Kabağın Bilimsel Sınıflandırması
Alem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Cucurbitales
Familya: Cucurbitaceae
Cins: Cucurbita L
1. Ekonomik önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları
Kabak yetiştirilme mevsimleri ve değerlendirilme şekillerine göre özellikleri yönünden diğer sebzelerden önemli ölçüde farklılık gösteren bir yazlık sebzedir. Ülkemizde yazlık kabak üretimi son yıllarda örtü altında yapılan yetiştiricilik ile kış aylarıda dahil olmak üzere bütün yıl boyunca yapılmaktadır. Yıllık toplam kabak üretimimiz 400 – 500 bin ton civarındadır. Bu üretimin yaklaşık 400 bin tonunu yazlık kabak oluşturur. Üretilmekte olan kabaklar bütün yıl boyunca insan beslenmesinde kullanılır. Yazlık kabaklar değişik şekillerde yemeklik olarak, kışlık kabaklar ise genellikle kış aylarında tatlı ve böreklik olarak değerlendirilir. Ayrıca bu üretimin dışında büyük miktarda kabak çekirdeği üretimi yapılır. Kabak çekirdekleri çerez olarak geniş çapta kullanılır. İnsan beslenmesi yanında meyveleri ve çekirdekleri çok aranan aynı zamanda hayvan yemi olarak kullanılan bir sebzedir.
Kabakların orijinleri hakkında oldukça farklı görüşler vardır. Bazı araştırıcılar kabak türlerinin anavatanının Amerika olduğunu, bazılar ise Asya olduğunu iddia etmektedirler. Bu araştırıcılar Cucurbita pego L., ile Cucurbita moshata Poir’in orijinin Amerika, Cucurbita maxima Duch’ın ise Asya kökenli olduğunu bildirmektedirler.
Amerika kökenli kabakların yabani formlarına Florida ve Texas bölgelerinde rastlandığı , M.Ö. 2000-1500 yıllarından beri bu iki kabak türünün Amerika’da yetiştirildiği ve kullanıldığı birçok araştırıcı tarafından ifade edilmektedir.
Ülkemizde kabaklar yazlık, kışlık ve süs kabakları olarak gruplandırılmaktadır. Yazlık kabaklar içinde Sakız, Girit, Su ve Asma kabağı yer almaktadır. Kışlık kabaklar ise Bal, Kestane ve diğer iri kabaklardan oluşur. Süs kabakları dış ülkelerden getirilmiş olan Mis ve Parmak kabağı gibi çeşitlerdir. Bu sınıflandırmanın dışında kabaklar botanik özellikleri dikkate alınarak farklı şekillerde de tasnif edilmektedir.
2. Morfolojik Özellikleri
2.1. Kök
2.2. Gövde
2.3. Yaprak
2.4. Çiçek
2.5. Meyve
2.1. Kök
Kabak tek yıllık bir kültür sebzesidir. Genç dönemde kazık kök ve etrafında 4-6 adet arasında değişen oldukça yüzeysel olarak gelişen yan kökler bulunur. Zamanla yan kökler hızla büyüyerek saçaklanmış bir görünüm kazanır. Toprak yapısı ve bitkilerin gelişme durumuna bağlı olarak kökler 1-1.5 m yanlara doğru uzar. Köklerin %60-70’i toprağın 30 cm’lik derinliğinde bulunur. Kışlık kabaklardan Bal ve Kestane kabaklarının kökleri 1-1.5 m derinliğe kadar inebilir.
2.2. Gövde
Yazlık sakız ve girit kabak çeşitlerinde gövde dik ve yarı yatık olarak büyür. Bitki 50-100 cm’lik bir çap içinde toplu görünümdedir. Gövde otsu olmasına rağmen kuvvetlidir. Kesiti köşeli, başlangıçta yeşil iken zamanla açık yeşil hatta kahverengi bir görünüm alır. Gövde üzerinde sert dikenler ve tüyler bulunur. Yazlık kabaklarda ana gövdenin kolsuz ve kısa olması istenir. Bal ve Kestane kabaklarında gövde toprak üzerinde 4-6 adet yan dal meydana gelir. Yazlık kabaklar içerisinde kollu olarak gelişen formlara rastlansa da bu formlar ekonomik önem ifade etmez.
2.3. Yaprak
Yapraklar uzun bir sapla gövdeye bağlıdır. Yaprak saplarının üzeri boyuna çizgili, oluklu dikenli ve tüylüdür. Yaprak sapının orta kısmında derin bir kanal vardır. Yaprak sapının içi boş ve yuvarlaktır. Yapraklar oldukça büyük olup oval, beşgen ve kalp şeklindedir. Yapraklar parçalı ve dikenli olabilir. Yaprak kenarları dişlidir. Dişlerin ucu sivri veya küt olup küçükten büyüğe doğru bir değişim gösterir. Yaprak damarları alt kısımda belirgin olup yüzlerinde dikenler bulunur. Yaprakların alt ve üst yüzeyi tüylüdür. Yaprak rengi açık yeşilden koyu yeşile kadar değişir. Bazen yapraklar gri yeşil veya gümüşi yeşil alacalı renkte olabilirler
2.4. Çiçek
Kabaklarda çiçekler ana gövde üzerindeki yaprak koltuklarında meydana gelir. Hıyarlarda olduğu gibi çiçekleri monoecious (tek evcikli) yani erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde fakat ayrı ayrı yerlerdedir. Erkek çiçeklerin sapları dişi çiçeklere oranla daha uzun ve incedir. Çiçekler yaprak koltuklarından tek veya 3-4 tanesi bir arada olacak şekilde gelişirler. Çiçeklerde çanak ve taç yapraklar dip kısımda birleşik uç kısımda beş parçalı ve uçları sivridir. Taç yapraklar perdeli yapıdadır. Çanak yapraklar yeşil taç yapraklar ise açık sarıdan koyu sarıya kadar değişen renklerdedir. Erkek çiçekte erkek organlar uzun sarı renklidir ve çiçek tozları birbirine yapışıktır. Dişi çiçek sapı kısa, kalın ve köşelidir. Sap üzerinde meyve taslağı bulunur. Meyve taslağının uç kısmında ise çiçek yaprakları (çanak + taç) bunların ortasında ise 3-5 parçalı tepecik yer alır.
Kabaklarda Monoecious çiçek formunun dışında hıyarlarda açıklanan Androecious, Andromonoecious, gynoecious, Gynomonoecious, Gynmonodioecious, Androdioecious ve Trimonoecious çiçek formlarına da rastlanır.
2.5. Meyve
Kabaklarda meyvelerin şekil, irilik, renk, dilimlik ve et karakterleri bakımından çeşitler arasında çok önemli farklılıklar vardır. Sakız ve Girit kabaklarının bulunduğu yazlık uzun çeşitlerde meyveler sebze olarak değerlendirildiği normal hasat devrelerinde 10-25 cm uzunlukta ve 3-10 cm çapındadır. Bu kabak çeşitleri tohumluğa bırakıldığında 30-50 cm uzunluğa 10-15 cm kadar çapa sahip olabilmektedirler.
Yaz kabakları içinde yer alan asma kabakları normal hasat devrelerinde 1-1.5 m uzunluğa ve 5-10 cm çapa ulaşırlar. Aynı şekilde yazlık kabaklar grubunda yer alan su kabakları çeşide göre sap tarafı dar ve uzunca, dip kısmı şişkin veya bazı çeşitlerde olduğu gibi koza şeklinde ortaları boğumlu olmak üzere 40-50 cm uzunluğunda ve 15-20 cm kadar kalınlıktadır. Yazlık kabak çeşitlerinin meyve rengi beyaz gri (sakız), sarı, turuncu, yeşil ve koyu yeşildir.
Kışlık bak kabakları uzun silindirik, yuvarlak, basık yuvarlak ve armut şekillerinde olabilir. Kabuk rengi sarı, turuncu, turuncu sarı ve turuncudur. Et rengi ise açık turuncudan koyu turuncuya kadar değişebilir. Kabuğu düz olanlar yanında oluklu ve dilimli olanlarda rastlanır. Ortalama meyve ağırlığı 5-60 kg arasındadır.
Bal ve kestane kabaklarında meyve sapı oldukça kalın odunsu ve köşelidir. Bazı meyvelerde sapın meyveye bağlandığı tarafta çukurluk meydana gelir.
3. Tohum ve çimlenme özellikleri
Kabak tohumları çeşit karakterine göre beyaz, süt beyaz, gri beyaz, sarı beyaz, kahverengi, kırmızı kahverengi, kurşuni, bronz veya güneş yanığı esmer renkte olup dip kısımları hafif yuvarlak ve kökçüğün çıktığı uç kısmı sivridir. Yazlık çeşitlerin çekirdekleri, iri kışlık çeşitlerinkine nazaran daha küçük ve daha narin yapıdadır.
Sakız ve girit kabağı gibi yazlık kabakların tohumları genellikle beyazdır. Bin dane ağırlığı 200-400 gr arasındadır. Bir kg’da 2500-5000 adet tohum bulunur.
Bal kabaklarının tohumları beyaz ve kurşuni renklidir. Tohumlar yuvarlağa yakın ve kenarları belirgindir. Bin dane ağırlığı 400-500 gr’dır. Bir kg’da 2000-2500 adet tohum bulunur.
Kabak tohumları %98 oranında temiz, çimlenme oranı %90 civarında olmalıdır. Tohumlar çimlenme özelliğini normal koşullarda 5-10 yıla kadar muhafaza eder. Tohumlar 10 ?C den itibaren çimlenmeye başlar. Optimum çimlenme sıcaklığı 20-25 ?C’dir. Tohumlar 4-8 gün arasında çimlenirler. Çimlendirme denemeleri karanlık koşullarda yapılmalıdır.
4. Yetiştirilme istekleri
4.1. İklim isteği
4.2. Toprak isteği
4.1. İklim isteği
Kabaklar gelişme denmelerinde ılıman çevre koşullarını, mahsule yatmal döneminde ise sıcağı seven bitkiler arasında yer alır. Sert iklimlerden hoşlanmaz. Soğuklardan çabuk zarar görür. Aynı şekilde aşırı sıcaklıklardan da hoşlanmaz. İlkbahar ve sonbahar devreleri arasında uygun şartlarda iyi gelişir. Ancak sıcak dönemlerde düzenli aralarla sulama yapılmalıdır. Sıcaklığın düşmesi veya artması bitkinin büyümesi ve gelişmesini yavaşlatır. 10 ?C’nin üzerindeki sıcaklıklarda iyi gelişir. Açık tarla yetiştiriciliğinde tohum ekimi son donlar geçtikten sonra ve toprak sıcaklığı 10 ?C’yi geçince yapılmalıdır.
Kabak ışıktan hoşlanan bir bitkidir. Gölgeli ve ağaç altlarında kabak yetiştiriciliği yapılmaz. Gölgeli yerlerde bitki hem narin bir yapı kazanır hemde bitki üzerinde dişi çiçek oluşturma ve meyve bağlama oranı azalır, verim düşer. Kabaklarda vegetasyon süresi yazlık çeşitlerde yaklaşık 100, kışlık çeşitlerde ise 180-200 gündür.
Uzun süreli kuraklık ve aşırı nem mantari hastalıkların yayılmasına neden olur. Bu nedenle yetiştirme dönemi ve yerinin çok iyi seçilmesi gerekir.
4.2. Toprak isteği
Kabaklar toprak isteği bakımında çok seçici olmamakla beraber çok ağır ve kumlu toprakları sevmez. Derin, geçirgen, su tutma kabiliyeti çok iyi organik ve mineral maddelerce zengin tınlı topraklarda en iyi mahsul ve tohum alınır. Kumlu topraklarda çiftlik gübresi ve ticaret gübresi kullanılarak kabak yetiştiriciliği yapılabilir. Bu topraklarda erkencilik sağlanır. Ancak istenilen miktarda ürün alınamaz. Toprak pH’sı 6-7 civarında olmalıdır.
5. Yetiştirilme Şekli
5.1. Toprak hazırlığı, ekim ve dikim
5.2. Çapalama
5.3. Sulama
5.4. Gübreleme
5.5. Tarımsal savaşım
5.1. Toprak hazırlığı, ekim ve dikim
Kabaklar havalar ısındıktan sonra esas yetiştirilme yerleri olan tarlaya ekildikleri veya dikildiklerinden, kabaktan önce bir ön kültür bitkisi yetiştirilebilir. Bu ön kültür bitkisi lahana, karnabahar, salata-marul ve ıspanak olabilir.
İklim şartları ve üretim zamanı dikkate alınarak toprak işleme yapılır. Ekim ve dikimden önce bir veya iki defa toprak işlenir. Tırmık geçilmek suretiyle tarla tesviye edilir. Toprak sıcaklığı 10-12 ?C’yi bulduğunda ekim ve dikim yapılır.
Erkenci kabak yetiştiriciliği genellikle yazlık (Sakız, Girit) kabak çeşitleri ile yapılır ve açık tarla koşullarında yada örtü atında olmak üzere fidelerin esas yetiştirilme yerlerine dikilmesi şeklinde uygulanır. Plastik torba veya saksılara önceden hazırlanmış harç materyali doldurulur. Her saksı veya torbaya 2 veya 3 adet kabak tohumu ekilir. Tohumlar çimlendikten sonra en iyi gelişen bir fide bırakılır, diğerleri sökülüp atılır. Genç bitkiler (fideler) ekolojik koşullar elverişli hale geldiğinde 4-5 yapraklı oldukları dönemde esas yetiştirme yerlerine topraklı olarak dikilir. Dikimden bir gün önce fidelerin topraklı olarak dikilebilmeleri için saksı ve torbalar mutlaka sulanmalıdır. Bu şekilde topraklı olarak dikilen fideler daha önce mahsule yatacağı için erkencilik sağlanmış olur. Kol atmayan ve toplu halde büyüyen kabak fideleri 60-80 cm sıra arası 50-60 cm sıra üzeri mesafeler verilerek ocaklara dikilir.
Doğrudan tohum ekimi yöntemi ile yapılan yazlık kabak üretiminde ekime toprak sıcaklığının 10-12 ?C’nin üzerine çıktığı zaman başlanır. Daha önce hazırlanmış üretim yerlerine kol atmayan ve toplu halde büyüyen yazlık kabak çeşitleri 60-80 cm sıra üzeri olacak şekilde her ocakta 2-4 tohum olacak şekilde ekilir.
Yazlık kabaklar (Sakız ve Girit) tekli masura şeklinde yetiştirilmektedir. Dallanmaya başlayan kabak bitkiler. Masuraların boyun noktalarında olacak şekilde masuralar açılır.
Kışlık bal ve kestane kabakları çok dallanan, fazla boy atan çeşitler oldukları için sıra arası 240-300 cm, sıra üzeri 60-140 cm olacak şekilde ocakvari olarak ekilmelidirler.
Kabak tohumları toprağın karakterine ve tav durumuna göre 3-5 cm derinliğe ekilmelidir. Tohum ekiminden sonra ocakların üzeri kaymak tabakası bağlamış ise bu tabaka çepin ile kırılır. Kaymak tabakasının olumsuz etkisi yağmurlama yapılarak da ortadan kaldırılabilir. Tohum ekiminden 4-8 gün sonra çimlenme olur ve bitkiler toprak yüzeyine çıkar. Bitkiler büyüme başlayınca, özellikle dallanan çeşitlerde ilk sürgünün 5-6 yapraklı olduğu dönemde sürgün ucu kesilerek dallanma teşvik edilir.
5.2. Çapalama
Doğrudan tohum ekimi yöntemi ile yapılan kabak yetiştiriciliğinde bitkiler toprak yüzeyine çıktıktan sonra 3-4 yapraklı olduklarında yabancı otları ayıklamak ve toprağı havalandırmak maksadıyla ilk çapa yapılır. İlk çapa işlemi sırasında bazı yetiştiriciler seyreltme işlemi de yapar. Bunun için her ocakta en iyi gelişen bir veya duruma göre iki bitki bırakılır. Birinci çapadan 2 veya 3 hafta sonra yağış ve yabani ot durumuna göre ikinci çapa yapılır. Ekolojik koşullara ve bitki gelişimine bağlı olarak 2-3 hafta ara ile 3. Hatta 4. çapa yapılabilir.
5.3. Sulama
Meyvesi yenen diğer sebzelerde olduğu gibi bitkinin gelişmesi için ekolojik koşular elverişli ise ilk döller görülünceye kadar su vermekten kaçınılır. Ekolojik koşullar kurak giderse aşırıya kaçmamak şartıyla bitkilerin ihtiyacı nispetinde sulama yapılır. İlk meyveler görüldükten sonra sulama işi büyük önem taşır. Kabak meyveleri çok hızlı büyüdüğü için sulamayı oldukça sık aralarla ve mümkünse 3-4 gün aralarla yapmak bitkinin gelişmesi ve verim bakımından çok faydalıdır.
Kabaklarda susuzluk sabah ve akşam saatlerinde yapraklarının anormal olarak pörsüyüp aşağıya doğru sarkmaları ile kolayca anlaşılır. Bitkilerde bu belirtiler görülmeden zamanında sulama yapılmalıdır.
5.4. Gübreleme
Kabaklar toprakta organik besim maddelerinin fazla olmasından hoşlanır. Dekara 4-6 ton arasında iyice yanmış çiftlik gübresi verilir. Bitkinin gelişmesi meyvelerin istenilen büyüklüğe ulaşabilmesi için toprakta yeterince organik besin maddeleri bulunmalıdır. Kabak yetiştiriciliğince çeşitlere bağlı olarak dekara 8-12 kg azotlu gübre, 10-15 kg fosfor, 10-12 kg potasyum, 4-8 kg kireç verilir. Çiftlik gübresi uygulaması yapılacaksa bu gübre sonbaharda yada ekim ve dikimden bir ay önce toprağa verilmelidir.
5.5. Tarımsal savaşım
Kabak üretiminde yabancı otlarla mücadele çok önemlidir. Ancak ot ilacı üreticiler tarafından tercih edilmemektedir. Çapa işleri ile yabancı ot temizliği hemde toprağın havalandırılması ve bitkilerin boğaz doldurması yapılır.
Kabaklarda görülen en önemli hastalıklar küllenme, mildiyö, kabak mozaik virüsü, fusarium, zararlılar ise namatod, kırmızı örümcek, trips ve afitlerdir.
Mücadele yöntemleri aynen hıyarlarda olduğu gibi aksatılmadan düzenli bir şekilde yapılmalıdır.
6. Olgunluk, Hasat ve Depolama
Yazlık Sakız ve Girit kabaklarına en uygun hasat büyüklüğü çeşidin normal iriliğinin 1/3’ünü aldığı 10-25 cm uzunluğa ulaştığı zamandır. Aynı şekilde bu kabak çeşitleri süt olgunluğuna veya çiçeği burnunda tabir edilen, taç yaprakları meyve üzerinde iken de hasat edilir. Kabak içindeki çekirdekler belirginleşmeye başlamadan önce hasat yapılmalıdır. Turfanda kabak üretiminde kabak meyveleri küçük olarak hasat edilir. Bu şekilde ortalama meyve ağırlığı azalmasına karşın bitki başına meyve sayısının arttırılmasıyla bitki başına meyve verimi artırılmış olur. Hasat büyüklüğüne gelmiş olan yazlık kabak meyveleri sabah ve akşam saatlerinde meyvelerin sapı bıçakla veya makasla kesilerek hasat edilirler.
Hasat olgunluğuna gelmiş kışlık bal ve kestane kabakları bitki üzerinde yapraklar sararıp kuruyuncaya kadar bekletilir. Mevsim sonunda sonbaharın ilk donları başlamadan ve meyve üzerine kırağı düşmeden kabaklar toplanmalıdır.
Çerezlik kabak çekirdeği elde etmek amacıyla yazlık kabak yetiştiriciliği yapılıyorsa bunların üretimi ve hasadı bal ve kestane kabakları gibi yapılır.
Yazlık kabaklar piyasaya ambalaj içinde veya dökme olarak gönderiliği Erken dönemde hasat edilen yazlık kabaklar küçük oldukları için ambalaj içinde pazarlanmalıdır. Aksi taktirde meyvelerde zararlanmalar olur.
Kışlık bal ve kestane kabaklar piyasaya dökme olarak çıkartılır. Opazarda kesilerek parça halinde de satılabilir.
Yazlık Sakız ve Girit kabakları hasat sonrasında hemen pazara sevk edilmelidir. Bir haftalık bekleme süresi içinde su kaybetmemesi, pörsümemesi, ve tazeliğini koruması istenir. Havaların soğuk olduğu dönemde özel bir korumaya gerek yoktur. İlkbahar sonları, yaz ayları ve sonbahar başlangıcında serin bir yerde muhafaza edilebilirler.
Bal ve kestane kabakları ise kalın kabuklu ve sert etli olduklarından adi depolarda bile uzun süre muhafaza edilebilir. Sıcaklığın 10 ?C’nin altında kalması nemin %60-70 civarında olması halinde havalanabilir bir ortamda tek sıra halinde dizilmiş kabaklar 6 ay süre ile muhafaza edilebilirler.
7. Verim
Yazlık kabak çeşitlerinde ekolojik koşullar yetiştirme tekniği ve üretilen çeşidin özelliğine bağlı olarak bitki başına 2-4 kg ürün alınabilir. Dekardan 3-5 ton yazlık kabak hasat edilebilir.
Kışlık bal ve kestane kabaklarında ise verim daha yüksektir. Dekardan yaklaşık – ton arasında kabak ürünü hasat edilir.
8. Tohum Üretimi
Kışlık tohum üretimi tohumdan tohuma metodu ile yapılır. Tohum ekiminden tohum hasadına kadar bütün işler aynı yıl içerisinde tamamlanır.
Tohum üretimi amacıyla yapılan kabak yetiştiriciliği ana hatları ile piyasa için kabak yetiştiriciliğine çok benzer. Toprak hazırlığı, tohum ekimi ve bakım işleri piyasa için yapılan üretimde olduğu gibi yapılır. Ancak erkencilik söz konusu değildir. Bunun yanında farklı kabak çeşitleri ile yapılan tohumluk üretiminde çeşitler arasındaki izolasyon mesafesinin 1000 metreden az olmaması gerekir. Bakım işleri esnasında tohumluk özelliği göstermeyen bitkiler sökülüp atılmalıdır. Tohumluk bitkiler üzerindeki tohumluk olmayacak fazla meyveler uzaklaştırılmalıdır. Tohumluk meyvelerin istenilen şekilde gelişmeleri ve iyi tohum vermeleri maksadıyla her bitki üzerine belli sayıda tohumluk meyve bırakılmalı ve diğerleri koparılmalıdır. Bitkinin gelişme kuvvetine göre bitki başına 2 veya 4 adet meyve bırakılır.
Tohumluk kabak meyvelerinin hasadı çeşit ve şartlara bağlı olarak yaz sonları veya en geç sonbahar içerisinde soğuklar başlamadan yapılır. Yazlık kabakların hasadı Temmuz veya Ağustos ayı içinde kışlık kabaklarınki ise sonbaharda donlar başlamadan önce yapılır.
Kabaklarda tohum ayırma aşağıda verildiği gibi
Kuru tohum ayırma (Elle)
Makine ile ayırma
Fermantasyonla ayırma olmak üzere üç şekilde yapılır.
Kuru tohum ayırma : Kabak meyveleri boylamasına kesilir tohumlar elle etli kısımlarından ayrılır. Daha sonra tohumlar bez veya kağıt üzerine serilerek açıkta güneşte kurumaya terk edilir. Tohumlar tamamen kuruduktan sonra bez ve kağıt üzerinden sıyrılarak toplanır. Elle avuç içerisinde ovalanarak kurumuş etli kısımlarından ayıklanmış olur. Tohum temizleme makinalarından geçirilerek tohumlar yabancı maddelerden ayıklanır.
Makina ile tohum ayırma : Bu yöntem yazlık kabak çeşitlerinde uygulanır. Çok basit makinalarla kabaklardaki tohumlar meyve etinden ayrılır, bez ve kağıt üzerinde kurutulduktan sonra temizlenir ve depolanır.
Fermantasyon ile tohum ayırma : Bu yöntem sadece yazlık kabak çeşitlerinde ender olarak kullanılır.
Ayırma yıkama ve kurutma işleminden sonra tohumlar yabancı maddelerden temizlenerek boylara ayrılır.
Kabaklarda tohum verimi ekolojik koşullar, ekim sıklığı ve çeşitlere bağlı olarak değişir. Tohum alma ve ayıklama usulleri de tohum verimi üzerine etkili olur.
Yazlık kabak çeşitlerinden ortalama olarak dekardan 40-50 kg, kışlık kabak çeşitlerinden ise 30-50 kg arasında tohum alınabilir.
Türler: Cucurbita pepo (Yazlık Kabaklar)
Cucurbita moschata (Bal Kabakları)
Cucurbita mixta (Kışlık Kabaklar)
Cucurbita maxima (Kestane Kabağı)
Luffa cylindrica (Lif Kabakları)
Lagenaria sicareria (Su Kabakları)
Momordica charantia
Sechium edule
Benincasa hispida
Cucurbita turban formis
Bal Kabağı
Bal Kabağı tohumu ekimini İç mekanda Mart-Haziran aylarında dış mekanda Mayıs ortası veya haziran ayında yapabilirsiniz.
Bal kabağı ekilecek saksı ve kullanılacak toprak
Bal kabağı tohumlarını ekmek için torf ve perlit karıştırıp bir toprak hazırlayabilirsiniz.
bu karışımı viyollere ve 7cm veya 7cm üsütünde ki küçük fide saksılarına doldun. viyollerede her göze bir tohum 7cm ve üstü saksılarda her bir kaba 2 tohum koyun. çimlenme işleminden sonra fideniz geliştiğinde 12cm lik saksılara şaşırtın. 12 veya üstü saksılarda bal kabağı fideniz düzenli olarak sulanarak kök gelişimi sağlanır. fideleri dış mekan almak için veya dış mekana ekimi için soğuklar geçmiş olmasın gereklidir.
Dış mekana Tohum ekimi
Dış mekana tohu ekimi mayıs ile haziran arasında 25-30cm aralıklarla her aralıkta ki tepelere 3 tohum gelecek şeklinde ekimi yapılır üzerlerini 2-4cm toprakla örtülür. genelde haftada bir defa toprağın nemli kalacak şeklinde sulanmalı ama çok sulama yapılmalıdır. çok sulama yapıldığı zaman kök çürüklüğü ve çiçeklenme'de gecikmeye neden olabilir.
dış mekana veya sakılara ekilen ve balkabaklarınız genelde haftada bir kere sulanır veya salatalıkta olduğu gibi yaprakları büzüştüğünde veya solgunlaştığında su ihtiyaçı vardır. Güneş tepedeyken yapraklarda büzüşme veya solgunluk olabilir bu su ihtiyacı olduğu anlamına gelmez.
Çiçeklenme (Önemli)
Bal kabağı erkek ve dişi olmak üzere iki ayrı çiçek bulunur. rüzgar, arılar, kelebekler vb. tozlamaşma olur.
bal kabağınızın toşlaşmaını kendiniz yaparsanız daha iyi sonuç elde edebilirisiniz. çünkü bahçenizde başka tür kabak veya benzerlerin polenleri arılar veya diğer etkenler balkabağınızı polenleyip yanlış istenmeyen bir şey ortaya çıkabilir. erkek çiçek ile dişi çiçeği ayırmak zor değildir.
erkek çiçek düz kapalı sarı çiçek. dişi çiçek ise karanfil gibi çiçeği vardırdır çiçeğin başladığı sap kısmın altında yuvarlak top gibidir. yakında resimini ekleyeceğim ama googleden arama yaparak bakabilirisniz. veya daha önce salatalık yetiştirdiyseniz erkek veya dişi çiçeği kolaylıkla ayırt edebilirisniz.
El ile Tozlaşma Yapma(Önemli)
El ile tozlaşma yapmak için erken saatlerde sabah 6 gibi henüz açmamış dişi çiçek bulup poşet ile çiçeğin üzerine geçirin. çiçek açmış bir erkek çiçeği dalından koparın. erkek çiçeğin yapraklarını çiçeğin polenlerine zarar vermeyecek şekilde koparın. çiçeğin polen organları ortaya çıkacaktır. bu organları poşetle kapatınız dişi çiçeğe dikkatlice sürterek polenlerin düşmesini sağlayın.
.
Kızartmalık kabak tohumu Çimlendirme Resimleri
ALT BAŞLIKLAR
Çeşitleri
Alem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Cucurbitales
Familya: Cucurbitaceae
Cins: Cucurbita L
1. Ekonomik önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları
Kabak yetiştirilme mevsimleri ve değerlendirilme şekillerine göre özellikleri yönünden diğer sebzelerden önemli ölçüde farklılık gösteren bir yazlık sebzedir. Ülkemizde yazlık kabak üretimi son yıllarda örtü altında yapılan yetiştiricilik ile kış aylarıda dahil olmak üzere bütün yıl boyunca yapılmaktadır. Yıllık toplam kabak üretimimiz 400 – 500 bin ton civarındadır. Bu üretimin yaklaşık 400 bin tonunu yazlık kabak oluşturur. Üretilmekte olan kabaklar bütün yıl boyunca insan beslenmesinde kullanılır. Yazlık kabaklar değişik şekillerde yemeklik olarak, kışlık kabaklar ise genellikle kış aylarında tatlı ve böreklik olarak değerlendirilir. Ayrıca bu üretimin dışında büyük miktarda kabak çekirdeği üretimi yapılır. Kabak çekirdekleri çerez olarak geniş çapta kullanılır. İnsan beslenmesi yanında meyveleri ve çekirdekleri çok aranan aynı zamanda hayvan yemi olarak kullanılan bir sebzedir.
Kabakların orijinleri hakkında oldukça farklı görüşler vardır. Bazı araştırıcılar kabak türlerinin anavatanının Amerika olduğunu, bazılar ise Asya olduğunu iddia etmektedirler. Bu araştırıcılar Cucurbita pego L., ile Cucurbita moshata Poir’in orijinin Amerika, Cucurbita maxima Duch’ın ise Asya kökenli olduğunu bildirmektedirler.
Amerika kökenli kabakların yabani formlarına Florida ve Texas bölgelerinde rastlandığı , M.Ö. 2000-1500 yıllarından beri bu iki kabak türünün Amerika’da yetiştirildiği ve kullanıldığı birçok araştırıcı tarafından ifade edilmektedir.
Ülkemizde kabaklar yazlık, kışlık ve süs kabakları olarak gruplandırılmaktadır. Yazlık kabaklar içinde Sakız, Girit, Su ve Asma kabağı yer almaktadır. Kışlık kabaklar ise Bal, Kestane ve diğer iri kabaklardan oluşur. Süs kabakları dış ülkelerden getirilmiş olan Mis ve Parmak kabağı gibi çeşitlerdir. Bu sınıflandırmanın dışında kabaklar botanik özellikleri dikkate alınarak farklı şekillerde de tasnif edilmektedir.
2. Morfolojik Özellikleri
2.1. Kök
2.2. Gövde
2.3. Yaprak
2.4. Çiçek
2.5. Meyve
2.1. Kök
Kabak tek yıllık bir kültür sebzesidir. Genç dönemde kazık kök ve etrafında 4-6 adet arasında değişen oldukça yüzeysel olarak gelişen yan kökler bulunur. Zamanla yan kökler hızla büyüyerek saçaklanmış bir görünüm kazanır. Toprak yapısı ve bitkilerin gelişme durumuna bağlı olarak kökler 1-1.5 m yanlara doğru uzar. Köklerin %60-70’i toprağın 30 cm’lik derinliğinde bulunur. Kışlık kabaklardan Bal ve Kestane kabaklarının kökleri 1-1.5 m derinliğe kadar inebilir.
2.2. Gövde
Yazlık sakız ve girit kabak çeşitlerinde gövde dik ve yarı yatık olarak büyür. Bitki 50-100 cm’lik bir çap içinde toplu görünümdedir. Gövde otsu olmasına rağmen kuvvetlidir. Kesiti köşeli, başlangıçta yeşil iken zamanla açık yeşil hatta kahverengi bir görünüm alır. Gövde üzerinde sert dikenler ve tüyler bulunur. Yazlık kabaklarda ana gövdenin kolsuz ve kısa olması istenir. Bal ve Kestane kabaklarında gövde toprak üzerinde 4-6 adet yan dal meydana gelir. Yazlık kabaklar içerisinde kollu olarak gelişen formlara rastlansa da bu formlar ekonomik önem ifade etmez.
2.3. Yaprak
Yapraklar uzun bir sapla gövdeye bağlıdır. Yaprak saplarının üzeri boyuna çizgili, oluklu dikenli ve tüylüdür. Yaprak sapının orta kısmında derin bir kanal vardır. Yaprak sapının içi boş ve yuvarlaktır. Yapraklar oldukça büyük olup oval, beşgen ve kalp şeklindedir. Yapraklar parçalı ve dikenli olabilir. Yaprak kenarları dişlidir. Dişlerin ucu sivri veya küt olup küçükten büyüğe doğru bir değişim gösterir. Yaprak damarları alt kısımda belirgin olup yüzlerinde dikenler bulunur. Yaprakların alt ve üst yüzeyi tüylüdür. Yaprak rengi açık yeşilden koyu yeşile kadar değişir. Bazen yapraklar gri yeşil veya gümüşi yeşil alacalı renkte olabilirler
2.4. Çiçek
Kabaklarda çiçekler ana gövde üzerindeki yaprak koltuklarında meydana gelir. Hıyarlarda olduğu gibi çiçekleri monoecious (tek evcikli) yani erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde fakat ayrı ayrı yerlerdedir. Erkek çiçeklerin sapları dişi çiçeklere oranla daha uzun ve incedir. Çiçekler yaprak koltuklarından tek veya 3-4 tanesi bir arada olacak şekilde gelişirler. Çiçeklerde çanak ve taç yapraklar dip kısımda birleşik uç kısımda beş parçalı ve uçları sivridir. Taç yapraklar perdeli yapıdadır. Çanak yapraklar yeşil taç yapraklar ise açık sarıdan koyu sarıya kadar değişen renklerdedir. Erkek çiçekte erkek organlar uzun sarı renklidir ve çiçek tozları birbirine yapışıktır. Dişi çiçek sapı kısa, kalın ve köşelidir. Sap üzerinde meyve taslağı bulunur. Meyve taslağının uç kısmında ise çiçek yaprakları (çanak + taç) bunların ortasında ise 3-5 parçalı tepecik yer alır.
Kabaklarda Monoecious çiçek formunun dışında hıyarlarda açıklanan Androecious, Andromonoecious, gynoecious, Gynomonoecious, Gynmonodioecious, Androdioecious ve Trimonoecious çiçek formlarına da rastlanır.
2.5. Meyve
Kabaklarda meyvelerin şekil, irilik, renk, dilimlik ve et karakterleri bakımından çeşitler arasında çok önemli farklılıklar vardır. Sakız ve Girit kabaklarının bulunduğu yazlık uzun çeşitlerde meyveler sebze olarak değerlendirildiği normal hasat devrelerinde 10-25 cm uzunlukta ve 3-10 cm çapındadır. Bu kabak çeşitleri tohumluğa bırakıldığında 30-50 cm uzunluğa 10-15 cm kadar çapa sahip olabilmektedirler.
Yaz kabakları içinde yer alan asma kabakları normal hasat devrelerinde 1-1.5 m uzunluğa ve 5-10 cm çapa ulaşırlar. Aynı şekilde yazlık kabaklar grubunda yer alan su kabakları çeşide göre sap tarafı dar ve uzunca, dip kısmı şişkin veya bazı çeşitlerde olduğu gibi koza şeklinde ortaları boğumlu olmak üzere 40-50 cm uzunluğunda ve 15-20 cm kadar kalınlıktadır. Yazlık kabak çeşitlerinin meyve rengi beyaz gri (sakız), sarı, turuncu, yeşil ve koyu yeşildir.
Kışlık bak kabakları uzun silindirik, yuvarlak, basık yuvarlak ve armut şekillerinde olabilir. Kabuk rengi sarı, turuncu, turuncu sarı ve turuncudur. Et rengi ise açık turuncudan koyu turuncuya kadar değişebilir. Kabuğu düz olanlar yanında oluklu ve dilimli olanlarda rastlanır. Ortalama meyve ağırlığı 5-60 kg arasındadır.
Bal ve kestane kabaklarında meyve sapı oldukça kalın odunsu ve köşelidir. Bazı meyvelerde sapın meyveye bağlandığı tarafta çukurluk meydana gelir.
3. Tohum ve çimlenme özellikleri
Kabak tohumları çeşit karakterine göre beyaz, süt beyaz, gri beyaz, sarı beyaz, kahverengi, kırmızı kahverengi, kurşuni, bronz veya güneş yanığı esmer renkte olup dip kısımları hafif yuvarlak ve kökçüğün çıktığı uç kısmı sivridir. Yazlık çeşitlerin çekirdekleri, iri kışlık çeşitlerinkine nazaran daha küçük ve daha narin yapıdadır.
Sakız ve girit kabağı gibi yazlık kabakların tohumları genellikle beyazdır. Bin dane ağırlığı 200-400 gr arasındadır. Bir kg’da 2500-5000 adet tohum bulunur.
Bal kabaklarının tohumları beyaz ve kurşuni renklidir. Tohumlar yuvarlağa yakın ve kenarları belirgindir. Bin dane ağırlığı 400-500 gr’dır. Bir kg’da 2000-2500 adet tohum bulunur.
Kabak tohumları %98 oranında temiz, çimlenme oranı %90 civarında olmalıdır. Tohumlar çimlenme özelliğini normal koşullarda 5-10 yıla kadar muhafaza eder. Tohumlar 10 ?C den itibaren çimlenmeye başlar. Optimum çimlenme sıcaklığı 20-25 ?C’dir. Tohumlar 4-8 gün arasında çimlenirler. Çimlendirme denemeleri karanlık koşullarda yapılmalıdır.
4. Yetiştirilme istekleri
4.1. İklim isteği
4.2. Toprak isteği
4.1. İklim isteği
Kabaklar gelişme denmelerinde ılıman çevre koşullarını, mahsule yatmal döneminde ise sıcağı seven bitkiler arasında yer alır. Sert iklimlerden hoşlanmaz. Soğuklardan çabuk zarar görür. Aynı şekilde aşırı sıcaklıklardan da hoşlanmaz. İlkbahar ve sonbahar devreleri arasında uygun şartlarda iyi gelişir. Ancak sıcak dönemlerde düzenli aralarla sulama yapılmalıdır. Sıcaklığın düşmesi veya artması bitkinin büyümesi ve gelişmesini yavaşlatır. 10 ?C’nin üzerindeki sıcaklıklarda iyi gelişir. Açık tarla yetiştiriciliğinde tohum ekimi son donlar geçtikten sonra ve toprak sıcaklığı 10 ?C’yi geçince yapılmalıdır.
Kabak ışıktan hoşlanan bir bitkidir. Gölgeli ve ağaç altlarında kabak yetiştiriciliği yapılmaz. Gölgeli yerlerde bitki hem narin bir yapı kazanır hemde bitki üzerinde dişi çiçek oluşturma ve meyve bağlama oranı azalır, verim düşer. Kabaklarda vegetasyon süresi yazlık çeşitlerde yaklaşık 100, kışlık çeşitlerde ise 180-200 gündür.
Uzun süreli kuraklık ve aşırı nem mantari hastalıkların yayılmasına neden olur. Bu nedenle yetiştirme dönemi ve yerinin çok iyi seçilmesi gerekir.
4.2. Toprak isteği
Kabaklar toprak isteği bakımında çok seçici olmamakla beraber çok ağır ve kumlu toprakları sevmez. Derin, geçirgen, su tutma kabiliyeti çok iyi organik ve mineral maddelerce zengin tınlı topraklarda en iyi mahsul ve tohum alınır. Kumlu topraklarda çiftlik gübresi ve ticaret gübresi kullanılarak kabak yetiştiriciliği yapılabilir. Bu topraklarda erkencilik sağlanır. Ancak istenilen miktarda ürün alınamaz. Toprak pH’sı 6-7 civarında olmalıdır.
5. Yetiştirilme Şekli
5.1. Toprak hazırlığı, ekim ve dikim
5.2. Çapalama
5.3. Sulama
5.4. Gübreleme
5.5. Tarımsal savaşım
5.1. Toprak hazırlığı, ekim ve dikim
Kabaklar havalar ısındıktan sonra esas yetiştirilme yerleri olan tarlaya ekildikleri veya dikildiklerinden, kabaktan önce bir ön kültür bitkisi yetiştirilebilir. Bu ön kültür bitkisi lahana, karnabahar, salata-marul ve ıspanak olabilir.
İklim şartları ve üretim zamanı dikkate alınarak toprak işleme yapılır. Ekim ve dikimden önce bir veya iki defa toprak işlenir. Tırmık geçilmek suretiyle tarla tesviye edilir. Toprak sıcaklığı 10-12 ?C’yi bulduğunda ekim ve dikim yapılır.
Erkenci kabak yetiştiriciliği genellikle yazlık (Sakız, Girit) kabak çeşitleri ile yapılır ve açık tarla koşullarında yada örtü atında olmak üzere fidelerin esas yetiştirilme yerlerine dikilmesi şeklinde uygulanır. Plastik torba veya saksılara önceden hazırlanmış harç materyali doldurulur. Her saksı veya torbaya 2 veya 3 adet kabak tohumu ekilir. Tohumlar çimlendikten sonra en iyi gelişen bir fide bırakılır, diğerleri sökülüp atılır. Genç bitkiler (fideler) ekolojik koşullar elverişli hale geldiğinde 4-5 yapraklı oldukları dönemde esas yetiştirme yerlerine topraklı olarak dikilir. Dikimden bir gün önce fidelerin topraklı olarak dikilebilmeleri için saksı ve torbalar mutlaka sulanmalıdır. Bu şekilde topraklı olarak dikilen fideler daha önce mahsule yatacağı için erkencilik sağlanmış olur. Kol atmayan ve toplu halde büyüyen kabak fideleri 60-80 cm sıra arası 50-60 cm sıra üzeri mesafeler verilerek ocaklara dikilir.
Doğrudan tohum ekimi yöntemi ile yapılan yazlık kabak üretiminde ekime toprak sıcaklığının 10-12 ?C’nin üzerine çıktığı zaman başlanır. Daha önce hazırlanmış üretim yerlerine kol atmayan ve toplu halde büyüyen yazlık kabak çeşitleri 60-80 cm sıra üzeri olacak şekilde her ocakta 2-4 tohum olacak şekilde ekilir.
Yazlık kabaklar (Sakız ve Girit) tekli masura şeklinde yetiştirilmektedir. Dallanmaya başlayan kabak bitkiler. Masuraların boyun noktalarında olacak şekilde masuralar açılır.
Kışlık bal ve kestane kabakları çok dallanan, fazla boy atan çeşitler oldukları için sıra arası 240-300 cm, sıra üzeri 60-140 cm olacak şekilde ocakvari olarak ekilmelidirler.
Kabak tohumları toprağın karakterine ve tav durumuna göre 3-5 cm derinliğe ekilmelidir. Tohum ekiminden sonra ocakların üzeri kaymak tabakası bağlamış ise bu tabaka çepin ile kırılır. Kaymak tabakasının olumsuz etkisi yağmurlama yapılarak da ortadan kaldırılabilir. Tohum ekiminden 4-8 gün sonra çimlenme olur ve bitkiler toprak yüzeyine çıkar. Bitkiler büyüme başlayınca, özellikle dallanan çeşitlerde ilk sürgünün 5-6 yapraklı olduğu dönemde sürgün ucu kesilerek dallanma teşvik edilir.
5.2. Çapalama
Doğrudan tohum ekimi yöntemi ile yapılan kabak yetiştiriciliğinde bitkiler toprak yüzeyine çıktıktan sonra 3-4 yapraklı olduklarında yabancı otları ayıklamak ve toprağı havalandırmak maksadıyla ilk çapa yapılır. İlk çapa işlemi sırasında bazı yetiştiriciler seyreltme işlemi de yapar. Bunun için her ocakta en iyi gelişen bir veya duruma göre iki bitki bırakılır. Birinci çapadan 2 veya 3 hafta sonra yağış ve yabani ot durumuna göre ikinci çapa yapılır. Ekolojik koşullara ve bitki gelişimine bağlı olarak 2-3 hafta ara ile 3. Hatta 4. çapa yapılabilir.
5.3. Sulama
Meyvesi yenen diğer sebzelerde olduğu gibi bitkinin gelişmesi için ekolojik koşular elverişli ise ilk döller görülünceye kadar su vermekten kaçınılır. Ekolojik koşullar kurak giderse aşırıya kaçmamak şartıyla bitkilerin ihtiyacı nispetinde sulama yapılır. İlk meyveler görüldükten sonra sulama işi büyük önem taşır. Kabak meyveleri çok hızlı büyüdüğü için sulamayı oldukça sık aralarla ve mümkünse 3-4 gün aralarla yapmak bitkinin gelişmesi ve verim bakımından çok faydalıdır.
Kabaklarda susuzluk sabah ve akşam saatlerinde yapraklarının anormal olarak pörsüyüp aşağıya doğru sarkmaları ile kolayca anlaşılır. Bitkilerde bu belirtiler görülmeden zamanında sulama yapılmalıdır.
5.4. Gübreleme
Kabaklar toprakta organik besim maddelerinin fazla olmasından hoşlanır. Dekara 4-6 ton arasında iyice yanmış çiftlik gübresi verilir. Bitkinin gelişmesi meyvelerin istenilen büyüklüğe ulaşabilmesi için toprakta yeterince organik besin maddeleri bulunmalıdır. Kabak yetiştiriciliğince çeşitlere bağlı olarak dekara 8-12 kg azotlu gübre, 10-15 kg fosfor, 10-12 kg potasyum, 4-8 kg kireç verilir. Çiftlik gübresi uygulaması yapılacaksa bu gübre sonbaharda yada ekim ve dikimden bir ay önce toprağa verilmelidir.
5.5. Tarımsal savaşım
Kabak üretiminde yabancı otlarla mücadele çok önemlidir. Ancak ot ilacı üreticiler tarafından tercih edilmemektedir. Çapa işleri ile yabancı ot temizliği hemde toprağın havalandırılması ve bitkilerin boğaz doldurması yapılır.
Kabaklarda görülen en önemli hastalıklar küllenme, mildiyö, kabak mozaik virüsü, fusarium, zararlılar ise namatod, kırmızı örümcek, trips ve afitlerdir.
Mücadele yöntemleri aynen hıyarlarda olduğu gibi aksatılmadan düzenli bir şekilde yapılmalıdır.
6. Olgunluk, Hasat ve Depolama
Yazlık Sakız ve Girit kabaklarına en uygun hasat büyüklüğü çeşidin normal iriliğinin 1/3’ünü aldığı 10-25 cm uzunluğa ulaştığı zamandır. Aynı şekilde bu kabak çeşitleri süt olgunluğuna veya çiçeği burnunda tabir edilen, taç yaprakları meyve üzerinde iken de hasat edilir. Kabak içindeki çekirdekler belirginleşmeye başlamadan önce hasat yapılmalıdır. Turfanda kabak üretiminde kabak meyveleri küçük olarak hasat edilir. Bu şekilde ortalama meyve ağırlığı azalmasına karşın bitki başına meyve sayısının arttırılmasıyla bitki başına meyve verimi artırılmış olur. Hasat büyüklüğüne gelmiş olan yazlık kabak meyveleri sabah ve akşam saatlerinde meyvelerin sapı bıçakla veya makasla kesilerek hasat edilirler.
Hasat olgunluğuna gelmiş kışlık bal ve kestane kabakları bitki üzerinde yapraklar sararıp kuruyuncaya kadar bekletilir. Mevsim sonunda sonbaharın ilk donları başlamadan ve meyve üzerine kırağı düşmeden kabaklar toplanmalıdır.
Çerezlik kabak çekirdeği elde etmek amacıyla yazlık kabak yetiştiriciliği yapılıyorsa bunların üretimi ve hasadı bal ve kestane kabakları gibi yapılır.
Yazlık kabaklar piyasaya ambalaj içinde veya dökme olarak gönderiliği Erken dönemde hasat edilen yazlık kabaklar küçük oldukları için ambalaj içinde pazarlanmalıdır. Aksi taktirde meyvelerde zararlanmalar olur.
Kışlık bal ve kestane kabaklar piyasaya dökme olarak çıkartılır. Opazarda kesilerek parça halinde de satılabilir.
Yazlık Sakız ve Girit kabakları hasat sonrasında hemen pazara sevk edilmelidir. Bir haftalık bekleme süresi içinde su kaybetmemesi, pörsümemesi, ve tazeliğini koruması istenir. Havaların soğuk olduğu dönemde özel bir korumaya gerek yoktur. İlkbahar sonları, yaz ayları ve sonbahar başlangıcında serin bir yerde muhafaza edilebilirler.
Bal ve kestane kabakları ise kalın kabuklu ve sert etli olduklarından adi depolarda bile uzun süre muhafaza edilebilir. Sıcaklığın 10 ?C’nin altında kalması nemin %60-70 civarında olması halinde havalanabilir bir ortamda tek sıra halinde dizilmiş kabaklar 6 ay süre ile muhafaza edilebilirler.
7. Verim
Yazlık kabak çeşitlerinde ekolojik koşullar yetiştirme tekniği ve üretilen çeşidin özelliğine bağlı olarak bitki başına 2-4 kg ürün alınabilir. Dekardan 3-5 ton yazlık kabak hasat edilebilir.
Kışlık bal ve kestane kabaklarında ise verim daha yüksektir. Dekardan yaklaşık – ton arasında kabak ürünü hasat edilir.
8. Tohum Üretimi
Kışlık tohum üretimi tohumdan tohuma metodu ile yapılır. Tohum ekiminden tohum hasadına kadar bütün işler aynı yıl içerisinde tamamlanır.
Tohum üretimi amacıyla yapılan kabak yetiştiriciliği ana hatları ile piyasa için kabak yetiştiriciliğine çok benzer. Toprak hazırlığı, tohum ekimi ve bakım işleri piyasa için yapılan üretimde olduğu gibi yapılır. Ancak erkencilik söz konusu değildir. Bunun yanında farklı kabak çeşitleri ile yapılan tohumluk üretiminde çeşitler arasındaki izolasyon mesafesinin 1000 metreden az olmaması gerekir. Bakım işleri esnasında tohumluk özelliği göstermeyen bitkiler sökülüp atılmalıdır. Tohumluk bitkiler üzerindeki tohumluk olmayacak fazla meyveler uzaklaştırılmalıdır. Tohumluk meyvelerin istenilen şekilde gelişmeleri ve iyi tohum vermeleri maksadıyla her bitki üzerine belli sayıda tohumluk meyve bırakılmalı ve diğerleri koparılmalıdır. Bitkinin gelişme kuvvetine göre bitki başına 2 veya 4 adet meyve bırakılır.
Tohumluk kabak meyvelerinin hasadı çeşit ve şartlara bağlı olarak yaz sonları veya en geç sonbahar içerisinde soğuklar başlamadan yapılır. Yazlık kabakların hasadı Temmuz veya Ağustos ayı içinde kışlık kabaklarınki ise sonbaharda donlar başlamadan önce yapılır.
Kabaklarda tohum ayırma aşağıda verildiği gibi
Kuru tohum ayırma (Elle)
Makine ile ayırma
Fermantasyonla ayırma olmak üzere üç şekilde yapılır.
Kuru tohum ayırma : Kabak meyveleri boylamasına kesilir tohumlar elle etli kısımlarından ayrılır. Daha sonra tohumlar bez veya kağıt üzerine serilerek açıkta güneşte kurumaya terk edilir. Tohumlar tamamen kuruduktan sonra bez ve kağıt üzerinden sıyrılarak toplanır. Elle avuç içerisinde ovalanarak kurumuş etli kısımlarından ayıklanmış olur. Tohum temizleme makinalarından geçirilerek tohumlar yabancı maddelerden ayıklanır.
Makina ile tohum ayırma : Bu yöntem yazlık kabak çeşitlerinde uygulanır. Çok basit makinalarla kabaklardaki tohumlar meyve etinden ayrılır, bez ve kağıt üzerinde kurutulduktan sonra temizlenir ve depolanır.
Fermantasyon ile tohum ayırma : Bu yöntem sadece yazlık kabak çeşitlerinde ender olarak kullanılır.
Ayırma yıkama ve kurutma işleminden sonra tohumlar yabancı maddelerden temizlenerek boylara ayrılır.
Kabaklarda tohum verimi ekolojik koşullar, ekim sıklığı ve çeşitlere bağlı olarak değişir. Tohum alma ve ayıklama usulleri de tohum verimi üzerine etkili olur.
Yazlık kabak çeşitlerinden ortalama olarak dekardan 40-50 kg, kışlık kabak çeşitlerinden ise 30-50 kg arasında tohum alınabilir.
Türler: Cucurbita pepo (Yazlık Kabaklar)
Cucurbita moschata (Bal Kabakları)
Cucurbita mixta (Kışlık Kabaklar)
Cucurbita maxima (Kestane Kabağı)
Luffa cylindrica (Lif Kabakları)
Lagenaria sicareria (Su Kabakları)
Momordica charantia
Sechium edule
Benincasa hispida
Cucurbita turban formis
Bal Kabağı
Bal Kabağı tohumu ekimini İç mekanda Mart-Haziran aylarında dış mekanda Mayıs ortası veya haziran ayında yapabilirsiniz.
Bal kabağı ekilecek saksı ve kullanılacak toprak
Bal kabağı tohumlarını ekmek için torf ve perlit karıştırıp bir toprak hazırlayabilirsiniz.
bu karışımı viyollere ve 7cm veya 7cm üsütünde ki küçük fide saksılarına doldun. viyollerede her göze bir tohum 7cm ve üstü saksılarda her bir kaba 2 tohum koyun. çimlenme işleminden sonra fideniz geliştiğinde 12cm lik saksılara şaşırtın. 12 veya üstü saksılarda bal kabağı fideniz düzenli olarak sulanarak kök gelişimi sağlanır. fideleri dış mekan almak için veya dış mekana ekimi için soğuklar geçmiş olmasın gereklidir.
Dış mekana tohu ekimi mayıs ile haziran arasında 25-30cm aralıklarla her aralıkta ki tepelere 3 tohum gelecek şeklinde ekimi yapılır üzerlerini 2-4cm toprakla örtülür. genelde haftada bir defa toprağın nemli kalacak şeklinde sulanmalı ama çok sulama yapılmalıdır. çok sulama yapıldığı zaman kök çürüklüğü ve çiçeklenme'de gecikmeye neden olabilir.
dış mekana veya sakılara ekilen ve balkabaklarınız genelde haftada bir kere sulanır veya salatalıkta olduğu gibi yaprakları büzüştüğünde veya solgunlaştığında su ihtiyaçı vardır. Güneş tepedeyken yapraklarda büzüşme veya solgunluk olabilir bu su ihtiyacı olduğu anlamına gelmez.
Çiçeklenme (Önemli)
Bal kabağı erkek ve dişi olmak üzere iki ayrı çiçek bulunur. rüzgar, arılar, kelebekler vb. tozlamaşma olur.
bal kabağınızın toşlaşmaını kendiniz yaparsanız daha iyi sonuç elde edebilirisiniz. çünkü bahçenizde başka tür kabak veya benzerlerin polenleri arılar veya diğer etkenler balkabağınızı polenleyip yanlış istenmeyen bir şey ortaya çıkabilir. erkek çiçek ile dişi çiçeği ayırmak zor değildir.
erkek çiçek düz kapalı sarı çiçek. dişi çiçek ise karanfil gibi çiçeği vardırdır çiçeğin başladığı sap kısmın altında yuvarlak top gibidir. yakında resimini ekleyeceğim ama googleden arama yaparak bakabilirisniz. veya daha önce salatalık yetiştirdiyseniz erkek veya dişi çiçeği kolaylıkla ayırt edebilirisniz.
El ile Tozlaşma Yapma(Önemli)
El ile tozlaşma yapmak için erken saatlerde sabah 6 gibi henüz açmamış dişi çiçek bulup poşet ile çiçeğin üzerine geçirin. çiçek açmış bir erkek çiçeği dalından koparın. erkek çiçeğin yapraklarını çiçeğin polenlerine zarar vermeyecek şekilde koparın. çiçeğin polen organları ortaya çıkacaktır. bu organları poşetle kapatınız dişi çiçeğe dikkatlice sürterek polenlerin düşmesini sağlayın.
.
GÜBRELEME ÖNERİLERİ
Kızartmalık kabak tohumu Çimlendirme Resimleri
ALT BAŞLIKLAR
Çeşitleri
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Yorum Yaptığınız için teşekkürler.Şu misafirhane-i dünyada nazar-ı hikmetle baksan; hiçbir şeyi gayesiz, nizamsız göremezsin. Rabbim Yar ve Yardımcımız olsun.
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.