Xanthömonas campestris pv. vesicatoria 0.6-0.7 x 1.0-1.5 u büyüklüğünde kapsülsüz, tek kutuptan kamçılı ve gramnegatif bir bakteridir. Besiyerinde sarı renkli koloni oluşturur. Optimum gelişim sıcaklığı 29°C'dir. 39°C'de birkaç gün içinde canlılığını yitirir.
Etmen bulaşık tohumla yıldan yıla taşındığı gibi, hastalıklı bitki artıkları ile toprağa da geçer ve toprakta 2-3 yıl canlılığını sürdürebilir. Sekonder enfeksiyonlar ise sağanak halinde yağan yağmurlar ve rüzgar aracılığı ile olur ve bakteri sağlam bitkilere bulaşır. Etmenin bitkiye girişi kırılan tüy yerlerinden ve stomalardan olmaktadır. Şiddetli yağmurlardan sonra hastalık gözle fark edilebilir derecede ilerleme gösterir.
X. campestris pv. vesicatoria domatesin bütün toprak üstü kısımlarında leke meydana getirir. Yaprak, yaprak sapı, sap, çiçek ve meyvede oluşturduğu lekeler bakteriyel benek hastalığı lekelerinden daha büyüktür ve lekeler daha düzensizdir. Yapraklardaki ilk belirtiler küçük, şekilsiz veya 2 mm. çapında yuvarlak olup önceleri yağlı bir görünüm kazanırlar. Üstten bakılınca çukur bir görünüşe sahiptir ve sarı bir haleyle çevrilidir.
Hastalığın ileri devrelerinde lekeler birleşerek yaprağı kurutabilir. Hastalık erken devrede enfeksiyon yaparsa fideler ve genç bitkiler kavrulmuş bir durum alırlar. Böyle enfeksiyonlarda Alternaria sp. zararı ile karıştırılabilir. Başlangıçta küçük ve az sayıda olan meyve lekeleri zamanla büyük ve çukur görünümlü çürümeler meydana getirir. Meyvedeki lezyonların orta kısımları zamanla çatlar. Meyve sapı ve genç şaplardaki ilk belirtiler yaprak belirtilerine benzer sert ve ince uzun çizgiler şeklinde görünüm alırlar.
Meyvede Belirtiler:
Suyla ıslanmış bir görünümle kuşatılmış lekeler koyu benekler olarak başlar. Lekeler meyve olgunlaşıncaya kadar genişlemeye devam eder. Daha ileri dönemlerde lekeler siyah, hafifce kabarmış ve bir kaç mm olabilir. Lekelerin merkezi parçalanır, çöker ve ipliksi ve sert olur.Olgun meyvelerde suyla ıslanmış görünüm ortadan kaybolur ve merkezi keskin olarak krater gibi bir çöküntü oluşturmaktadır. Meyve lekeleri yüzeysel olup, kesinlikle tohum yuvalarına doğru bir ilerleme olmaz.
Yaprakda Belirtiler:
Yaprak belirtileri çoğunlukla yüksek nemli koşullarda ortaya çıkar. Orta nemli koşullar altında olgun yapraklarda lekeler, küçük, siyah, ve bir dereceye kadar köşelidir. Yaprak yüzeyi yarı saydam merkezli ve koyu kenarlı yağımsı olabilir. Merkez kısmı kuru ve ice olur ve çatlayabilir. Lekeler, yaşlı yapraklardan ziyade genç yapraklarda görülür, bu lekeler bir ya da iki yaprakcıkta ve yaprağın sınırlı bir bölgesinde ortaya çıkmaktadır. Hastalık, ağır nemli koşullarda tipik simtoplarından ziyade bitkilerde yanmış bir görünüm oluşturur. Yanıklık simtomları yaprak kenarları boyunca ve damarlar arasında sararma olarak başlar. Sasaran dokular suyla ıslanmış ve yağımsı gibi bir görüntü alır. Sonuçta bitki ölürse, aşırı gübre yanığı gibi bir görünüm alır. Fidelerde ise yaprak sararması ve dökülmesi şeklinde kendini gösterebilir.
Hastalık domateslerde önemli zararlara neden olmaktadır. Fidelikte hastalık görülürse hemen yok edilmelidir. Özellikle çiçek devresindeki enfeksiyonlar ürün kaybına neden olur. Hastalıklı meyvelerin pazar değerinin çok düşmesi nedeniyle meyvelerdeki zararı küçümsenmeyecek boyuttadır.
Bakteriyel leke, domates üretimi yapılan ülkelerde ve ülkemizde yayılma eğilimi göstermektedir.
Önlemler :
Fide döneminde belirti gösteren bitkiler hemen uzaklaştırılmalı ve kesinlikle üretimde kullanılmamalı
Tohumlara sıcak su ya da 1 dakika %1.3 sodyum hipklorid uygulaması tavsiye edilir
Seralarda havalandırmaya özen gösterilmeli
Hastalıktan ari tohum ve fideler kullanılmalı
Enfekteli bitki artıkları üretim alanından uzaklaştırılmalı ve yok edilmeli
Etmenle bulaşık tarlalarda en az 2-3 yıllık ekim nöbeti uygulanmalıdır.
Hastalık tohumla taşındığından hastalığın görüldüğü üretim alanlarından tohum alınmamalıdır.
Dayanıklı çeşitler kullanılmalı
Yabancı ot kontrolüne, böceklerin bitkilerde yara açmaması için böcekler ile mücadeleye önem verilmeli.
Mücadele :
Fide ve tarla döneminde yapılacak olan yeşil aksam ilaçlamaları kaplama olarak yapılmalıdır.
İlaçlama Zamanı :
Domates bakteriyel leke hastalığı ile mücadele yeşil aksam ilaçlamaları şeklinde yürütülür. Yeşil aksam ilaçlamaları fidelikte veya tarlada hastalık görülür görülmez koruyucu olarak, fide döneminde haftada bir, tarlada ise 8-10 gün ara ile 2-3 uygulama yapılmalıdır.
Kullanılan Kimyasal İlaçlar (Fungisitler)
Kullanım Miktarı (100 Litre)
Bakır Oksit WP 50% 300-400 g
Bakır Oksiklorid WP 50% 300-400 g
Bakır Kompleks + Mancozeb WP 21+20% 300 g
