında kullanılır.
Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Külleme, karaleke, kök boğazı çürüklüğü ve yaprak leke en fazla görülen hastalıklardır. Zararlılardan ise en çok yaprak biti görülmektedir. Ayrıca kırmızı örümcek, meyve iç kurdu, salyangoz ve sümüklü böcek zarar oluşturmaktadır.
Ülkemizde 22 kadar türü yetişen, yıllık, iki yıllık ve çok yıllık bitkilerdir. Çoğu yüksek boylu, dikine büyürler. Ilıman bölgelerde rahatlıkla yetişmektedir. Özellikle hava sıcak ve toprak nemli ise çok yıllık türler zorlanır. Buna karşın yıllık olanlar daha kolay yetişebilir. Çiçekleri salkım veya başak dizilişli, sürgün uç veya yanlarında bulunur. Mahmuzları vardır. Çiçekleri arka tarafında oluşan bu mahmuzların çeşitli tür ve formlarında uzunlukları değişiktir. Çiçek rengi mavi, sarı, kırmızı ve beyaz olabilir. Yaprakları, daha çok dip kısımlarda, üçlü veya el parmakları şeklinde loplu ve parçalıdır. Çok yıllıklar 120 – 180 cm boylanırken tek yıllık olanlar 90 – 120 cm boylanabilmektedirler. Sivri tepeleri ve vurgulayıcı yapıları ile dikkat çekicidirler.
Üretimi
Üretimi kökten ayırma ve tohumla olur. Ancak tohumla üretimde açılım söz,konusu, olabilir. Ekim seralarda marttan mayısa kadar ya da temmuz – ağustosta yapılır. Yıllık ve çok yıllık türlerin birçoğu ve iki yıllıklar, açık alanda ekilebilirler. Çünkü fidanlar serin bir gelişme mevsimi isterler. Çelikle de üretim söz konusudur. Çelikler erken ilkbaharda veya sera şartlarında küçük yan sürgünlerden sağlanır. Bunlar üretim yastıklarında 10 – 15 derecede bekletilir, köklendirilir.
Ekolojik İstekleri
Hazeran bitkilerinin iyi havalanmaya gereksinimleri vardır. Bol güneşli ortamlardan hoşlanır. Her türlü toprakta rahatlıkla yetişmektedir. Rutubetli olmayan derin yapılı toprakları severler. Eylül kasım ayları arasında dikimi yapılır. Dikim öncesi dikim çukuruna az miktarda kireç eklenmesi önerilir. Hazeranlar, çiçek açma devresinden sonra 30 cm yukarıdan kesilip bolca sulandıklarında ve özenli bir şekilde bakıldığında bir sezonda iki defa çiçek açabilmektedir.
Peyzajda Kullanımı
Önemli Türleri
Delphinium consolida:
Tarla süvari mahmuzu Avrupa ve Anadolu' da rahatlıkla yetişebilmektedir. Uzun sapın üzerinde açan çok sayıdaki çiçekleri vardır. Boy 60 – 90 cm' dir. Gövde otsudur. Dallanma göstermez ve tek sürgünleri ile dikkat çeker. İnce kabukludur. Küçük parlak yeşil yaprakları vardır. Çiçeklerin ana rengi olan mavi ve mor renklerin yanı sıra pembe ve beyazı da vardır. Çok değişik renklere sahiptirler. Katmerli ya da yalınkat olabilir. Çiçekler mayıs-temmuzda açarlar. Tohum ekimi mart ayında açıkta atılabilir. Sıcağı ve güneşli yerleri severler. Derin kireçli ve killi besin maddelerince zengin topraklarda yetişirler. Tohumlar 3–4 yıl saklanabilir. 500-600 kadarı 1 gr' dır. 14 günde çimlenir. Tohumla üretim ekim-kasım aylarında yastıklara ya da bitkinin bahçedeki yerlerine ekilirler. Kısacası soğuk mevsimlerde kasalara ekilebileceği gibi sıcak mevsimlerde açığa doğrudan yerlerine de ekilebilir. Çimlenme sırasında ortamın sıcaklığı 15 dereceden yukarı çıkarsa çimlenmenin duracağı unutulmamalıdır. Ekilen tohumların üzerine kapak mutlaka atılmalıdır. Bu bitki pek şaşırtmaya gelmez. O yüzden doğrudan yerlerine dikmek en mantıklısıdır. Bu arada çelikle üretimi de mümkün olduğu gibi ayırma yoluyla da üretimi yapılabilir. Yetiştirilmesi ve bakımı kolaydır. Tek yıllık bodur Delphiniumlar çiçek parterlerinde kullanılırlar. Kesme çiçek olarak da vazolarda kullanılırlar.
Delphinium elatum:
Hazeran Alp, Pirene dağlarında yaşar. Çoğu yüksek boylu, dikine büyüyen iki yıllık ve çok yıllık bir bitkidir. Dallanma göstermez ve tek sürgünleri ile dikkat çeker. İnce kabukludur. Sarmal dizilmiş veya ışınsal olarak derin parçalanmıştır. Bitkinin tomurcuğu yunus balığına benzer. 60 – 90 cm mavi renkte çiçekleri vardır. Çiçek açma zamanı mayıs-temmuzdur. Tohumlarının 500 – 600 kadarı 1 gr ağırlığındadır. 3 – 4 yıl saklanabilir. 14 günde çimlenir. Bunlar üretme yastıklarında 10–15 derecede bekletilir. Rutubeti olmayan yerlerde yetişir. Üretimi ilkbahar veya sonbahar aylarında tohumla yapılır. Çelikle üretimi de mümkündür. Çelik alınımları ocak sonu, mart başlangıcına kadar olan devrelerde yapılabilir. Çeliklerin dikimi doğrudan doğruya kumlu topraklara olur. Köklendirme için ortamın gölge ister. Kesme çiçek olarak vazolarda ve çiçek parteri oluşturulmasında kullanılır.
Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Külleme, karaleke, kök boğazı çürüklüğü ve yaprak leke en fazla görülen hastalıklardır. Zararlılardan ise en çok yaprak biti görülmektedir. Ayrıca kırmızı örümcek, meyve iç kurdu, salyangoz ve sümüklü böcek zarar oluşturmaktadır.
