Akasya Ağaçları (Acacia Trees)

Bilimsen Sınıflandırma

 Âlem: Plantae

 Bölüm: Magnoliophyta

 Sınıf: Magnoliopsida

 Takım: Fabales

 Familya: Fabaceae

 Alt Familyası: Mimosoideae

 Cins: Acacia sp.

Genel Özellikleri

Çoğunluğu ağaççık ya da ağaç, bazıları da çalı formundadır. Subtropik ve tropik bölgelerde yetişmektedir. Her dem yeşil ve yazın yeşil türleri vardır. Dikenli ya da dikensiz olabilir. Yaprakları bileşik tüysü yaprak durumunda ve birçok yaprakçıktan meydana gelmiştir. Çiçekleri çok gösterişlidir. Ayrıca çiçekler sarı renkli, küçük ve güzel kokuludur.

Meyveleri bakla şeklindedir. Baklagillerden oldukları için havanın azotunu alıp köklerindeki yumrularda biriktirir. Daha sonra toprağa vererek, onu azotça zenginleştirir. Bu yüzden azotça fakir topraklarda rahatça yetiştirilir.

Üretimi

Tohum ve çelikle üretimi yapılır. Tohumların sert bir kabuğu vardır. Tohumlar önce kaynar suda tutulmalı sonra soğutulmalıdır. Ekimden bir gün önce ıslatılırsa çimlenme oranı artmaktadır. Çelikle üretimde ise, temmuz ayında çelikler alınmalıdır. Çelikler sisleme altında tutulmalıdır. Yaklaşık bir ay sonra köklenme görülmeye başlar. Akasyaların üretimi sırasında dikkat edilecek konu şaşırtılmaya karşı hassas olmalarıdır. Bu nedenle daima topraklı olarak yer değiştirilmelidir.

Ekolojik İstekleri

Kuru ve fakir topraklarda yetişebilir. Çabuk büyürler. Dona karşı duyarlıdırlar. Fazla rüzgârdan ağacın dalları kırılabilir. Sıcaklığa ve susuzluğa dayanıklıdırlar.

Peyzajda Kullanımı

Kumul ağaçlandırılması ile kıyı ve yol ağaçlandırılmasında kullanılabilir. Topraktaki azotu bağladığı için toprağı iyileştirilmesi gereken yerlerde kullanılır. Kirli havalara dayanıklıdır.

Önemli Türleri

 Acacia dealbata: Gümüşi akasya (yalancı mimoza)

30 m kadar boylanabilir. Yaz kış yeşil, ağaç veya ağaççık formundadır. Gövde ve ana dallar boz renklidir ve düzgündür. Sürgünler ince, sık, tüylü ve köşelidir.

Akasya+11

Resim : Acacia dealbata

Yaprakları 7–12 cm uzunlukta, yumuşak, gümüşi, tüylü ve mavimsi-yeşil renklidir. Çiçekleri yuvarlak başçık durumunda güzel kokulu, sarı renkli, çok çiçekli bileşik salkım durumundadır. İlkbaharda çiçek açar.

 Acacia cyanophylla: Kıbrıs akasyası

Ülkemizde Akdeniz, Ege bölgelerinde ve Kıbrıs’ ta yer alır. Kumlu ve kireçli topraklarda yetişir. Donlardan etkilenir. Budamaya yatkındır. Yuvarlak ve gevşek bir tepe oluşturur. Işık ve yarı gölge ağacıdır. Şubat-mayıs arası sarı çiçek açar. Yaprakları şerit şeklindedir. Tohum ile üretilir.

Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar

Kırmızı örümcek, beyazsinek ve kabuklu bit en çok görülen zararlılardır. Hastalık olarak da en çok külleme, karaleke ve kök boğazı çürüklüğü görülmektedir.

Kıbrıs Akasyası (Acacia cyanophylla)

  Kalın dallı, yuvarlak tepeli bir ağaçtır. Gövde ve kalın dalların tanence çok zengin, koyu renkli düzgün bir kabuğu vardır. Tüysü yapraklar körelmiştir. Yaprak sapları 20-30 cm. ye ulaşabilen mavi-yeşil dar şerit halini almıştır. Çiçekler küçük, başçıklar oluşturacak şekilde bir araya toplanmıştır. Toprak ve nem isteği fazla olmadığı halde hızlı bir büyüme yaptığından vatanı dışında ağaçlandırılmalarda, özellikle sahil kumullarının durdurulmasında büyük ölçüde kullanılmaktadır. Olağanüstü kuvvetli kök ve kütük sürgünü yapma özelliğine sahiptir. Vatanı Batı Avustralya’dır. Güney Avrupa’da naturalize olmuştur.

Akdeniz çevresinde çok yetiştirilmekte, Kıbrıs adasında kumulların durdurulmasında faydalı noktadır. Bugün Güney Anadolu’da , Antalya, Manavgat dolaylarında da aynı şekilde kullanılmaktadır. Tohumları Ada’ dan getirildiği için, Antalya’da mahalli olarak “Kıbrıs Akasyası” adı verilmektedir. 

Bodur Akasya (Caesalpinia-Poinciana gillesii)

Anavatanı bildiğim kadarıyla Güney Amerika olan bu bitki, halk arasında “bodur akasya, paşa bıyığı, cennet çiçeği, cennet kuşu, tavus çiçeği, aslan bıyığı” gibi bir çok isimle bilinmektedir.

Kışın yaprağını döken bodur akasya, 4 metreye kadar boylanabilir. Yaz başında çiçeklenmeye başlar ve salkım halindeki çiçekler yaz sonuna kadar açar. Ilıman bölgelerde yetişir. -3 dereceye kadar dayanıklı olsa da dona karşı dayanıksızdır. Ayrıca güneşi ve suyu sever. Bu sebepten dolayı dona karşı korunaklı güneşi tam olarak alan açık alanlarda iyi bir gelişme gösterir.

Üretimi tohum ile kolay bir şekilde yapılabilir. Tohumlar fasulye şeklinde, içinde 4-5 tane bulunur. Tohumlar bildiğim kadarıyla zehirlidir.

Alev Ağacı (Royal poinciana)

Delonix regia, Fabaceae ailesinden kırmızı-turuncu çiçeklenen bir ağaç türüdür. Madagaskar kökenli olan bitki, dünyanın çeşitli tropik ve subtropik bölgelerine yayılmıştır. Anavatanında doğal ortamında neredeyse soyu tükenmek üzeredir. Zambia'da da doğal olarak bulunur. Bauhinia variegata ile yakın akraba türlerdir.

Hızlı gelişen ağaç olgunlaşıp 9-15 (en fazla 18) metre boya ulaşana kadar yılda 2 metre büyüyebilir. Yatay genişliği genellikle boyundan fazladır. Bu sebeple güzel görünüşünün yanında gölge ağacı olma işlevi de vardır. Kabuğu düz, gri-kahverengi tonlarda, yeryer çatlamış ve benekli dokudadır. Açık yeşil yaprakları 20-60 santimetre arasında eğrelti yaprağına benzer bölümlü ve tüylüdür. Çiçekleri bir uçtan diğer uca 5-13 santimetre olup, eşit 5 taç yaprağı vardır. Meyveleri gençken yeşil ve yumuşaktır, olgunlaştıkaça koyu kahverengine dönerek 30-75 cm uzunluğunda odunsu tohum kozalarını oluştururlar. Bitkinin derine gitmeyen kökleri rekabetçidir. Etrafında çim yetişmesine bile izin vermez. Diğer bitkiler ile mesafeli dikilmelidir.

Bilimsel adındaki "Delonix" bariz pençeye benzeyen çiçek yapraklarının Yunanca 'delos' (gözle görünen,açık) ve 'onyx' (pençe) kelimelerinden türetilmiştir. "regia" ise Latince 'regis' (kraliyet, asil, muhteşem) kelimesinden gelmektedir. Diğer yerel isimleri genellikle alev kırmızısı çiçekleri sebebiyle verilmiştir.

İklimin gerekli şartları karşılamadığı yerlerde iç mekanda tutulabilir. Saksıda yetiştirildiğinde iyi sonuçlar verir. Bonsai olarak eğitmeye de uygundur. Aşırı budayıp bodur bırakmaya dayanıklıdır. Ağaca güzel bir görünüm vermek için budama gereklidir. Killiden kumluya çeşitli toprak yapılarına alışabilse de geçirgen, çakıllı-kumlu toprağı tercih eder. Alkali yada asidik olması pek önemli değildir. Deniz kıyı kesimlerde tuzlu toprağa bile adapte olabilir, fakat sahil koşullarına tamamen mağruz kalmamalıdır.

14-26 °C arası yıllık sıcaklık uygun olacaktır. Soğuklardan korunmalıdır, 7.5 °C nin altındaki sıcaklığa mağruz kalmamalıdır. Delonix regia zamanında Kıbrıs'a getirilip denenmiş fakat soğuk kış şartları sebebiyle bitki yerleşememiştir.

Deniz seviyesinden çok yüksek yerlerde çiçeklenme geç olur. 0-2000 metre rakım iyi gelişim için idealdir.

Gümüşi akasya

Bilimsel sınıflandırma

Alem: Plantae

Bölüm: Magnoliophyta

Sınıf: Magnoliopsida

Takım: Fabales

Familya: Fabaceae

Cins: '''''Acacia'''''

Tür: '''''A. dealbata'''''

Binominal adı

''Acacia dealbata''

Gümüşi akasya (Acacia dealbata), baklagiller (Fabaceaer) familyasından 15 m'ye kadar boylanan sarı çiçekli bir akasya türü.

- Çalı veya küçük ağaç forumundadır.

- Genç dallar biraz zayıf; boz donuk tüylü, dumanlıdır.

- Yapraklar gümüşi renkli, yaprak ekseni 12–16 cm'dir.

- Çift katlı tüysü yapraklar 26-46 yaprakçıktan oluşmuştur, yaprakçıkların alt yüzeyi boz-beyaz'dır.

- Çiçek sapı, salkım veya bileşik salkım, çiçekler sarımsı veya turuncu-yeşildir. - Baklalar kırmızı-kahverengi veya siyah, boyu eninden uzun, yassı, 3-8 x 7-12 mm, tüysüz ve pürüzsüzdür.

- Ocak-Mart aylarında çiçeklenir. Tohumlar Temmuz-Ağustos aylarında olgunlaşır. 2n = 26

Top Akasya

Kara akasya - Acacia mearnsii

Yalancı Akasya (Robinia_pseudoacacia)

Yurdunda 30 metre kadar boylanabilen, kış ve yaz yeşil ağaç ve ağaççık durumunda bulunur. Gövde ve ana dallarda kabuk düzgün ve açık boz rengindedir. Sürgünler ince, sık ve gümüş renginde, tüylü olup köşelidir. Filokladiler bulunmaz, yapraklar 7-12 cm. uzunlukta, katı tüysü yaprak durumunda, yaprakçıklar 4-8 mm. Uzunlukta, taze iken yumuşak, gümüş renginde tüylü ve mavimsi yeşil renktedir. Çiçekler yuvarlakça başçık görünüşünde, güzel kokulu, sarı renkte ve çok çiçekli bileşik salkım kuruluşunda toplanmıştır. Kıştan bahar aylarına kadar çiçekli olarak görülür. Ilıman bölgelerde yetiştirilebilir. Buralarda 20 metre kadar boylanabilir. En çok tanınan ve yetiştirilen bir akasya türüdür.

    Çok erken, Ocak-Mart da çiçek açar. Soluk sarı renkli küre biçimindeki çiçeklerden birçoğu bir araya gelerek bol çiçekli kurulları oluştururlar. Bu akasyanın bir alt türü olduğu sanılmaktadır.

    Vatanı Avustralya, Tasmanya’dır. Fakat uzun zamandan beri Güney Avrupa’nın park ve bahçeleri ile Orta Avrupa’da süs bitkisi olarak kültüre alınmış, hatta Güney Avrupa’da yer yer yabanlaşmış, naturalize olmuştur. Türkiye’nin sahil şehirlerinde, özellikle İstanbul’da adalardaki bahçelerde çok görülür. Kış sonları, bahar başında çiçekleri İstanbul’daki çiçek pazarında yanlış olarak ‘mimoza’ diye satılır. Dekoratif bir park bitkisi olan bu akasya türü Türkiye’nin hemen bütün kıyı şehirlerinde yetişebilir.

Mor çiçekli yalancı akasya çiçek ve yapraklarının genel görünümü. Mor çiçekli akasya, beyaz çiçekli yalancı akasyanın (Robinia pseudoacacia) ıslah yoluyla elde edilmiş bir kültür varyetesidir ve peyzaj bitkisi olarak yetiştirilmektedir ve Peyzaj uygulamalarında son zamanlarda çok kullanılmaktadır.. Gösterişli mora çalan pembe ve ebruli çiçekli bu bitki 'Mor Kaftan' anlamına gelen 'Purple Robe' olarak adlandırılmıştır.

Acacia abeileyana F. Muell. :

Yurdunda 3 metre kadar boylanabilen, kış ve yaz yeşil ağaççık ya da çalı durumunda bulunur. Dallar mavimsi boz renkte ve tüysüz olup çoğunlukla sarkık durumdadır. Yapraklar 4-5 cm. uzunlukta, katlı tüysü yaprak durumundadır. Yaprakçıklar 4-8 mm. Uzunlukta, açık mavimsi renkte, çiçekler yuvarlakça başçık görünüşünde olan 20-30 çiçekten oluşmuş 5-10 cm. boyda salkım kuruluşunda toplanmış olup altın sarısı rengindedir. Kireci sevmez. Avustralya’da yerli olarak bulunur.

Acacia fornesiana(L.) Willd. :

Vatanı Dominik Cumhuriyeti olan bu tür ufak bir ağaç veya 3-4 m. Boyunda bir çalı halindedir. Yapraklar iki katlı tüysüdür. Kulakçıkları dikene değişmiştir.

Vatanı dışında ılıman iklime sahip olan yerlerde süs bitkisi olarak Kuzey Afrika’da, Güneybatı Avrupa’da, özellikle Cezayir’de büyük ölçüde yetiştirilmekte, açık sarı renkli kokulu çiçekleri destile edilerek farmaside kullanılmaktadır. İstanbul adalarında bu türe, az sayıda da olsa rastlanır. Mahalli halk ‘Amber’ adını vermektedir

    Aynı gruptan yani kulakçıkları dikene dönüşmüş durumda olan akasyalardan A. Catechu Willd. Türünün çiçekleri salkım kuruluşunda toplanmış olup yuvarlak başçık görünüşündedir ve sarı renktedir.

Acacia senegal Willd. Türünde ise gene salkım kuruluşunda toplanmış bulunan başçık görünüşündeki çiçekler beyaz renktedir.

 

Acacia longifolia Willd. :

9 metre kadar boylanabilen ağaç, ağaççık ya da çalı durumunda bulunur. Sürgünleri tüysüz olup köşelidir. Yaprakları 15 cm. kadar uzunlukta, dar mızrak biçiminde, yassıca yaprak sapı görünüşünde, sert, derimsi olup sarımtırak yeşil renktedir. Yaprak boyunca uzanan 3 ya da 4 damar bulunur. Çiçekler açık sarı renkte ve yaprakların koltuğunda, silindir görünüşünde olan başak kuruluşunda, bakla durumunda olan meyve 10 cm. kadar uzunluktadır. Avustralya’da , Tasmanya’da yerli olarak bulunur.

    

Acacia melanoxylon R. Br. :

Yurdunda 25 bazen de 30 metreden çok boylanan geniş ve yuvarlak tepeli ağaç durumunda bulunur. Sürgünler tüylü olup köşelidir. Yapraklar 13 cm. ye kadar uzunlukta, nispeten etlice, eğri kılıç görünüşünde, yaprağın ucu ve tabanı dardır. Uzunlamasına 3-5 belirgin damar bulunur. Genç bitkiler de katlı tüysü yapraklar görülür. Çiçekler güzel kokulu ve yuvarlakça başçık durumunda olup sarı renktedir. Yaprakların koltuğunda salkım kuruluşunda bulunur, kuruluşta az çiçek vardır. Bakla meyve 5-10 cm. uzunlukta, yassı ve eğricedir. Avustralya’nın güney doğu bölgelerinde yerli olarak bulunur. Yurdu dışında da yetiştirilir. Mobilyacılıkta faydalanılır. Bazı yol ağaçlamalarında da kullanılır. 

Acacia verticillata Willd. :

Yurdunda 9 metre kadar boylanan ağaç, ağaççık ya da sık görünüşlü çalı durumunda bulunur. Yeni sürgünler tüylü olup köşelidir. Yapraklar altışar yapraklı çevrel durumda olup sivri uçlu, düz, dar yaprak sapı görünüşünde, yumuşak oldukları için batıcı değildirler. Çiçekler sarı renkte, yaprakların koltuğunda, salkım kuruluşunda bulunurlar. Çiçekli zamanı Nisan-Mayıs aylarıdır. Bu türde çiçekler yuvarlak olmayıp silindir görünüşündedir. Avustralya’da , Tasmanya’da yerli olarak bulunmaktadır. Güzel görünüşü bakımından süs bitkisi olarak değerlidir. Akdeniz ülkelerinde ve bu arada yurdumuzda ılıman bölgelerde açıkta yetiştirilmektedir.

Acacia horrida (Afrika akasyası )

Acacia baileyana purpurea

Acacia cultiformis

Acacia boormanii

Acacia cognata

Acacia stenophylla

Acacia koa

Acacia senegal (gum arabic)

Hungarian  Acacia

   

AB'deki tüm Acacia ağaçlarının yarısı, Beyaz Acacia ağacının Macar akasyaları kaplar

Ağaç, Mayıs ve Haziran aylarında, beyaz ve yoğun aromatik çiçek kesintisiz bir gölgelik veren bir ağaçtır. 70 feete kadar büyür. Arılar, ağaçların çiçek açtığı her gün boyunca yorulmadan çalışan nektar dolu çaydanlıklara dayanılmaz bir şekilde çekilmektedir.

Arılar, akasya ormanları içinde, tarımsal faaliyetin ve meyve bahçelerinin kimyasal ve gübrelerinden uzak tutulduğu için arıların diğer hiçbir şeyle temasa girmediği için, üretilen balı kalitesinde modern yaşayan ve mono-çiçek kirleticilerinden etkilenmez.

Macar Akasya balı meşhurdur.. Renk, çok soluktan açık kehribara kadar değişen sıvı ay ışığı gibidir (daha açık renk akasya polen içeriği ve daha saf olan bal daha yüksektir). Kokusu çiçeksi, meyvemsi ve çok hassas ve tadı ılımlı, zarif ve uyumlu. Çok asidik değildir ve yüksek fruktoz içeriğinden dolayı sıvı kalır ve kolayca kristallenmez.

Macar Acacia balının Avrupa'nın en iyi balı olduğu üne sahiptir. Uluslararası yarışmalara ve dünyanın en iyi tatlı balına endüstri fuarlarında sürekli olarak galip gelen Macar akasya balı, aslında hiç bir bala benzemez.



Macaristan'da yaşayanlar  Macaristan ovalarında Akasya Ağaçlarının ve çiçeklerin güzelliğine atıfta bulunan çok sayıda Macar edebiyatı mevcut.

Akasya ağacı Macaristan'ın milli ağacıdır  New York veya Kuzey Michigan'dan  getirildiğini getirildiği buranın kendine özgü bir ağaç olarak kaldığı söylenir.