GİRİŞ
Domates Tek yıllık bir bitkidir. yaklaşık 1900 yıllarında Adana’da yetiştirilmeye başlanmıştır.Anavatanı Peru dur.Ucuz ve bol vitamin kaynağı olan domates besleyici ve lezzetli özelliğinden dolayı dünyanın birçok ülkesinde en çok üretilen sebzelerdendir. Turfanda olarak yetiştirilebilmesi nedeni ile her mevsimde tüketilebilmektedir. İçinde A, B1, B2, C, K vitaminleri, niacin, protein, yağ, karbonhidrat, potasyum, kalsiyum ve demir bulunur. Taze olarak yenildiği gibi salça, domates suyu, konserve turşu, reçel, ketçap, şeklinde de tüketilmektedir. 5-6 kg domatesten yaklaşık 1 kg salça elde edilebilir.
DOMATES ÇEŞİTLERİ:
Domates çeşitlerini;
Kullanılmalarına göre:
1-Sofralık
2-Sanayilik olmak üzere iki gruba,
Morfolojik durumlarına göre:
1-Bodur-yer
2-Sırık çeşitleri olmak üzere iki gruba,
Yetiştirme alanlarına göre:
1-Açıkta
2-Turfanda yani cam ve plastik seralarda yetiştirilmeye uygun olmak üzere iki gruba,
Olgunluk ve toplama zamanlarına göre de:
1- Erkenci
2- Orta
3- Geççi çeşitler olmak üzere üç grupta toplamak mümkündür.
İhracata elverişli domates çeşitlerinin de kendilerine has özellikleri bulunmaktadır.
Domates yetiştirirken yeni başlayanların akılda tutması gereken birkaç püf noktası.
SAKSIDA DOMATES YETİŞTİRME
Saksı yetiştiriciliğinde derince bir saksı seçin. Saksının 3 te birini verimli bahçe toprağı ile doldurup domates fidesini buraya dikin. Bitki gelişip gübreleme dönemi gelince,organik gübre karıştırdığınız bahçe toprağını saksınıza yavaş yavaş ekleyin. Her seferinde domatesiniz yeni eklediğiniz toprağa kök salacak ve saçak kökler taze gübreyi daha rahat alacaktır. Bu sayede çapalama yapmadan, saksı içinde gerekli gübrelemeyi bitkiye en sağlıklı yolla ulaştırmayı başarır yüksek verim alırsınız. Sezon sonunda saksınız artık toprakla tamamen dolmuş, siz ise bolca domates toplamış olursunuz.Ayrıca bahçede yetiştirenleriçinde derin bir çukurdan başlayarak ekin belli aralıklarala doldurarak yukarı çıkarsanız verimi yüksek alırsınız.
Saksıda Su Kaybını Önlemek için malç-pomza taşı-veya perlit kullanın.Domates bitkisi en fazla potasyuma ihtiyaç duyar.Bu Meyve dökümü için gereklidir.
Fide Döneminde
-Kotiledon yapraklarda bozukluk(deformasyon) -Manganez eksikliği
-Kotiledon yapraklarda yanıklık ve kurumalar -Kalsiyum eksikliği
-Genç yapraklarda benekleşme -Manganez eksikliği
-Genç yapraklarda leke ve kurumalar -Kalsiyum veya çinko eksikliği
-Fidelerde yaprak atma -Fide üzerindeki yapraklarda renk açılması var ise Azot,beneklenme var ise Manganez eksikliği
-Fide gelişimi yetersiz ve saçaklar zayıf -Fosfor eksikliği
-Fidelerin büyüme ucunda yanıklar -Kalsiyum eksiklği
GÜBRELEME PROGRAMI VE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Her çeşit bitkinin gübreleme programı,yetiştirilecek olan bitkinin gıda talebine göre değişir.Domates yetiştiriciliğinde aşağıdaki bilgilere uyulmalıdır.
- İlk çiçekte meyveler teşekkül edip büyümeye başlayıncaya kadar domatesin azot(N) talebi düşüktür.Bu döneme kadar geçecek süre içindeki azot ihtiyacı (1) ise, bu dönemden sonraki ihtiyacı (3) ve meyvenin hakim döneminde (4)'dür.
- Eğer bu kurala dikkat edilmez ve meyve tutumundan önce cömertçe azot uygulaması yapılırsa, çok gelişmiş bitki yapısına mukabil meyve tutumu azalır, döller arası mesafe uzar.
- Domateste kaliteyi en çok etkileyen element potasyum olup,azot/potas dengesi en az 1/1,5 düzeyinde kurulmalı,gerektiğinde ½ düzeyine çıkarılmalıdır.
- Saksıda ve açık tarla şartlarında domates yetiştiriciliğinde (sofralık) programlanmış olan azot'un %30'u, fosfor ve potasyumun tamamı taban gübresi olarak uygulanır.geri kalan azot,ilk meyvelerin teşekkülünden itibaren 2-3 taksitle verilir.
-Makro elementler dışında, bitki gelişmesinde önemli rolleri olan minör ve mikro elementler de vardır.Bu elementlerden özellikle Magnezyum (Mg),Çinko (Zn), Manganez (Mn) ve Demir (Fe) domateste eksiklikleri görülen elementlerdir.Bu elementlerin eksiklikleri bitkiler üzerinde gözle görülür belirtiler verdikten sonra tedavi güçleşmektedir.Bu nedenle ekilecek tarlanın toprak analizi veya gerekiyor ise yaprak analizi zamanında yapılmalı ve ona göre bir gübreleme periyodu uygulanmalıdır.
Saksı ve açık tarla Domates yetiştiriciliğinde görülen beslenme bozuklukları
Yapraklar küçük kalır,açık yeşil ve sarımsı renk alır.Çiçekler olgunlaşmadan dökülür
Azot noksanlığı
Yapraklar fazla geniş ve uçları aşağı doğru kıvrık olur.Meyveler güç olgunlaşır.
Azot fazlalığı
Yapraklar sert ve dik,koyu yeşil ve mavimsi yeşil bir renk alır.
Fosfor noksanlığı
Yapraklar koyu yeşil renkte olup yaşlı yapraklar griye çalan yeşil renktedir.Meyvelerde olgunlaşma düzensiz ve renk açık olur.Lekeli olgunluk görülür.
Potasyum noksanlığı
Çiçek burnu çürüklüğü görülür.
Kalsiyum noksanlığı
Yaşlı yapraklarda damarlar aralarında,kenarlardan başlayıp içe doğru ilerleyen sararma şeklinde kloroz görülür.Yapraklar gövdeye doğru sarkar.
Magnezyum noksanlığı
Genç yapraklarda sararma şeklinde klorozlar oluşur.
Demir noksanlığı
Boğumlar arası incelme normalin yarısı veya üçte biri oranında kısalmalar olması nedeniyle bitki bodur görünümdedir.Yaşlı yaprakların uçları yukarı doğru kıvrık görünümdedir.
Çinko noksanlığı
İnce damarlar arasında renk açılması olur.
Mangan noksanlığı
Genç yapraklar kalınlaşmış kırılabilir yapıda oluşurlar.kahverengi nekrorik lekeler vardır.
Bor noksanlığı
Yaprak uçları sararır ve nekrozlar oluşur.Simtomlar daha sonra yaprak kenarına ve orta damara doğru yayılır
Bor toksisitesi (fazlalığı)
Not: Saksı yetiştircileri bunları nereden bulurum derseniz çiflik gübresi kullanın içerisinde hepsi mevcut.Meşe külünde de potasyum var unutmayın.(Yanmış gübre olsun) .Bulabilirseniz leonardit gübreside harika olur.Humik asitte mineral alımını kolaylaştırır.
6.0 ve 7.0 arasında optimum bir pH seviyesi ile hafif asidik topraklarda iyi büyür.6,5 ile 7,0 ayarına getirmek gerekir, Lütfen toprak pH bu aralıkta değilse, ayarlamalar yapmak, toprak pH değerini düşürmek için toprağa kükürt karıştırılır.Değerini yükseltmek için, toprağa kireç katılır.
Değerlendirin besin güçlü domates üretimi için gerekli bir hatta azot arasındaki denge, fosfor ve potasyum, tüm toprak test sonuçlarını kontrol edin. Eklemek gerek biliyorum çünkü besinleri değerlendirerek kendi toprağı hazırlamak uzun bir yol gidecek.
Azot
Domates için Azot sağlıklı ve yeşil yapraklar korumaya yardımcı olur. Sararmış yaşlı yapraklar ve tempolu büyümenin azot eksikliğini göstermektedir.
Azot organik gübre kaynakları:
yonca unu
kan unu
kompost
tüy unu
balık unu
baklagiller
yaprak kalıp
Azot kaynakları inorganik:
amonyum nitrat
amonyum sülfat
susuz amonyak
kalsiyum nitrat
potasyum nitrat
sodyum nitrat
üre
Fosfor
Fosfor domates, güçlü kök sistemleri geliştirmek hastalık direnç oluşturmak, meyve ve tohum oluşumunu yetiştirmek yardımcı olur. Yavaş, bodur büyüme ve kızarıklık sapları ve yaprakları bir fosfor eksikliği göstermektedir.
Fosfor iyi organik gübre kaynakları
kemik unu
kompost
İnorganik fosfor kaynakları
fosfat kaya
süper fosfat
Potasyum
Potasyum domates Bitkilerde büyümeyi ve hastalık direncini teşvik yardımcı olur. Zayıf bitki ve yavaş büyüme bir potasyum eksikliği göstermektedir. Daha ciddi durumlarda, yaprak irade kahverengi kenarları. Toprak değiştirme kolay bir yolu% 5 potasyum olan odun külü, eklemektir. En iyi oranı 300 metrekare yatağına yaklaşık 10-15 kilogram. Sonbahar veya kış aylarında odun külü atın.
Potasyum iyi organik gübre kaynakları
odun külü
granit tozu (aynı zamanda kaya potas denir) yavaş salan yaprak kalıp
İnorganik potasyum kaynakları
potasyum sülfat
kum
Kompost
Kompost bozulmuş organik madde. Lütfen toprağı iyileştirmek için kendi besin özelliklerini yükseltmenin fantastik bir yolu. Kompost, toprak yapısını iyileştirir , besin tutma yardımcıları, sıkıştırmayı azaltır, solucan çeken, mikropları artırır ve hastalıklara karşı bitkileri korur.
Domates başarı sağlamak için yapabileceğiniz en önemli şeylerden biri, yeterince büyük bir kab kullanın
1 m² en ideali ise 2 m² dir.(60 litrelik kabda olur)
Kabların Drenay delikleri mutlaka olsun alt kısmına taş parçaları doldurabilirsiniz.
Kabların temiz olmasına dikkat edin böcek larvaları olabilir. (temizlik için çamaşır suyu kullanın)
Saksı toprağı için yavaş salınımlı gübre eklemeniz gerekir
6 + saat tam güneş minimum değer ve 8 + saat çok daha iyidir.
Bir delik kazmak bu şekilde gömmek zamanla toprak doldurmak bu şekilde boğaz köklenmesini sağlayarak mineral alımını üst düzeye taşınması sağlanır.
Veya Aşağıdaki resimdeki gibi dikimi boğazın köklenmesi için dikimşeklidir.
Püf:
Sağlıklı domates fideleri elde etmenize yardımcı olacak. Hemen herkesin evinde bir aspirin mutlaka vardır. Yumurta ise günlük tüketimde beslenmemizin olmazsa olmazlarındandır. Yapmanız gereken çok basit. Kırdığınız yumurta kabuklarını atmayın.Satın aldığınız domates fidelerini toprağa ekmeden evvel aspirin ve yumurta kabuklarına ihtiyacınız olacak.
Aspirin, domates fidelerinizin bağışıklık sistemini geliştirmeye ve korumaya yardımcı olur. Yumurta kabukları ise zengin kalsiyum içerir bu da domates fidelerinizin sağlıkla büyümesini sağlar. Domates fideleriniz için hazırladığınız çukurların içine 3-4 adet yumurtanın kabuğunu ve aspirini koyarak fidelerinizi üzerine yerleştirin ve ekim işlemini tamamlayın.
Kaynak: P.Bahar Özbal
Bahçe toprağı asla kullanmayın, hastalığa duyarlı olan domatese, zarar verebilir zararlı haşere ve bakteriler içerebilir. Bir çok amaçlı saksı toprağı mükemmel bir temel sağlar, ama aynı zamanda drenaj sağlamak ve ek beslenme sağlamak için eşit parçaya perlit, sfagnum turba yosunu ve kompost ile karıştırabilirsiniz. Kullandığınız herhangi bir kompost zararlı organizmaları öldürmek için yeterince yüksek sıcaklıklara ısıtılmış olduğundan emin olun.
Toprağa gübre karıştırın , sebze için güvenli bir ticari gübre kullanabilir, ya da soya unu, kan unu, kemik unu, yosun unu veorganik gübreleme bileşenleri karıştırabilirsiniz.
Saksınız direkt güneş ışığına maruzsa sera için satılan %25-40 arası gölgelendirme bitki gelişimi için çok iyi olur.
Böcekleri uzak tutmak için Domatesin yanında kadife çiçeği ekiniz.
Domates için destek önemlidir herhangi bir yöntemle bitkinizi destekleyin.
Saksı dibine altlik koyacaksanız taşları saksının dibine değilde altlığa koyabilirsiniz Saksının dibine de geçirgen süzgeç tela koymalısınız.
-Domatesler sezon boyunca hastalıklara yakalanabilirler. Çeşitli böcekler daha siz domates almadan çiçeklerin dökülmesine meyvelerin hastalanmasına sebep olurlar. Bunun için dikimden ince ve sonra alacağınız bir kaç tedbir size kolay bir sezon yaşatır.
Ekim toprağınıza bakır ilave edin. Domates yapraklarına da havadan gelen bir çok mantar hastalığı vardır. Bitkinin yeşil kısımları beyaz bazen kurumuş gibi kahverengi izlerle kaplanır. Genelde bu durumla karşılaşmadan önce ve hastalık boyunca mantar ilacı tatbik ederek bitki kurtarılmaya çalışılır. Oysa sağlıklı toprakta gelişen bitkiler hastalıklara karşı dayanıklı olurlar. Bakır ilave etmek için mutlaka ziraatçınıza danışın. Belirtilen oranda toprağa kattığınız bakır sadece domateslerin değil, tüm bitkilerin sağlıklı yetişmesine imkan sağlayan hastalık öncesi aşı gibidir. Bakır değişik isimler altında satılsa da ziraatçilerin tamamında kolaylıkla bulunur.
Bir Başka püf noktası da Sulama yaparken sıçratmayın yapraklara topraktan hastalık geçebilir veya çürütebilir.
Domates fidesi nasıl dikilir:
Domates fidesi toprakla aynı seviyede üstdeki fotoğraftaki gibi dikilmelidir. Kök boğazı toprağın çok altında ya da üstünde kalmamalı toprakla aynı seviyede olmalıdır. Tüm mevsimlik sebzelerinizi organik gübrelerle besleyiniz.
Böcek uzaklaştıran çiçek:
Domatese başta beyaz sinek olmak üzere pek çok zararlı musallat olur. Yaprakların bozulmasına bitkinin sağlığını hızla kaybetmesine verim düşüklüğüne neden olurlar. Oysa domatesle birlikte kolaylıkla yetiştirebileceğiniz bir türTagetes çiçeği, mucize bir şekilde bu zararlıların domatese gelmesine engel olur. Tagates - Fransız Marigold ya da Fransız Kadife çiçeği, sadece domatese gelen beyaz sineği engellemez aynı zamanda çiçek saplarını yiyen domates kurdu, salatalık böceği gibi zararlılarıda domatesin yanında salatalıktan da uzak tutar.İşte gerçek organik tarım denilen, sağlıklı sebze meyve yetiştiriciliği bu şekilde yapılır. Bu sayede zararlı kimyasal ilaçlar kullanmadan, tamamen doğal yollarla tabiatı dengede tutarsınız. Domatesinizi fidelerken bu mucize bitkiyi de birlikte fidelemeyi ihmal etmeyin. Birlikte dikin, ilaçsız sağlıklı domatesler tüketin.
Yaprak bitleri ve diğer zararlılar için ise fesleğen, frenk soğanı otu ve nane gibi aromatik bitkileri domateslerinizin yakınına dikmeyi unutmayınız.
Yeni başlayanlara tavsiye ilk sezon oturak tipi çalı formlu oturak domateslerle ya da saksı tipi domateslerle başlamanız. Sırık tipi domates yetiştirirken de küçük bir püf noktası size bolca domates kazandıracaktır. Oturak tipi domatesler daha az bakım ve budama isterken sırık tipi domatesleri budama ile verimli hale getirirsiniz.
Sezon boyunca toprağa yakın yapraklar zaman içinde sararacak solacaktır. Bu tamamen normaldir. Bu yapraklar kurudukça ve soldukça toplayın ve bitkiden uzaklaştırın. Bitki hem görsel olarak temiz ve sağlıklı gözükecek hem de hastalıklara yuva olan ölü yapraklardan kurtulmuş olacaksınız.
Not :Domatesi cukur yapıp ekip daha sonra geliştikçe etrafını gübre karışımıyla doldurara yukarıdanda köklenme sağlanırsa domates daha fazla verim verecektir.
Domates Sulaması
SULAMA PRENSİPLERİ
Transpirasyonu(terlemeyi), yani bitkideki su kaybını etkileyen iklimsel faktörler şunlardır:
1. Güneş
2. Sıcaklık
3. Ortam nemi
4. Rüzgâr
Tüm bu koşullara bağlı olarak, Domatesin günlük su tüketimi; yetiştirme mevsimine,bitkinin yaşına, ortam sıcak-lığına, toprak yapısına ve hava nemine bağlı olarak değişir.
Su;bitkilerin kök, gövde ve yaprakları tarafından alınır ve yapraklardan terleme(Transpirasyonu) yolu ile verilir.
Bitkiye Azot verildikçe genel olarak su ihtiyacı da artar. Bu nedenle Azot miktarı arttıkça su miktarı da arttırılmalıdır. Genel olarak her bir ton su ile 100-200 g. arasında Azot gelecek şekilde gübreleme yapılmalıdır.Gelişme dönemindeki su eksikliği, verimi azaltır ve çiçek burnu çürüklüğüne neden olur,ayrıca yapraklarda ve meyvelerde genel bir küçülme görülür. Toprağın EC değeri 2’nin altında olmalıdır.
Bilhassa sera yetiştiriciliğinde gübresiz sulamaların verim ve kaliteye olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu nedenle her sulamada mutlaka az da olsa doğru oranlarda gübrede verilmelidir.Sulama suyunun ve ilaçlamada kullanılacak suyun özellikleri, ilaçların etkileri ve gübrelerin bitki tarafından alınması üzerinde de etkilidir.
Fazla su, bitkilerin gövdelerinde kalınlaşmaya ve yapraklarında genişlemeye neden olur. Böyle bitkilerde verim ve meyve kalitesi düştüğü gibi, hastalıklara dayanıklılıkta azalır. Hava neminin düşük olduğu durumlarda sulamanın arttırılması, hava neminin yüksek olduğu durumlarda ise sulamanın azaltılması daha olumlu sonuçverir.
Tarlada suyun göllenmesini önlemek amacı ile drenaj sağlanmalıdır.Açıkta sırık domates üretiminde, hava neminin düşük olduğu zamanlarda ve havanın rüzgârlı olduğu zamanlarda, bitkideki su kaybı fazla olduğundan sulama sayıları ve verilecek su miktarları arttırılmalıdır. Kültür bitkileri arasında özellikle de meyveleri yenen sebzelerde sulama, tohumların çimlenme devresi, gelişme devresi ve nihayet mahsul devresi olmak üzere başlıca üç esas devrede önemli rol oynar.Domates yetiştiriciliğinde bitkiler üzerinde ilk meyveler görülünceye kadar sulamadan kaçınmalıdır. Bu devreye kadar çapa yapılır. İlk meyveler görüldükten sonra sulama önem kazanır ve mevcut şartlara göre uygun periyotlarla yeteri kadar sulama yapılmalıdır. Nihayet olgunluk devresine girip hasat başladıktan sonra bu devrede pratik bir kaide olarak her toplamayı takiben mutlaka su verilmelidir.Sulama yapılırken,suyun bitkinin yapraklarına değmemesine özen gösterilmeli yoksa yapraklar çamurlanır ve hastalığa yakalanması kolaylaşır.
Kurak bölge şartlarında domatesin su ihtiyacı genel olarak şöyle bir dağılım gösterir;
Mayıs ayında 3 günde bir su
Haziran ayında 2 günde bir su
Temmuz ayında 6 günde 5 su
Ağustos ayında 7 günde 4 su
Eylül ayında haftada bir olmak üzere toplam 18 kez sulanmalıdır.
Domates Bitkisinde Damla Sulama
Tarımsal üretimde sulama en önemli girdilerden birisidir. Su kaynaklarının kısıtlı olması, sanayi ve yerleşim yerlerindeki içme ve kullanma suyu gereksiniminin artması, sulamada kullanılan suyun azalmasına ve kalitenin düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca günümüzde, az isçilik ve az enerji kullanımı gerektiren, verim ve kaliteyi artıran sulama yöntem veya sistemlerinin kullanımının önemi her geçen gün artmaktadır. Bu koşulları en fazla sağlayan yöntemlerden birisi de damla sulama yöntemidir. Özellikle sebzelerin sulanmasında en uygun sulama yöntemi olduğu söylenebilir.
Domates iyi bir verim için dengeli su ve gübre ister. Maksimum kalite için meyve gelişimi esnasında aşırı sulamadan kaçınılmalıdır. Domates sulamasında en önemli husus meyve kalitesidir. Kritik dönemde fazla veya yetersiz sulama gelişmeyi yavaşlatır ve kaliteyi bozar. Damla sulama yöntemiyle normal sulama suyu miktarından %15 azaltılmasında verim kaybı %20 civarında olmaktadır.
Domatesin ilk çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde su ihtiyacının az, meyve bağlayıp hasada kadar olan dönemde ise su ihtiyacının arttığı söylenebilir. Domatesin günlük su tüketimi, iklim koşullarına bağlı olmakla genel olarak, fidelerin şaşırtılmasını takip eden ilk 20 günde 3-4 mm/gün, vejetatif gelişme döneminde 4-5 mm/gün, meyve bağlama ve hasad döneminde 7-8 mm/gün ve mevsim sonunda 5-6 mm/gün civarında olmaktadır. Burada belirtilen birim eşdeğer su derinliğidir. Yani 1 mm su demek, 1 m2 alanda 1 litre suyu ifade eder.
Domates bitkisinin damla sulama ile sulanmasında sistem tasarımı yapılırken, her bitki sırası için ayrı damlama laterali döşenmelidir. Domatesin bitki sıra aralıkları oturak çeşitler için 70 cm, sırık domateste ise yastığa ekim durumunda her bir yastıkta bitki sıra arası 45 cm, her yastık arası da 30 cm olmaktadır.Yanlız aralıklar çapraz olsun.
Domates sulamasında damlama laterali seçilirken killi ve ağır bünyeli topraklarda damltıcı aralığı 30-40 cm, killi-tın ve kumlu hafif bünyeli topraklarda ise 20-25 cm damlatıcı aralığına sahip lateraller tercih edilmelidir. Damlatıcı debisi olarak 1.2-2.0 L/h debili damlatıcılar tercih edilmeli ve daha yüksek debili damlatıcı kullanımından kaçınılmalıdır. Çünkü damlatıcı debisinin yüksek olması sadece sulama süresini kısaltır ve sistem maliyetini artırır.
Örnek olarak, su tüketiminin en yüksek olduğu dönemde (8 mm/gün), 2 L/h debili ve 20 cm aralıklı damlatıcıların olduğu lateralin kullanıldığı domates sulamasında günlük sulama süresi 25 dakikadır. Eğer sulama aralığı iki gün ise sulama süresi de 50 dakika olmaktadır. Maksimum verimin elde edilebilmesi için, seralarda sulamaların günlük olarak yapılması, açık alanlarda ise sulama aralığının 3 günden fazla olmaması tavsiye edilmektedir.
Eğer taze tüketim için domates yetiştiriciliği yapılıyorsa sulamalar yukarıda açıklandığı şekilde sık olarak yapılmalıdır. Çünkü sulamaların sık ve yeterli olması durumunda domates meyvesinin büyüklüğü, şekli, meyve suyu ve tadı daha iyi olmakta ancak kuru madde oranı ve asit miktarı düşmektedir. Eğer salçalık domates yetiştiriciliği yapılıyorsa, sulama aralıkları 3-5 gün arasında seçilmelidir. Üretimin amacına bağlı olarak sulama rejimi oluşturulmalıdır.
Domates sulamasında sulamaların sık yapılmasının yanında iyi bir gübreleme programı oluşturularak, mümkünse her sulamada gübreleme yapılacak şekilde planlanması önerilmektedir. Damla sulamada temel amaç bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve gübreyi, ihtiyacı kadar ve zamanında vermektir. Su bir bitki besin elementi değil, bitki besin elementlerinin alınması için bir araçtır. Dolayısıyla damla sulamayı “damla gübreleme” olarak da nitelendirmek mümkündür.
Örnek bir sulama programı
DOMATESTE GÜBRELEME PROGRAMI
Genel anlamda söyleyecek olursak;
Azot(N) ›dal
Fosfor(P) ›döl
Potasyum ›bal demektir.
Yani azot bitkide dal, sürgün, yaprak gibi vejatatif aksamı
geliştirmede, fosfor meyve bağlamada, potasyum ise lezzet
aroma yönünden faydalı olmaktadır. Toprak analiz sonuçları
ve tarım teşkilatlarının tavsiyeleri ile çiftlik gübresi ve fosforlu gübre taban gübresi olarak verilmektedir.
Fide dikiminden itibaren iyi yanmışçiftlik gübresi, tüm üretim boyunca azotlu gübreler, meyveler fındık büyüklüğünü aldıktan sonra haftalık dönemlerle potasyumlu gübreler verilmelidir.
SIRIK DOMATES ÇEŞİTLERİNDE GÜBRELEME PROGRAMI
1. TABAN GÜBRELEMESİ
800 Kg/Da Organik Kompost
50 Kg/Da Magnezyum Sülfat
100 Kg/Da 5:11:22 Oranında gübre
(Potasyum Sülfat ve Diamonyum Fosfat
Gübrelerinin karışımı ile kolayca elde edilebilir)
2.DİKİM -- İLK SALKIM ARASI
1:1:1 oranında gübre
Günde Dekara 100-150 gram
Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.
(Yani, saf madde olarak100-150 gram
Azot, 100-150 gram Fosfor ve100-150 gram potasyum)
3.İLK SALKIM -- 4.SALKIM ARASI
1:0.5:2 oranında gübre
Günde Dekara 200-300 gram
Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.
(Yani saf madde olarak 200-300gram Azot, 100-150 gram Fosfor ve 400-600 gram Potasyum)
4.4.SALKIM --TEPE KESME ARASI
1:0.5:2 oranında gübre
Günde Dekara 400-600 gram Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.(Yani saf madde olarak 400-600 gram Azot, 200-300 gram Fosfor ve800-1200 gram Potasyum)
5.TEPE KESME -- İLK HASAT ARASI
1:0:2 oranında gübre
Günde Dekara 300-400 gram Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.(Yani saf madde olarak 300-400gram Azot, 600-800 gram Potasyum)
6.HASAT SÜRESİNCE
1:0:2 oranında gübre
Günde Dekara 200-300 gramA zot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.(Yani saf madde olarak 200-300gram Azot ve
400-600 gram Potasyum)
AZOTLU GÜBRELERDE; NİTRAT / AMONYUM ORANI 3 / 1 OLMALIDIR
MİKRO ELEMENTLER DİKİM SONRASINDA OLABİLDİĞİNCE ERKEN VERİLMELİDİR.
Demirhariç, Magnezyum, Çinko, Manganez gibi diğer iz elementler yapraktan verilmelidir.
Magnezyum40-50 ppm.
Kalsiyum80-120 ppm. Seviyesinde tutulmalıdır.
Enuygun toprak pH’sı 6 – 6,5 arasındadır.
YER DOMATES ÇEŞİTLERİNDE GÜBRELEME PROGRAMI
1.TABAN GÜBRELEMESİ
30 Kg. / Da. Potasyum Sülfat
25 Kg. / Da. DAP (Diamonyum fosfat)
10 Kg. / Da. Amonyum Sülfat
2.ÜST GÜBRELEME (3-4 kısma bölünerek)
40 Kg. / Da. Amonyum Nitrat
10 Kg. / Da. Potasyum Nitrat
Domateste üst gübreleme zamanları aşağıdaki tabloda verilmiştir
1. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
2. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
3. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
4. hafta
30 kg Potasyum Nitrat
5. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
6. hafta
30 kg Potasyum Nitrat
Bundan sonra hasat sonuna kadar her hafta 15 kg amonyum
nitrat, 15 kg potasyum nitrat gübresi verilmelidir. Bitkinin
mikroelement ihtiyacını karşılamak için mikroelement ağırlıklı yaprak gübreleri kullanılmalıdır. Bir önceki yıl mikroelement noksanlıkları görülmüşse buna özellikle dikkat etmek gerekir.
Domates yetiştiriciliğinde bilhassa erken mahsul almada fosforlu gübreler önemlidir.Sulama şekli yağmurlama ise bahsedilen zaman dilimlerinde fakat toplam sulama süresinin 1/10 ‘lik ilk döneminde( örneğin 3 saatlik bir sulama yapılacaksa bunun ilk 18-20 dk humik asit verilir geri kalan sürede normal sulanır) humik asit uygulaması yapılarak ardından 9/10 ‘luk bölümde normal sulamaya devam edilerek humik asitlerin yaprakta kalmaması sağlanır. Hızlı bir olum, erken kızarma ve homojenlik istenirse dönüme 1 lt gelecek şekilde Hum Plus uygulanır. Bu uygulama aynı zamanda aşırı sıcak ve soğuklarda bitkinin strese girmesini engelleyerek çiçek dökümünü minimuma indirir. Organik toprak düzenleyici olan humik asit domateste tat ve aromanın artmasını sağlar.Domates tüketiminin artması ile birlikte çiftçilerin domatesin lezzetini değil tarladan almaya çalıştıkları domates miktarını önemsiyorlar. Bu da değişen yetiştirme teknikleri, ve gübreleme yöntemleri sebebiyle domatesin lezzetinin bozulmasına neden oluyor.
Hum pLus
İklim isteği: Domates ılık ve sıcak iklimlerden hoşlanır. Güneşli sıcak iklimlerde meyveleri şekerce zengin, renkleri koyu ve olgun olurlar. Yaz mevsimi serin ve çok bulutlu yerlerde tam olgunlaşmazlar.-2, -3 °C sıcaklıkta ölebilirler. Bundan dolayı ilkbaharda donların arkası alınmadan fideleri dışarıya çıkarmamalıdır. Domatesler en iyi gelişimlerini 15-28 o C arasındaki sıcaklıklarda gösterirler. 30 oC’ nin üzerindeki sıcaklıklarda da bitki gelişmesi devam eder fakat döllenme olmaz, çiçekleri dökülür, çekirdeksiz küçük meyveler meydana gelir.(Kendi kendine döllenme, çiçekteki polenin o çiçeği veya aynı bitki üzerindeki başka çiçeği döllemesi şeklinde gerçekleşir.)Gece-gündüz sıcaklıkları arasındaki fark hem meyve bağlamayı olumlu yönde etkiler hem de olgunlaşan meyvede renk maddeleri oluşumunu sağlar. Domatesin büyüme döneminde yüksek nem olumlu etki yaparken, meyve olgunlaşması döneminde ise hastalık ve zararlıların artmasına yol açar.
Toprak isteği: Domates seçici olmamakla beraber süzek, humus ve organik maddece zengin, su tutma kabiliyeti iyi, tınlı topraklardan hoşlanır.Kumlu-tınlı topraklarda erkencilik gösterir. Killi ağır topraklarda bitki gelişmesi daha yavaş ancak bitki sürekli olarak gelişip yeni sürgünler meydana getirdiğinden verim daha yüksek olur.Domates pH 5.5-7 olan topraklarda daha iyi yetişir. pH 5’ten aşağı düştüğü ortamlarda kireç uygulaması yapmak gerekir.
Ekim Nöbeti: Aynı alanda art arda domates veya aynı familyadan olan biber ve patlıcanın yetiştiriciliği yapılmamalıdır. Bunların üst üste tarımı yapılması halinde; aynı bölgede ki, aynı besin maddelerini tüketecekleri için toprağın zayıf düşmesine neden olurlar. Ayrıca hastalık ve zararlıların artmasına da yol açar. 3-5 yıllık münavebe programı uygulanabilir. Araya baklagil bitkileri veya hububat ekimi yapılmalıdır. Bu bitkilerin ekilmesi ile topraktaki organik maddenin ve azot miktarının artması sağlanır.
Su tutma Kapasitesini arttırma
Gazete Parçaları kullanarak
Samanla üzerine kapatarak
Cocopeat Karışımlı Toprak
YETİŞTİRME ŞEKLİ:
Domates yetiştiriciliğine önce toprak hazırlığı ile başlanır. Sonbaharda çiftlik gübresi toprağa verildikten sonra derin toprak işlemesi yapılır. Toprak kesekli olarak bırakılır. Mümkünse ilkbaharda tekrar sürülür. Daha sonra diskaro geçirilerek dikime hazır hale getirilir.
Domates bitkisinin fideleri sıcak yastıklarda yetiştirilir.Ancak domates yetiştiriciliğinde tarlaya doğrudan tohum ekimi de yapmak mümkündür. Ağır killi topraklarda doğrudan tohum ekiminden kaçınılmalıdır. Domates tohumları uygun koşullarda 4-6 yıl çimlenme gücünü muhafaza eder.
Tarlaya doğrudan tohum ekimi için toprak sıcaklığının en az 14°C olması ve tohum yatağının çok güzel hazırlanması gerekir. Tohum ekimi Şubat-Mart aylarında, 1-2 cm derinliğe pnömatik veya pamuk mibzeriyle yapılabilir. Ekimde m²’ye 5-6 gr. dekara ise 80-100 gr. arasında tohum kullanılır.
Fide ile üretimde ise; fidelik olarak sıcak yastıklar hazırlanır. Tohumların Ocak-Nisan ayları arasında ekimi yapılır. Tohumlar sıra arası 13-15 cm, sıra üzeri 1-1,5 cm olacak şekilde, 1-2 cm derinliğe ekilir ve m²’ye 2-3 gr tohum olacak şekilde hesaplanır.
Fideler, 3-4 gerçek yapraklı olduğunda seyreltilirler. Çevre koşullarının tarla hazırlığına imkan verdiği döneme kadar fidelerin fazla boylanmadan kalmasını sağlamak amacıyla havalandırma ve sulama faktörlerine çok özen göstermek gerekir.
Dikim için en uygun fide büyüklüğü; fidelerin 15-20 cm uzunluk ve kurşun kalem kalınlığını aldığı zamandır. Normal koşullarda tohum ekiminden 40-45 gün sonra pişkin ve kaliteli fideler elde edilir. 1 m2 yastık alanından ortalama 500-700 adet sağlıklı fide meydana gelir. Yapılacak fide dikim şekline göre fideler bir gün önceden sulanarak dikkatlice sökülürler. Sökülen fidelere kök ilaçlaması yapılmalıdır.
Tarlaya dikim elle veya makineli olarak yapılabilir. Domates fidelerinin tarlaya dikiminde dikkat edilecek hususlar;
* Fidelerin yerlerine dikimi, donlar geçtikten sonra yapılmalı,
*Toprağın tavlı olmasına dikkat edilmeli,
* Domates yetiştiriciliğinde sıra arası ve sıra üzeri bırakılacak aralıklar çeşidin sırık veya yer çeşidi oluşuna, büyüme ve yayılma kuvvetine, toprak şartlarına ve yapılacak bakım işlerinin elle veya makineli olarak yapılmasına göre değişir. Ülkemiz şartlarında sıra araları yer domateslerinde 80-125 cm, sırık çeşitlerinde 75 cm, sıra üzeri mesafeler ise yer çeşitlerinde 60 cm, sırık çeşitlerinde ise 50 cm olarak bırakılmalıdır. Yetiştiriciler fideleri doğu-batı yönünde hazırlanan masuraların güney kısımlarına, kuzey-güney yönünde hazırlanan masuraların doğu taraflarına ve masuraların boyun noktalarına dikmelidir.
* Dikim sabahın erken saatlerinde veya akşam serinliğinde yapılmalıdır. Sıcak saatlerde dikim yapmamalıdır.
*Dikimde fidelerin ilk yapraklarının toprak üstünde kalmasına dikkat edilir ve kök boğazı 1-1,5 cm toprakla örtülür ve toprakla bastırılmalıdır. Hemen can suyu verilmelidir.
Çapalama: Fideler esas yerlerinde gelişmeye başladığı andan itibaren yaklaşık iki hafta sonra birinci çapa yapılır. Derin çapa yapmaktan kaçınılmalıdır. Çapalama derinliği 5-10 cm’yi geçmemelidir. Bitki kök boğazına 10 cm’den fazla yaklaşılmamalıdır. Boğaz doldurma işlemi dikimden 10-15 gün sonra en fazla 3-5 cm. kadar olacak şekilde yapılmalıdır. 1. çapadan 2-3 hafta sonra 2. çapa uygulanmalıdır. Genellikle sulamadan sonra kaymak tabasını kırmak, yabancı ot mücadelesi yapmak ve toprağın havalandırılmasını sağlamak amacıyla domates bitkisinin yaprakları toprak yüzeyini kapatana kadar 1-2 çapa daha yapılmalıdır.
Yatırma: Domateslerin gelişip sulama karıklarının içine yayılmaya başladığı zaman masuraların üzerine alınır ve tekrar su kanallarına düşmemeleri için boğazları doldurulur.
Herek Verme: Sırık domatesi yetiştiriciliğinde en çok kullanılan yöntemdir Bu amaçla meşe, kestane, akasya gibi sıkı ve sağlam dokulu ağaçlardan genellikle 2 m uzunluğunda 5 cm kalınlığında düzgün dallar hazırlanır. Bitkiler yaklaşık 35 cm boy aldığında ikinci çapa ile beraber bitkinin kuzey tarafına ve 10 cm kadar uzağına gelecek şekilde herek toprağa sıkıca sokulur. Bitkinin dip kısmından itibaren 2-3 yaprağın dibinden rafya ile ∞ şeklinde bağlanır. Bağlama işi bitkiler boylandıkça 30-35 cm’de bir tekrarlanır.
Budama:
Askıya alınmış sırık domateslerinde budama yapmak gerekir. Budama koltuk alma ve uç alma olmak üzere iki şekilde uygulanır.Ayrıca boyunun uzaması için alttan dört dalın alınması gerekmekte.
Koltuk Alma: Domateslerde bitki gövdesi ile ana yaprakların birleştiği koltuk denilen kısımlarda meydana gelen sürgünlerin alınmasına koltuk alma denir.
Çiçek (salkım) budaması, elde edilecek meyvelerin verim ve kalitesinin daha yüksek olmasını sağlamak amacıyla salkımda açan çiçeklerin bir kısmının meyve tutumu asamasından önce koparılması islemidir. Böylece meyve kalitesi arttırılmıs olur. Salkımdaki en son açan çiçekten baslanarak budama yapılır.
Yaprak alma:
Domates ortalama 120 cm büyüdüğünde en yüksek oranda yaprak alanına ulaşır. Bitki boyu 120 cm’yi aştıktan sonra alttaki yapraklar düzenli bir şekilde alınabilir. Yaprak alımından önce hasadı tamamlanmış veya hasada gelmiş meyveli ilk salkıma, birbirine gölge yapan ve bitkinin havalanmasına engel olan yapraklar alınır. Hastalıklı yapraklar, ilaçlama yapılmadan önce koparılmalıdır.
Yaprak alma sırasında gövdede fazla yara açmamak gerekir. Bu işlemlerden sonra bitkiler koruyucu ilaçlarla ilaçlanmalıdır. Yapraklar alınırken hastalıkları bulaştırma ihtimalinden dolayı bıçak, makas vb. kesici aletler kullanılmamalıdır. Bu iş elle rahatlıkla yapılabilir. Bunun için yaprak sapı önce gövdeye doğru yatırılır. Daha sonra ilk yatırılan kısmın aksine arkaya doğru yatırılarak gövdeden koparılır.
Uç (tepe) alma: Uç alma domates bitkisinde büyümeyi durdurmak için yapılır. Tepesi alınan bitkilerde meyve irileşmesi ile çabuk olgunlaşma sağlanır. Tek mahsul ve ilkbaharda hasat haziran ayı ortası veya sonunda biter. Bu
yetiştiricilikler için tepe alınması hasada son verilecek tarihten 8-10 hafta önce yapılır. Nisan ayı ortalarında tepe alındığında haziran ayı sonlarına kadar hasat devam eder. Hasat süresi uzatılmak istenirse tepe alma daha sonraki bir tarihte de yapılabilir. Tepe almak için tespit edilen tarihte bitkinin en üst salkımından sonraki iki yaprak bırakılarak bitkinin büyüme noktası elin baş ve işaret parmaklarının tırnakları ile kesilerek köreltilir. Tepe alma sırasında bitki aşağıdan yukarıya doğru kontrol edilerek ne kadar koltuk varsa temizlenir. Aksi halde ikinci budamaya ihtiyaç olabilir. En son çiçek salkımının üzerinde iki yaprak bırakılması tek mahsul ve ilkbahar yetiştiriciliği için önemlidir. Çünkü sera
içinde ısı ve ışık miktarı nisan, mayıs aylarında normalin üzerine çıkar. Bırakılan yapraklar çiçek salkımını yüksek ışık ve ısıya karşı örtü olarak döllenme için iyi bir ortam sağlar. Sonbahar yetiştiriciliğinde hasada şubat ayı başlarında ve ortalarında son verileceğinden aralık ayının ilk haftasında tepe alınarak büyüme durdurulur. Şubat ayının ortalarında hasada son verilir. Sonbahar domates yetiştiriciliği için en üst salkımdan sonra iki yaprak bırakılması önemli değildir. Çünkü bu aylarda şartlar değişir. Isı ve ışık şiddeti azalır.
İpe Alma: Sırık domates çeşitleri dikine büyüyemeyen bitkiler olduklarından dik büyüyebilmeleri için askıya alınmaları gerekir. İpe alma işlemi gecikince fideler sağasola yatar, kırılır ve ileri dönemlerde verimden düşer. Domates bitkilerinde gövde ve büyüme noktaları oldukça gevrek dokulardır. İpe alma ve sarma işlemlerinde bunların yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
İpe almanın yararları şöyle sıralanabilir:
? Işığı gören bitki yüzeyinin artmasını sağlar.
? Her türlü bakım işleri daha kolay olur.
? Üründe kaliteyi artırır.
? Hastalık ve zararlı kontrolü kolaylaşır.
? Birim alana dikilen bitki sayısı artacağından verim artar.
Askıya alma şöyle yapılır:
Fideler yerlerine dikildikten sonra sıra üzeri boyunca yerden bir ip çekilir. Askı ipinin bir ucu yerdeki ipe, diğer ucu yukarıdaki tele bağlanır ve bitki bu ipe sardırılır. İkinci bir yöntem ise, dip kısmından ileride bitkiyi boğmayacak şekilde genişçe olmak şartıyla bir düğüm atılır ve diğer ucu özel askı çengeline veya tepedeki tele bağlanır. Askı teline bağlamanın ileride bitki tel boyuna ulaştığında aşağıya kaydırma veya tepede yer değiştirmede kolaylık sağlama gibi avantajları vardır.
Kök Boğazı Köklendirme:
Domates bitkisinde yapisi geregi belli bir boya ulastiktan sonra, normal kosullarda (tarla) bitkinin topraktaki elementlerden daha cok yararlanmasi ve kokleri araciligiyla daha fazla besin maddesini yapisina iletebilmesi icin "bogaz doldurma" denilen islem yapilir.
Bogaz doldurma islemi: kok bogazindaki govdeyi toprakla doldurmak ve sizin govdeden cikan kokleri gordugunuz yerlerin toprakla temasini saglamaktir.
Bogaz doldurma islemi bitkiyi kuvvetlendirir ve guclu olmasini, verime daha cabuk ulasmasini saglar. bu islem aslinda sizin govdeden cikan kokleri gormenizden once yapilir toprakta. cunku bu islem yapilacagi vakitlerde bitkinin govdesinde kok cikartacagi ciftci tarafindan bilinir.
Daha iyi bir kök sistemi sağlamak için, domates yatay olarak şekildeki gibi ekilebilir.gövde kısmı çiftlik gübresiyle kapatılabilir.Bu yönteme hendek yöntemide denir.
Meyve Tutumunu Artırıcı İşlemler
Bu amaçla 3 metot kullanılmaktadır.
Vibrasyon: Üç gün arayla 1-2 kez vibrasyon aleti ( saatte 1000 -1500 ) ile bitkiler sallanmakta veya alet ile her çiçeğe ayrı ayrı dokunulmaktadır. Ancak bu metot pahalı olduğu için tercih edilmemektedir.
Bumble arısı ile polinasyon: Bu amaçla özel yetiştirilen arılar (Bumble bees) kullanılır. Bir yuvada 70-100 arasında bulunan arılar 1000 m2'de 1 ay süreyle görev yapar.
Hormon uygulaması: Eğer kış aylarında polen oluşumu çok az veya hiç yoksa partenokarpik meyve gelişimi için hormon kullanılmaktadır. Uygulama genellikle her çiçek salkımından 3-4 çiçek açtığı zaman yapılır.
Kullanılan hormon tipleri:
- Dikloro fenoksi asetik asit
- Para kloro fenoksi asetik asit
- Alfa naftoksi asetik asit
- Beta naftoksi asetik asit
Dikloro fenoksi asetik asit büyümeyi durdurucu ve kanserojenik etkisi nedeniyle kullanımı sınırlanmıştır.
Domateste hormon uygulamalarının bazı sakıncaları vardır. Bunlar;
- Biçimsiz meyve oluşumuna,
- Meyve içi boşluğuna,
- Meyve ucunda uzamaya neden olur.
Yabancı Otlarla Mücadele
Gelişmesinin ilk ayında yabancı otların yoğun baskısı altında kalan domates bitkileri iyi gelişememekte, verim düşmekte, ürünün kalite ve standardı etkilenerek hasat
güçleşmektedir. Bu nedenle erken devrede yabancı otlarla mücadele yapılmalıdır. Yapılan mücadele ile tahminen % 10 oranında ürün artışı sağlanmaktadır. Ayrıca yabani hardal, horoz kuyruğu, sirken, darıcan, ayrık, kaynaş, adi tarla sarmaşığı, demirdikeni elle hasadı güçleştirir.
Domates tarlalarında çeşitli yabancı ot türü bulunmakla beraber en yaygın olanlar şu şekilde sıralanabilir: Orabanj, horoz kuyruğu, kara pazı, sirken, yabani turp, semizotu, yabani hardal, köpek üzümü, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı, kanyaş ve adi tarla sarmaşığıdır.
Domateste görülen yabancı otların bölgelerimize göre yaygınlığı aşağıdaki gibidir:-Orta Anadolu, Ege ve Marmara bölgesinde orabanj,
-Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde köpek üzümü, yabani turp ve
kanyaş ve adi tarla sarmaşığı,
-Bütün bölgelerimizde yer yer yoğunluk gösterenler ise horoz kuyruğu, karapazı, sirken, semizotu, yabani hardal, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı ve adi tarla sarmaşığıdır.
Malçlama: Toprağın fiziksel özelliklerini (sıcaklık, nem vb.) artırmak için toprak yüzeyinin ince bir tabakayla kaplanmasına malçlama denir. Çam pürü, bitki sapları, saman balyaları, torf gibi maddeler malç materyali olarak kullanılabileceği gibi değişik renk ve kalınlıktaki plastikler de kullanılabilir. Malçlamadan istenilen faydanın sağlanması için dikim yönünün kuzey-güney istikametinde olmasında büyük yarar vardır. Özellikle ipe sardırılan, uzun boylu ve birbirini gölgeleyen domates gibi bitkilerde dikim kuzey-güney istikametinde olmalıdır.
Malçlamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
? Malçlama toprak yüzeyinde buharlaşmayı önlediği için sulamaya daha az ihtiyaç duyulur.
? Toprak sıcaklığı 3-5 0C daha fazla olduğundan kuvvetli büyümeyi teşvik etmektedir.
? Yabancı otların kontrolünde faydalıdır.
? Şeffaf plastik malçlarda, malçın altında biriken su damlacıkları ışığı yansıtarak sera
homojen bir aydınlatma sağlamakta, buna bağlı olarak fotosentez artmaktadır.
Plastik malçlama toprak rutubetini tuttuğundan sera içerisinde rutubete bağlı olarak gelişen mantari ve bakteriyel hastalıkların yayılmasını önlemektedir (Mildiyö gibi).
Malçlama toprak tam tavında iken dikime hazırlandıktan sonra plastik malç materyali
gergin bir şekilde toprak üzerine serilerek yapılır. Fidelerin geleceği yerler +, O veya X
şeklinde kesilir ve fideler dikilir. Plastik, yanlarından telle toprağa tutturularak plastiğin
kayması önlenir. Fideler dikildikten sonra da malç örtülebilir. Bu uygulamada malçın çekilmesi anında daha fazla dikkat etmek gerekir.
OLGUNLUK VE HASAT
Domates yetiştiriciliğinde hasat, yetiştirme amacına, pazarın uzak ve yakınlığına, çeşidin meyve özelliklerine göre beyaz olum döneminde başlayarak kırmızı olum devresine kadar olan herhangi bir devrede yapılabilir.
Küçük aile işletmelerinde yapılan sofralık domates yetiştiriciliğinde hasat sayısı artırılarak verimin artması sağlandığı gibi pazarın kalite istekleri de dikkate alınmalıdır. Olgunlaşan meyveleri üzerinden alınan bitki yeni sürgünler ve çiçekler meydana getirerek verime devam etmektedir. Buna karşılık sanayi domatesi üretiminde ise hasadın mümkün olduğu kadar az sayıda yapılması amaçlanır. Böylece hasat maliyeti düşer eğer makineli hasat yapılacaksa hasat bir defada yapılır. Hasat sırasında çiçek ve meyvelerin dökülmemesine özen göstermek gerekir.
Hasat erkenci çeşitlerde iki, orta ve geççi çeşitlerde ise 3-4 defada yapılır. Erkenci çeşitlerde bitki üzerindeki meyvelerin en az ℅60-70’ i olgunlaşınca hasada başlanır. Kalan domatesin ℅30-40’ı ikinci hasatta tamamen toplanacak hale gelince yapılmalıdır.
Hasat sırasında dikkat edilecek hususlar:
Ø Tarla yaşken hiçbir zaman hasat yapılmamalıdır.
Ø Hasatta karık içinde mümkün olduğu kadar az gezilmelidir.
Ø Hasat edilen domatesin taşınması esnasında karık içine uzanmış ve üzerinde yeşil meyveler bulunan dallar bırakılmalıdır.
Ø Tarla hasattan sonra hemen sulanmalı ve hırpalanan bitkinin kendisini çabucak toparlaması sağlanmalıdır.
Ø Her sıranın başındaki karık içine su ile birlikte gübre verilmemelidir. Karık başlarındaki bitkiler gübreden zarar gördüğü halde karık sonundakiler ise gübreden faydalanamaz.
Olgunlaşan domatesleri 3-5 gün depolamak mümkündür. Depolama sıcaklığı 4°C civarında olmalıdır.
VERİM
Domates üretiminde dekara verim yetiştirme şartlarına, yetiştirmenin başarısına ve çeşidin erkenci veya geççi oluşuna göre 6-12 ton arasında değişir.Yaşlanan ve hırpalanan bitkilerde hastalık ve zararlılar daha kolay yayılırlar. Bu nedenle bu dönemde de hastalık ve zararlı mücadelesine özen gösterilmelidir.
AMBALAJLAMA
Üretim amacına göre değişir. Meyve sapları ile hasat edilen sofralık domates çeşidinde mutlaka ters sıralı kasalar kullanılır. Aksi halde birinci sıranın meyve sapları diğer meyveleri delerek çok kısa sürede çürümelerine neden olur.
Yüksek kaliteli ürün pazarlanmasında viyoller veya tek sıra kasalar tercih edilmelidir. Domateslerde çok sıralı kasalar zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır.
HASTALIK ve ZARARLILAR
Bakım işlemlerine ve yetiştirme koşullarına itinalı davranmalı ve bitkide görünen en küçük hastalık ve zararlı belirtisinde en yakın İl ve İlçe Tarım Müdürlüğü konu uzmanlarına başvurunuz.
Domateste Görülen Zararlılar
Yeşil kurt:
Larvalar önce yapraklarda beslenir, yenik kısımlar sararır ve kurur. Daha sonra sebzelerin meyvelerini delerek içine girer ve orada beslenir. Zarar gören yaprak, çiçek ve tomurcuklar dökülür. Meyve ise pazar değerini kaybeder.Kültürel önlemler olarak yabancı ot temizliği yapılmalı, ilk yeşil meyvelerdeki delik olan meyveler toplanıp imha edilmeli, hasattan sonra derin sürüm yapılmalıdır
Danaburnu:
Bitkinin kökleri ve yumrularını yerler. Kültürel mücadele olarak küçük bahçeler göllenecek şekilde su altında bırakılarak nimf ve erginler öldürülebilir. Yaz sonuna doğru gübre kümeleri bırakılıp ilkbaharda burada toplanan nimf ve erginler öldürülür. Toprağın zamanında iyi işlenmesiyle toprak altındaki yumurta nimf ve erginler yok edilir.
Beyaz sinek (Bemisia tabaci):
Bitkinin öz suyunu emerek beslenir. Bazı virüs zararlılarının vektörü olan bu zararlıya karşı görülür görülmez ilaçlama yapılmalıdır.
Kırmızı örümcekler:
Erginler yaprakların alt yüzeyinde beslenir. Bitki özsuyunu emerek onları zayıf düşürür. Salgıladıkları toksik madde ile klorofili parçalar ve özümleme faaliyetini aksatır. Küçük yapraklı sebzelerde yaprak başına ortalama 2, büyük yapraklı sebzelerde ortalama 4 adet canlı sayılınca ilaçlama yapılmalıdır.
Yaprak galeri sinekleri:
Yaprakta tüneller açarak bitkilerin fotosentez gücünü azaltır ve yapraklarda tahribata sebep olur. Yapışkan sarı tuzaklar ergin faaliyetlerini tespit etmede kullanılır. Bu tuzakların bulunmadığı durumlarda üzerine ince bir tabaka halinde vazelin sürülmüş karton veya mukavva kullanılır. Bu tuzaklar günlük olarak kontrol edilerek ergin çıkışı gözlemlenir. Ayrıca bitki yaprakları sürekli kontrol edilerek yaprak içinde tünel açma faaliyetlerinin başlayıp başlamadığı kontrol edilmelidir.
İlaçlama sabahın erken saatlerinde yapılmalıdır.
Domateste Kurşuni Küf Hastalığı (Botrytis Cinerea)
Bakteriyel Solgunluk Ve Patates Kahverengi Çürüklüğü Hastalığı (Ralstonia Solanacearum)
Solanaceae Familyası Kültür Bitkilerinde Stolbur
Sebzelerde Septoria Leke Hastalığı (Septoria Apiicola, Septoria Lycopersici)
Kök Boğazı Yanıklığı Hastalığı ( Phytophthora Capsici)
Domateste Bakteriyel Kanser Ve Solgunluk Hastalığı (Clavibacter Michiganensis Subsp. Michiganensis)
Domates Öz (Gövde) Nekrozu Hastalığı
(Pseudomonas Corrugata), (P. Viridiflava), (P. Cichorii),
(P. Mediterranea), (Erwinia Carotovora Subsp. Carotovora)
(E. C. Subsp. Atroseptica), (E. Chrysanthemi)
Domateste Bakteriyel Benek Hastalığı (Pseudomonas Syringae Pv. Tomato)
Domates Mildiyösü Hastalığı (Phytophthora İnfestans)
Domates Yaprak Küfü Hastalığı (Cladosporium Fulvum)
Erken Yanıklık Hastalığı (Alternaria Solani)
Domatesde Bakteriyel Leke Hastalığı (Xanthomonas Vesicatoria)
Patlıcangillerde Külleme Hastalığı (Leveillula Taurica)
Sebzelerde Beyaz Çürüklük (Sclerotinia Sclerotiorum)
Sebze Fidelerinde Kök Çürüklüğü (Çökerten) Hastalığı
(Phythium Spp.,Rhizoctonia Spp.,
Fusarium Spp.,Alternaria Spp., Sclerotinia Spp.)
Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (Tomato Spotted Wılt Tospovirus)
Domates Mozayik Virüsü (Tomato Mosaic Tobamovırus)
Hıyar Mozayik Virüsü (Cucumber Mosaıc Cucumovirus)
Sebzelerde Beyazsinek
Tütün Beyazsineği (Bemisia Tabaci)
Sera Beyazsineği (Trialeurodes Vaporariorum)
Domates Pas Akarı (Aculops Lycopersici)
Kırmızıörümcekler
İki Noktalı Kırmızıörümcek (Tetranychus Urticae)
Pamuk Kırmızıörümceği (Tetranychus Cinnabarinus)
Sebzelerde Thripsler
Tütün Thripsi (Thrips Tabaci)
Çiçek Thripsi (Frankliniella Occidentalis)
Sebzelerde Yaprakbitleri
Yaprak Galeri Sinekleri (Liriomyza Trifolii, Liriomyza Bryoniae,
Liriomyza Huidobrensis, Phytomyza Horticola)
Sebzelerde Yeşilkurt [Heliothis Armigera, Heliothis Viriplaca (=Heliothis Dipsacea]
Sebzelerde Danaburnu (Gryllotalpa Gryllotalpa)
Sebzelerde Telkurdu (Agriotes Spp.)
Domatesten tohum alma
Bir Başka püf noktası da Sulama yaparken sıçratmayın yapraklara topraktan hastalık geçebilir veya çürütebilir.
Domates fidesi nasıl dikilir:
Domates fidesi toprakla aynı seviyede üstdeki fotoğraftaki gibi dikilmelidir. Kök boğazı toprağın çok altında ya da üstünde kalmamalı toprakla aynı seviyede olmalıdır. Tüm mevsimlik sebzelerinizi organik gübrelerle besleyiniz.
Böcek uzaklaştıran çiçek:
Domatese başta beyaz sinek olmak üzere pek çok zararlı musallat olur. Yaprakların bozulmasına bitkinin sağlığını hızla kaybetmesine verim düşüklüğüne neden olurlar. Oysa domatesle birlikte kolaylıkla yetiştirebileceğiniz bir türTagetes çiçeği, mucize bir şekilde bu zararlıların domatese gelmesine engel olur. Tagates - Fransız Marigold ya da Fransız Kadife çiçeği, sadece domatese gelen beyaz sineği engellemez aynı zamanda çiçek saplarını yiyen domates kurdu, salatalık böceği gibi zararlılarıda domatesin yanında salatalıktan da uzak tutar.İşte gerçek organik tarım denilen, sağlıklı sebze meyve yetiştiriciliği bu şekilde yapılır. Bu sayede zararlı kimyasal ilaçlar kullanmadan, tamamen doğal yollarla tabiatı dengede tutarsınız. Domatesinizi fidelerken bu mucize bitkiyi de birlikte fidelemeyi ihmal etmeyin. Birlikte dikin, ilaçsız sağlıklı domatesler tüketin.
Yaprak bitleri ve diğer zararlılar için ise fesleğen, frenk soğanı otu ve nane gibi aromatik bitkileri domateslerinizin yakınına dikmeyi unutmayınız.
Yeni başlayanlara tavsiye ilk sezon oturak tipi çalı formlu oturak domateslerle ya da saksı tipi domateslerle başlamanız. Sırık tipi domates yetiştirirken de küçük bir püf noktası size bolca domates kazandıracaktır. Oturak tipi domatesler daha az bakım ve budama isterken sırık tipi domatesleri budama ile verimli hale getirirsiniz.
Sezon boyunca toprağa yakın yapraklar zaman içinde sararacak solacaktır. Bu tamamen normaldir. Bu yapraklar kurudukça ve soldukça toplayın ve bitkiden uzaklaştırın. Bitki hem görsel olarak temiz ve sağlıklı gözükecek hem de hastalıklara yuva olan ölü yapraklardan kurtulmuş olacaksınız.
Not :Domatesi cukur yapıp ekip daha sonra geliştikçe etrafını gübre karışımıyla doldurara yukarıdanda köklenme sağlanırsa domates daha fazla verim verecektir.
Domates Sulaması
SULAMA PRENSİPLERİ
Transpirasyonu(terlemeyi), yani bitkideki su kaybını etkileyen iklimsel faktörler şunlardır:
1. Güneş
2. Sıcaklık
3. Ortam nemi
4. Rüzgâr
Tüm bu koşullara bağlı olarak, Domatesin günlük su tüketimi; yetiştirme mevsimine,bitkinin yaşına, ortam sıcak-lığına, toprak yapısına ve hava nemine bağlı olarak değişir.
Su;bitkilerin kök, gövde ve yaprakları tarafından alınır ve yapraklardan terleme(Transpirasyonu) yolu ile verilir.
Bitkiye Azot verildikçe genel olarak su ihtiyacı da artar. Bu nedenle Azot miktarı arttıkça su miktarı da arttırılmalıdır. Genel olarak her bir ton su ile 100-200 g. arasında Azot gelecek şekilde gübreleme yapılmalıdır.Gelişme dönemindeki su eksikliği, verimi azaltır ve çiçek burnu çürüklüğüne neden olur,ayrıca yapraklarda ve meyvelerde genel bir küçülme görülür. Toprağın EC değeri 2’nin altında olmalıdır.
Bilhassa sera yetiştiriciliğinde gübresiz sulamaların verim ve kaliteye olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu nedenle her sulamada mutlaka az da olsa doğru oranlarda gübrede verilmelidir.Sulama suyunun ve ilaçlamada kullanılacak suyun özellikleri, ilaçların etkileri ve gübrelerin bitki tarafından alınması üzerinde de etkilidir.
Fazla su, bitkilerin gövdelerinde kalınlaşmaya ve yapraklarında genişlemeye neden olur. Böyle bitkilerde verim ve meyve kalitesi düştüğü gibi, hastalıklara dayanıklılıkta azalır. Hava neminin düşük olduğu durumlarda sulamanın arttırılması, hava neminin yüksek olduğu durumlarda ise sulamanın azaltılması daha olumlu sonuçverir.
Tarlada suyun göllenmesini önlemek amacı ile drenaj sağlanmalıdır.Açıkta sırık domates üretiminde, hava neminin düşük olduğu zamanlarda ve havanın rüzgârlı olduğu zamanlarda, bitkideki su kaybı fazla olduğundan sulama sayıları ve verilecek su miktarları arttırılmalıdır. Kültür bitkileri arasında özellikle de meyveleri yenen sebzelerde sulama, tohumların çimlenme devresi, gelişme devresi ve nihayet mahsul devresi olmak üzere başlıca üç esas devrede önemli rol oynar.Domates yetiştiriciliğinde bitkiler üzerinde ilk meyveler görülünceye kadar sulamadan kaçınmalıdır. Bu devreye kadar çapa yapılır. İlk meyveler görüldükten sonra sulama önem kazanır ve mevcut şartlara göre uygun periyotlarla yeteri kadar sulama yapılmalıdır. Nihayet olgunluk devresine girip hasat başladıktan sonra bu devrede pratik bir kaide olarak her toplamayı takiben mutlaka su verilmelidir.Sulama yapılırken,suyun bitkinin yapraklarına değmemesine özen gösterilmeli yoksa yapraklar çamurlanır ve hastalığa yakalanması kolaylaşır.
Kurak bölge şartlarında domatesin su ihtiyacı genel olarak şöyle bir dağılım gösterir;
Mayıs ayında 3 günde bir su
Haziran ayında 2 günde bir su
Temmuz ayında 6 günde 5 su
Ağustos ayında 7 günde 4 su
Eylül ayında haftada bir olmak üzere toplam 18 kez sulanmalıdır.
Domates Bitkisinde Damla Sulama
Tarımsal üretimde sulama en önemli girdilerden birisidir. Su kaynaklarının kısıtlı olması, sanayi ve yerleşim yerlerindeki içme ve kullanma suyu gereksiniminin artması, sulamada kullanılan suyun azalmasına ve kalitenin düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca günümüzde, az isçilik ve az enerji kullanımı gerektiren, verim ve kaliteyi artıran sulama yöntem veya sistemlerinin kullanımının önemi her geçen gün artmaktadır. Bu koşulları en fazla sağlayan yöntemlerden birisi de damla sulama yöntemidir. Özellikle sebzelerin sulanmasında en uygun sulama yöntemi olduğu söylenebilir.
Domates iyi bir verim için dengeli su ve gübre ister. Maksimum kalite için meyve gelişimi esnasında aşırı sulamadan kaçınılmalıdır. Domates sulamasında en önemli husus meyve kalitesidir. Kritik dönemde fazla veya yetersiz sulama gelişmeyi yavaşlatır ve kaliteyi bozar. Damla sulama yöntemiyle normal sulama suyu miktarından %15 azaltılmasında verim kaybı %20 civarında olmaktadır.
Domatesin ilk çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde su ihtiyacının az, meyve bağlayıp hasada kadar olan dönemde ise su ihtiyacının arttığı söylenebilir. Domatesin günlük su tüketimi, iklim koşullarına bağlı olmakla genel olarak, fidelerin şaşırtılmasını takip eden ilk 20 günde 3-4 mm/gün, vejetatif gelişme döneminde 4-5 mm/gün, meyve bağlama ve hasad döneminde 7-8 mm/gün ve mevsim sonunda 5-6 mm/gün civarında olmaktadır. Burada belirtilen birim eşdeğer su derinliğidir. Yani 1 mm su demek, 1 m2 alanda 1 litre suyu ifade eder.
Domates bitkisinin damla sulama ile sulanmasında sistem tasarımı yapılırken, her bitki sırası için ayrı damlama laterali döşenmelidir. Domatesin bitki sıra aralıkları oturak çeşitler için 70 cm, sırık domateste ise yastığa ekim durumunda her bir yastıkta bitki sıra arası 45 cm, her yastık arası da 30 cm olmaktadır.Yanlız aralıklar çapraz olsun.
Domates sulamasında damlama laterali seçilirken killi ve ağır bünyeli topraklarda damltıcı aralığı 30-40 cm, killi-tın ve kumlu hafif bünyeli topraklarda ise 20-25 cm damlatıcı aralığına sahip lateraller tercih edilmelidir. Damlatıcı debisi olarak 1.2-2.0 L/h debili damlatıcılar tercih edilmeli ve daha yüksek debili damlatıcı kullanımından kaçınılmalıdır. Çünkü damlatıcı debisinin yüksek olması sadece sulama süresini kısaltır ve sistem maliyetini artırır.
Örnek olarak, su tüketiminin en yüksek olduğu dönemde (8 mm/gün), 2 L/h debili ve 20 cm aralıklı damlatıcıların olduğu lateralin kullanıldığı domates sulamasında günlük sulama süresi 25 dakikadır. Eğer sulama aralığı iki gün ise sulama süresi de 50 dakika olmaktadır. Maksimum verimin elde edilebilmesi için, seralarda sulamaların günlük olarak yapılması, açık alanlarda ise sulama aralığının 3 günden fazla olmaması tavsiye edilmektedir.
Eğer taze tüketim için domates yetiştiriciliği yapılıyorsa sulamalar yukarıda açıklandığı şekilde sık olarak yapılmalıdır. Çünkü sulamaların sık ve yeterli olması durumunda domates meyvesinin büyüklüğü, şekli, meyve suyu ve tadı daha iyi olmakta ancak kuru madde oranı ve asit miktarı düşmektedir. Eğer salçalık domates yetiştiriciliği yapılıyorsa, sulama aralıkları 3-5 gün arasında seçilmelidir. Üretimin amacına bağlı olarak sulama rejimi oluşturulmalıdır.
Domates sulamasında sulamaların sık yapılmasının yanında iyi bir gübreleme programı oluşturularak, mümkünse her sulamada gübreleme yapılacak şekilde planlanması önerilmektedir. Damla sulamada temel amaç bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve gübreyi, ihtiyacı kadar ve zamanında vermektir. Su bir bitki besin elementi değil, bitki besin elementlerinin alınması için bir araçtır. Dolayısıyla damla sulamayı “damla gübreleme” olarak da nitelendirmek mümkündür.
Örnek bir sulama programı
DOMATESTE GÜBRELEME PROGRAMI
Genel anlamda söyleyecek olursak;
Azot(N) ›dal
Fosfor(P) ›döl
Potasyum ›bal demektir.
Yani azot bitkide dal, sürgün, yaprak gibi vejatatif aksamı
geliştirmede, fosfor meyve bağlamada, potasyum ise lezzet
aroma yönünden faydalı olmaktadır. Toprak analiz sonuçları
ve tarım teşkilatlarının tavsiyeleri ile çiftlik gübresi ve fosforlu gübre taban gübresi olarak verilmektedir.
Fide dikiminden itibaren iyi yanmışçiftlik gübresi, tüm üretim boyunca azotlu gübreler, meyveler fındık büyüklüğünü aldıktan sonra haftalık dönemlerle potasyumlu gübreler verilmelidir.
SIRIK DOMATES ÇEŞİTLERİNDE GÜBRELEME PROGRAMI
1. TABAN GÜBRELEMESİ
800 Kg/Da Organik Kompost
50 Kg/Da Magnezyum Sülfat
100 Kg/Da 5:11:22 Oranında gübre
(Potasyum Sülfat ve Diamonyum Fosfat
Gübrelerinin karışımı ile kolayca elde edilebilir)
2.DİKİM -- İLK SALKIM ARASI
1:1:1 oranında gübre
Günde Dekara 100-150 gram
Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.
(Yani, saf madde olarak100-150 gram
Azot, 100-150 gram Fosfor ve100-150 gram potasyum)
3.İLK SALKIM -- 4.SALKIM ARASI
1:0.5:2 oranında gübre
Günde Dekara 200-300 gram
Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.
(Yani saf madde olarak 200-300gram Azot, 100-150 gram Fosfor ve 400-600 gram Potasyum)
4.4.SALKIM --TEPE KESME ARASI
1:0.5:2 oranında gübre
Günde Dekara 400-600 gram Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.(Yani saf madde olarak 400-600 gram Azot, 200-300 gram Fosfor ve800-1200 gram Potasyum)
5.TEPE KESME -- İLK HASAT ARASI
1:0:2 oranında gübre
Günde Dekara 300-400 gram Azot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.(Yani saf madde olarak 300-400gram Azot, 600-800 gram Potasyum)
6.HASAT SÜRESİNCE
1:0:2 oranında gübre
Günde Dekara 200-300 gramA zot Gelecek Şekilde hesaplanmalıdır.(Yani saf madde olarak 200-300gram Azot ve
400-600 gram Potasyum)
AZOTLU GÜBRELERDE; NİTRAT / AMONYUM ORANI 3 / 1 OLMALIDIR
MİKRO ELEMENTLER DİKİM SONRASINDA OLABİLDİĞİNCE ERKEN VERİLMELİDİR.
Demirhariç, Magnezyum, Çinko, Manganez gibi diğer iz elementler yapraktan verilmelidir.
Magnezyum40-50 ppm.
Kalsiyum80-120 ppm. Seviyesinde tutulmalıdır.
Enuygun toprak pH’sı 6 – 6,5 arasındadır.
YER DOMATES ÇEŞİTLERİNDE GÜBRELEME PROGRAMI
1.TABAN GÜBRELEMESİ
30 Kg. / Da. Potasyum Sülfat
25 Kg. / Da. DAP (Diamonyum fosfat)
10 Kg. / Da. Amonyum Sülfat
2.ÜST GÜBRELEME (3-4 kısma bölünerek)
40 Kg. / Da. Amonyum Nitrat
10 Kg. / Da. Potasyum Nitrat
Domateste üst gübreleme zamanları aşağıdaki tabloda verilmiştir
1. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
2. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
3. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
4. hafta
30 kg Potasyum Nitrat
5. hafta
15 kg Amonyum Nitrat
15 kg Potasyum Nitrat
6. hafta
30 kg Potasyum Nitrat
Bundan sonra hasat sonuna kadar her hafta 15 kg amonyum
nitrat, 15 kg potasyum nitrat gübresi verilmelidir. Bitkinin
mikroelement ihtiyacını karşılamak için mikroelement ağırlıklı yaprak gübreleri kullanılmalıdır. Bir önceki yıl mikroelement noksanlıkları görülmüşse buna özellikle dikkat etmek gerekir.
Domates yetiştiriciliğinde bilhassa erken mahsul almada fosforlu gübreler önemlidir.Sulama şekli yağmurlama ise bahsedilen zaman dilimlerinde fakat toplam sulama süresinin 1/10 ‘lik ilk döneminde( örneğin 3 saatlik bir sulama yapılacaksa bunun ilk 18-20 dk humik asit verilir geri kalan sürede normal sulanır) humik asit uygulaması yapılarak ardından 9/10 ‘luk bölümde normal sulamaya devam edilerek humik asitlerin yaprakta kalmaması sağlanır. Hızlı bir olum, erken kızarma ve homojenlik istenirse dönüme 1 lt gelecek şekilde Hum Plus uygulanır. Bu uygulama aynı zamanda aşırı sıcak ve soğuklarda bitkinin strese girmesini engelleyerek çiçek dökümünü minimuma indirir. Organik toprak düzenleyici olan humik asit domateste tat ve aromanın artmasını sağlar.Domates tüketiminin artması ile birlikte çiftçilerin domatesin lezzetini değil tarladan almaya çalıştıkları domates miktarını önemsiyorlar. Bu da değişen yetiştirme teknikleri, ve gübreleme yöntemleri sebebiyle domatesin lezzetinin bozulmasına neden oluyor.
Hum pLus
İklim isteği: Domates ılık ve sıcak iklimlerden hoşlanır. Güneşli sıcak iklimlerde meyveleri şekerce zengin, renkleri koyu ve olgun olurlar. Yaz mevsimi serin ve çok bulutlu yerlerde tam olgunlaşmazlar.-2, -3 °C sıcaklıkta ölebilirler. Bundan dolayı ilkbaharda donların arkası alınmadan fideleri dışarıya çıkarmamalıdır. Domatesler en iyi gelişimlerini 15-28 o C arasındaki sıcaklıklarda gösterirler. 30 oC’ nin üzerindeki sıcaklıklarda da bitki gelişmesi devam eder fakat döllenme olmaz, çiçekleri dökülür, çekirdeksiz küçük meyveler meydana gelir.(Kendi kendine döllenme, çiçekteki polenin o çiçeği veya aynı bitki üzerindeki başka çiçeği döllemesi şeklinde gerçekleşir.)Gece-gündüz sıcaklıkları arasındaki fark hem meyve bağlamayı olumlu yönde etkiler hem de olgunlaşan meyvede renk maddeleri oluşumunu sağlar. Domatesin büyüme döneminde yüksek nem olumlu etki yaparken, meyve olgunlaşması döneminde ise hastalık ve zararlıların artmasına yol açar.
Toprak isteği: Domates seçici olmamakla beraber süzek, humus ve organik maddece zengin, su tutma kabiliyeti iyi, tınlı topraklardan hoşlanır.Kumlu-tınlı topraklarda erkencilik gösterir. Killi ağır topraklarda bitki gelişmesi daha yavaş ancak bitki sürekli olarak gelişip yeni sürgünler meydana getirdiğinden verim daha yüksek olur.Domates pH 5.5-7 olan topraklarda daha iyi yetişir. pH 5’ten aşağı düştüğü ortamlarda kireç uygulaması yapmak gerekir.
Ekim Nöbeti: Aynı alanda art arda domates veya aynı familyadan olan biber ve patlıcanın yetiştiriciliği yapılmamalıdır. Bunların üst üste tarımı yapılması halinde; aynı bölgede ki, aynı besin maddelerini tüketecekleri için toprağın zayıf düşmesine neden olurlar. Ayrıca hastalık ve zararlıların artmasına da yol açar. 3-5 yıllık münavebe programı uygulanabilir. Araya baklagil bitkileri veya hububat ekimi yapılmalıdır. Bu bitkilerin ekilmesi ile topraktaki organik maddenin ve azot miktarının artması sağlanır.
Su tutma Kapasitesini arttırma
Gazete Parçaları kullanarak
Samanla üzerine kapatarak
Toprağa perlit karıştırma
Cocopeat Karışımlı Toprak
YETİŞTİRME ŞEKLİ:
Domates yetiştiriciliğine önce toprak hazırlığı ile başlanır. Sonbaharda çiftlik gübresi toprağa verildikten sonra derin toprak işlemesi yapılır. Toprak kesekli olarak bırakılır. Mümkünse ilkbaharda tekrar sürülür. Daha sonra diskaro geçirilerek dikime hazır hale getirilir.
Domates bitkisinin fideleri sıcak yastıklarda yetiştirilir.Ancak domates yetiştiriciliğinde tarlaya doğrudan tohum ekimi de yapmak mümkündür. Ağır killi topraklarda doğrudan tohum ekiminden kaçınılmalıdır. Domates tohumları uygun koşullarda 4-6 yıl çimlenme gücünü muhafaza eder.
Tarlaya doğrudan tohum ekimi için toprak sıcaklığının en az 14°C olması ve tohum yatağının çok güzel hazırlanması gerekir. Tohum ekimi Şubat-Mart aylarında, 1-2 cm derinliğe pnömatik veya pamuk mibzeriyle yapılabilir. Ekimde m²’ye 5-6 gr. dekara ise 80-100 gr. arasında tohum kullanılır.
Fide ile üretimde ise; fidelik olarak sıcak yastıklar hazırlanır. Tohumların Ocak-Nisan ayları arasında ekimi yapılır. Tohumlar sıra arası 13-15 cm, sıra üzeri 1-1,5 cm olacak şekilde, 1-2 cm derinliğe ekilir ve m²’ye 2-3 gr tohum olacak şekilde hesaplanır.
Fideler, 3-4 gerçek yapraklı olduğunda seyreltilirler. Çevre koşullarının tarla hazırlığına imkan verdiği döneme kadar fidelerin fazla boylanmadan kalmasını sağlamak amacıyla havalandırma ve sulama faktörlerine çok özen göstermek gerekir.
Dikim için en uygun fide büyüklüğü; fidelerin 15-20 cm uzunluk ve kurşun kalem kalınlığını aldığı zamandır. Normal koşullarda tohum ekiminden 40-45 gün sonra pişkin ve kaliteli fideler elde edilir. 1 m2 yastık alanından ortalama 500-700 adet sağlıklı fide meydana gelir. Yapılacak fide dikim şekline göre fideler bir gün önceden sulanarak dikkatlice sökülürler. Sökülen fidelere kök ilaçlaması yapılmalıdır.
Tarlaya dikim elle veya makineli olarak yapılabilir. Domates fidelerinin tarlaya dikiminde dikkat edilecek hususlar;
* Fidelerin yerlerine dikimi, donlar geçtikten sonra yapılmalı,
*Toprağın tavlı olmasına dikkat edilmeli,
* Domates yetiştiriciliğinde sıra arası ve sıra üzeri bırakılacak aralıklar çeşidin sırık veya yer çeşidi oluşuna, büyüme ve yayılma kuvvetine, toprak şartlarına ve yapılacak bakım işlerinin elle veya makineli olarak yapılmasına göre değişir. Ülkemiz şartlarında sıra araları yer domateslerinde 80-125 cm, sırık çeşitlerinde 75 cm, sıra üzeri mesafeler ise yer çeşitlerinde 60 cm, sırık çeşitlerinde ise 50 cm olarak bırakılmalıdır. Yetiştiriciler fideleri doğu-batı yönünde hazırlanan masuraların güney kısımlarına, kuzey-güney yönünde hazırlanan masuraların doğu taraflarına ve masuraların boyun noktalarına dikmelidir.
* Dikim sabahın erken saatlerinde veya akşam serinliğinde yapılmalıdır. Sıcak saatlerde dikim yapmamalıdır.
*Dikimde fidelerin ilk yapraklarının toprak üstünde kalmasına dikkat edilir ve kök boğazı 1-1,5 cm toprakla örtülür ve toprakla bastırılmalıdır. Hemen can suyu verilmelidir.
Çapalama: Fideler esas yerlerinde gelişmeye başladığı andan itibaren yaklaşık iki hafta sonra birinci çapa yapılır. Derin çapa yapmaktan kaçınılmalıdır. Çapalama derinliği 5-10 cm’yi geçmemelidir. Bitki kök boğazına 10 cm’den fazla yaklaşılmamalıdır. Boğaz doldurma işlemi dikimden 10-15 gün sonra en fazla 3-5 cm. kadar olacak şekilde yapılmalıdır. 1. çapadan 2-3 hafta sonra 2. çapa uygulanmalıdır. Genellikle sulamadan sonra kaymak tabasını kırmak, yabancı ot mücadelesi yapmak ve toprağın havalandırılmasını sağlamak amacıyla domates bitkisinin yaprakları toprak yüzeyini kapatana kadar 1-2 çapa daha yapılmalıdır.
Yatırma: Domateslerin gelişip sulama karıklarının içine yayılmaya başladığı zaman masuraların üzerine alınır ve tekrar su kanallarına düşmemeleri için boğazları doldurulur.
Herek Verme: Sırık domatesi yetiştiriciliğinde en çok kullanılan yöntemdir Bu amaçla meşe, kestane, akasya gibi sıkı ve sağlam dokulu ağaçlardan genellikle 2 m uzunluğunda 5 cm kalınlığında düzgün dallar hazırlanır. Bitkiler yaklaşık 35 cm boy aldığında ikinci çapa ile beraber bitkinin kuzey tarafına ve 10 cm kadar uzağına gelecek şekilde herek toprağa sıkıca sokulur. Bitkinin dip kısmından itibaren 2-3 yaprağın dibinden rafya ile ∞ şeklinde bağlanır. Bağlama işi bitkiler boylandıkça 30-35 cm’de bir tekrarlanır.
Budama:
Askıya alınmış sırık domateslerinde budama yapmak gerekir. Budama koltuk alma ve uç alma olmak üzere iki şekilde uygulanır.Ayrıca boyunun uzaması için alttan dört dalın alınması gerekmekte.
Koltuk Alma: Domateslerde bitki gövdesi ile ana yaprakların birleştiği koltuk denilen kısımlarda meydana gelen sürgünlerin alınmasına koltuk alma denir.
Çiçek (salkım) budaması, elde edilecek meyvelerin verim ve kalitesinin daha yüksek olmasını sağlamak amacıyla salkımda açan çiçeklerin bir kısmının meyve tutumu asamasından önce koparılması islemidir. Böylece meyve kalitesi arttırılmıs olur. Salkımdaki en son açan çiçekten baslanarak budama yapılır.
Yaprak alma:
Domates ortalama 120 cm büyüdüğünde en yüksek oranda yaprak alanına ulaşır. Bitki boyu 120 cm’yi aştıktan sonra alttaki yapraklar düzenli bir şekilde alınabilir. Yaprak alımından önce hasadı tamamlanmış veya hasada gelmiş meyveli ilk salkıma, birbirine gölge yapan ve bitkinin havalanmasına engel olan yapraklar alınır. Hastalıklı yapraklar, ilaçlama yapılmadan önce koparılmalıdır.
Yaprak alma sırasında gövdede fazla yara açmamak gerekir. Bu işlemlerden sonra bitkiler koruyucu ilaçlarla ilaçlanmalıdır. Yapraklar alınırken hastalıkları bulaştırma ihtimalinden dolayı bıçak, makas vb. kesici aletler kullanılmamalıdır. Bu iş elle rahatlıkla yapılabilir. Bunun için yaprak sapı önce gövdeye doğru yatırılır. Daha sonra ilk yatırılan kısmın aksine arkaya doğru yatırılarak gövdeden koparılır.
Uç (tepe) alma: Uç alma domates bitkisinde büyümeyi durdurmak için yapılır. Tepesi alınan bitkilerde meyve irileşmesi ile çabuk olgunlaşma sağlanır. Tek mahsul ve ilkbaharda hasat haziran ayı ortası veya sonunda biter. Bu
yetiştiricilikler için tepe alınması hasada son verilecek tarihten 8-10 hafta önce yapılır. Nisan ayı ortalarında tepe alındığında haziran ayı sonlarına kadar hasat devam eder. Hasat süresi uzatılmak istenirse tepe alma daha sonraki bir tarihte de yapılabilir. Tepe almak için tespit edilen tarihte bitkinin en üst salkımından sonraki iki yaprak bırakılarak bitkinin büyüme noktası elin baş ve işaret parmaklarının tırnakları ile kesilerek köreltilir. Tepe alma sırasında bitki aşağıdan yukarıya doğru kontrol edilerek ne kadar koltuk varsa temizlenir. Aksi halde ikinci budamaya ihtiyaç olabilir. En son çiçek salkımının üzerinde iki yaprak bırakılması tek mahsul ve ilkbahar yetiştiriciliği için önemlidir. Çünkü sera
içinde ısı ve ışık miktarı nisan, mayıs aylarında normalin üzerine çıkar. Bırakılan yapraklar çiçek salkımını yüksek ışık ve ısıya karşı örtü olarak döllenme için iyi bir ortam sağlar. Sonbahar yetiştiriciliğinde hasada şubat ayı başlarında ve ortalarında son verileceğinden aralık ayının ilk haftasında tepe alınarak büyüme durdurulur. Şubat ayının ortalarında hasada son verilir. Sonbahar domates yetiştiriciliği için en üst salkımdan sonra iki yaprak bırakılması önemli değildir. Çünkü bu aylarda şartlar değişir. Isı ve ışık şiddeti azalır.
İpe Alma: Sırık domates çeşitleri dikine büyüyemeyen bitkiler olduklarından dik büyüyebilmeleri için askıya alınmaları gerekir. İpe alma işlemi gecikince fideler sağasola yatar, kırılır ve ileri dönemlerde verimden düşer. Domates bitkilerinde gövde ve büyüme noktaları oldukça gevrek dokulardır. İpe alma ve sarma işlemlerinde bunların yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
İpe almanın yararları şöyle sıralanabilir:
? Işığı gören bitki yüzeyinin artmasını sağlar.
? Her türlü bakım işleri daha kolay olur.
? Üründe kaliteyi artırır.
? Hastalık ve zararlı kontrolü kolaylaşır.
? Birim alana dikilen bitki sayısı artacağından verim artar.
Askıya alma şöyle yapılır:
Fideler yerlerine dikildikten sonra sıra üzeri boyunca yerden bir ip çekilir. Askı ipinin bir ucu yerdeki ipe, diğer ucu yukarıdaki tele bağlanır ve bitki bu ipe sardırılır. İkinci bir yöntem ise, dip kısmından ileride bitkiyi boğmayacak şekilde genişçe olmak şartıyla bir düğüm atılır ve diğer ucu özel askı çengeline veya tepedeki tele bağlanır. Askı teline bağlamanın ileride bitki tel boyuna ulaştığında aşağıya kaydırma veya tepede yer değiştirmede kolaylık sağlama gibi avantajları vardır.
Kök Boğazı Köklendirme:
Domates bitkisinde yapisi geregi belli bir boya ulastiktan sonra, normal kosullarda (tarla) bitkinin topraktaki elementlerden daha cok yararlanmasi ve kokleri araciligiyla daha fazla besin maddesini yapisina iletebilmesi icin "bogaz doldurma" denilen islem yapilir.
Bogaz doldurma islemi: kok bogazindaki govdeyi toprakla doldurmak ve sizin govdeden cikan kokleri gordugunuz yerlerin toprakla temasini saglamaktir.
Bogaz doldurma islemi bitkiyi kuvvetlendirir ve guclu olmasini, verime daha cabuk ulasmasini saglar. bu islem aslinda sizin govdeden cikan kokleri gormenizden once yapilir toprakta. cunku bu islem yapilacagi vakitlerde bitkinin govdesinde kok cikartacagi ciftci tarafindan bilinir.
Daha iyi bir kök sistemi sağlamak için, domates yatay olarak şekildeki gibi ekilebilir.gövde kısmı çiftlik gübresiyle kapatılabilir.Bu yönteme hendek yöntemide denir.
Meyve Tutumunu Artırıcı İşlemler
Bu amaçla 3 metot kullanılmaktadır.
Vibrasyon: Üç gün arayla 1-2 kez vibrasyon aleti ( saatte 1000 -1500 ) ile bitkiler sallanmakta veya alet ile her çiçeğe ayrı ayrı dokunulmaktadır. Ancak bu metot pahalı olduğu için tercih edilmemektedir.
Bumble arısı ile polinasyon: Bu amaçla özel yetiştirilen arılar (Bumble bees) kullanılır. Bir yuvada 70-100 arasında bulunan arılar 1000 m2'de 1 ay süreyle görev yapar.
Hormon uygulaması: Eğer kış aylarında polen oluşumu çok az veya hiç yoksa partenokarpik meyve gelişimi için hormon kullanılmaktadır. Uygulama genellikle her çiçek salkımından 3-4 çiçek açtığı zaman yapılır.
Kullanılan hormon tipleri:
- Dikloro fenoksi asetik asit
- Para kloro fenoksi asetik asit
- Alfa naftoksi asetik asit
- Beta naftoksi asetik asit
Dikloro fenoksi asetik asit büyümeyi durdurucu ve kanserojenik etkisi nedeniyle kullanımı sınırlanmıştır.
Domateste hormon uygulamalarının bazı sakıncaları vardır. Bunlar;
- Biçimsiz meyve oluşumuna,
- Meyve içi boşluğuna,
- Meyve ucunda uzamaya neden olur.
Yabancı Otlarla Mücadele
Gelişmesinin ilk ayında yabancı otların yoğun baskısı altında kalan domates bitkileri iyi gelişememekte, verim düşmekte, ürünün kalite ve standardı etkilenerek hasat
güçleşmektedir. Bu nedenle erken devrede yabancı otlarla mücadele yapılmalıdır. Yapılan mücadele ile tahminen % 10 oranında ürün artışı sağlanmaktadır. Ayrıca yabani hardal, horoz kuyruğu, sirken, darıcan, ayrık, kaynaş, adi tarla sarmaşığı, demirdikeni elle hasadı güçleştirir.
Domates tarlalarında çeşitli yabancı ot türü bulunmakla beraber en yaygın olanlar şu şekilde sıralanabilir: Orabanj, horoz kuyruğu, kara pazı, sirken, yabani turp, semizotu, yabani hardal, köpek üzümü, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı, kanyaş ve adi tarla sarmaşığıdır.
Domateste görülen yabancı otların bölgelerimize göre yaygınlığı aşağıdaki gibidir:-Orta Anadolu, Ege ve Marmara bölgesinde orabanj,
-Ege, Akdeniz, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde köpek üzümü, yabani turp ve
kanyaş ve adi tarla sarmaşığı,
-Bütün bölgelerimizde yer yer yoğunluk gösterenler ise horoz kuyruğu, karapazı, sirken, semizotu, yabani hardal, demir dikeni, çatal otu, darıcan, kirpi darı, köpek dişi ayrığı ve adi tarla sarmaşığıdır.
Malçlama: Toprağın fiziksel özelliklerini (sıcaklık, nem vb.) artırmak için toprak yüzeyinin ince bir tabakayla kaplanmasına malçlama denir. Çam pürü, bitki sapları, saman balyaları, torf gibi maddeler malç materyali olarak kullanılabileceği gibi değişik renk ve kalınlıktaki plastikler de kullanılabilir. Malçlamadan istenilen faydanın sağlanması için dikim yönünün kuzey-güney istikametinde olmasında büyük yarar vardır. Özellikle ipe sardırılan, uzun boylu ve birbirini gölgeleyen domates gibi bitkilerde dikim kuzey-güney istikametinde olmalıdır.
Malçlamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
? Malçlama toprak yüzeyinde buharlaşmayı önlediği için sulamaya daha az ihtiyaç duyulur.
? Toprak sıcaklığı 3-5 0C daha fazla olduğundan kuvvetli büyümeyi teşvik etmektedir.
? Yabancı otların kontrolünde faydalıdır.
? Şeffaf plastik malçlarda, malçın altında biriken su damlacıkları ışığı yansıtarak sera
homojen bir aydınlatma sağlamakta, buna bağlı olarak fotosentez artmaktadır.
Plastik malçlama toprak rutubetini tuttuğundan sera içerisinde rutubete bağlı olarak gelişen mantari ve bakteriyel hastalıkların yayılmasını önlemektedir (Mildiyö gibi).
Malçlama toprak tam tavında iken dikime hazırlandıktan sonra plastik malç materyali
gergin bir şekilde toprak üzerine serilerek yapılır. Fidelerin geleceği yerler +, O veya X
şeklinde kesilir ve fideler dikilir. Plastik, yanlarından telle toprağa tutturularak plastiğin
kayması önlenir. Fideler dikildikten sonra da malç örtülebilir. Bu uygulamada malçın çekilmesi anında daha fazla dikkat etmek gerekir.
OLGUNLUK VE HASAT
Domates yetiştiriciliğinde hasat, yetiştirme amacına, pazarın uzak ve yakınlığına, çeşidin meyve özelliklerine göre beyaz olum döneminde başlayarak kırmızı olum devresine kadar olan herhangi bir devrede yapılabilir.
Küçük aile işletmelerinde yapılan sofralık domates yetiştiriciliğinde hasat sayısı artırılarak verimin artması sağlandığı gibi pazarın kalite istekleri de dikkate alınmalıdır. Olgunlaşan meyveleri üzerinden alınan bitki yeni sürgünler ve çiçekler meydana getirerek verime devam etmektedir. Buna karşılık sanayi domatesi üretiminde ise hasadın mümkün olduğu kadar az sayıda yapılması amaçlanır. Böylece hasat maliyeti düşer eğer makineli hasat yapılacaksa hasat bir defada yapılır. Hasat sırasında çiçek ve meyvelerin dökülmemesine özen göstermek gerekir.
Hasat erkenci çeşitlerde iki, orta ve geççi çeşitlerde ise 3-4 defada yapılır. Erkenci çeşitlerde bitki üzerindeki meyvelerin en az ℅60-70’ i olgunlaşınca hasada başlanır. Kalan domatesin ℅30-40’ı ikinci hasatta tamamen toplanacak hale gelince yapılmalıdır.
Hasat sırasında dikkat edilecek hususlar:
Ø Tarla yaşken hiçbir zaman hasat yapılmamalıdır.
Ø Hasatta karık içinde mümkün olduğu kadar az gezilmelidir.
Ø Hasat edilen domatesin taşınması esnasında karık içine uzanmış ve üzerinde yeşil meyveler bulunan dallar bırakılmalıdır.
Ø Tarla hasattan sonra hemen sulanmalı ve hırpalanan bitkinin kendisini çabucak toparlaması sağlanmalıdır.
Ø Her sıranın başındaki karık içine su ile birlikte gübre verilmemelidir. Karık başlarındaki bitkiler gübreden zarar gördüğü halde karık sonundakiler ise gübreden faydalanamaz.
Olgunlaşan domatesleri 3-5 gün depolamak mümkündür. Depolama sıcaklığı 4°C civarında olmalıdır.
VERİM
Domates üretiminde dekara verim yetiştirme şartlarına, yetiştirmenin başarısına ve çeşidin erkenci veya geççi oluşuna göre 6-12 ton arasında değişir.Yaşlanan ve hırpalanan bitkilerde hastalık ve zararlılar daha kolay yayılırlar. Bu nedenle bu dönemde de hastalık ve zararlı mücadelesine özen gösterilmelidir.
AMBALAJLAMA
Üretim amacına göre değişir. Meyve sapları ile hasat edilen sofralık domates çeşidinde mutlaka ters sıralı kasalar kullanılır. Aksi halde birinci sıranın meyve sapları diğer meyveleri delerek çok kısa sürede çürümelerine neden olur.
Yüksek kaliteli ürün pazarlanmasında viyoller veya tek sıra kasalar tercih edilmelidir. Domateslerde çok sıralı kasalar zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır.
HASTALIK ve ZARARLILAR
Bakım işlemlerine ve yetiştirme koşullarına itinalı davranmalı ve bitkide görünen en küçük hastalık ve zararlı belirtisinde en yakın İl ve İlçe Tarım Müdürlüğü konu uzmanlarına başvurunuz.
Domateste Görülen Zararlılar
Yeşil kurt:
Larvalar önce yapraklarda beslenir, yenik kısımlar sararır ve kurur. Daha sonra sebzelerin meyvelerini delerek içine girer ve orada beslenir. Zarar gören yaprak, çiçek ve tomurcuklar dökülür. Meyve ise pazar değerini kaybeder.Kültürel önlemler olarak yabancı ot temizliği yapılmalı, ilk yeşil meyvelerdeki delik olan meyveler toplanıp imha edilmeli, hasattan sonra derin sürüm yapılmalıdır
Danaburnu:
Bitkinin kökleri ve yumrularını yerler. Kültürel mücadele olarak küçük bahçeler göllenecek şekilde su altında bırakılarak nimf ve erginler öldürülebilir. Yaz sonuna doğru gübre kümeleri bırakılıp ilkbaharda burada toplanan nimf ve erginler öldürülür. Toprağın zamanında iyi işlenmesiyle toprak altındaki yumurta nimf ve erginler yok edilir.
Beyaz sinek (Bemisia tabaci):
Bitkinin öz suyunu emerek beslenir. Bazı virüs zararlılarının vektörü olan bu zararlıya karşı görülür görülmez ilaçlama yapılmalıdır.
Kırmızı örümcekler:
Erginler yaprakların alt yüzeyinde beslenir. Bitki özsuyunu emerek onları zayıf düşürür. Salgıladıkları toksik madde ile klorofili parçalar ve özümleme faaliyetini aksatır. Küçük yapraklı sebzelerde yaprak başına ortalama 2, büyük yapraklı sebzelerde ortalama 4 adet canlı sayılınca ilaçlama yapılmalıdır.
Yaprak galeri sinekleri:
Yaprakta tüneller açarak bitkilerin fotosentez gücünü azaltır ve yapraklarda tahribata sebep olur. Yapışkan sarı tuzaklar ergin faaliyetlerini tespit etmede kullanılır. Bu tuzakların bulunmadığı durumlarda üzerine ince bir tabaka halinde vazelin sürülmüş karton veya mukavva kullanılır. Bu tuzaklar günlük olarak kontrol edilerek ergin çıkışı gözlemlenir. Ayrıca bitki yaprakları sürekli kontrol edilerek yaprak içinde tünel açma faaliyetlerinin başlayıp başlamadığı kontrol edilmelidir.
İlaçlama sabahın erken saatlerinde yapılmalıdır.
Domateste Kurşuni Küf Hastalığı (Botrytis Cinerea)
Bakteriyel Solgunluk Ve Patates Kahverengi Çürüklüğü Hastalığı (Ralstonia Solanacearum)
Solanaceae Familyası Kültür Bitkilerinde Stolbur
Sebzelerde Septoria Leke Hastalığı (Septoria Apiicola, Septoria Lycopersici)
Kök Boğazı Yanıklığı Hastalığı ( Phytophthora Capsici)
Domateste Bakteriyel Kanser Ve Solgunluk Hastalığı (Clavibacter Michiganensis Subsp. Michiganensis)
Domates Öz (Gövde) Nekrozu Hastalığı
(Pseudomonas Corrugata), (P. Viridiflava), (P. Cichorii),
(P. Mediterranea), (Erwinia Carotovora Subsp. Carotovora)
(E. C. Subsp. Atroseptica), (E. Chrysanthemi)
Domateste Bakteriyel Benek Hastalığı (Pseudomonas Syringae Pv. Tomato)
Domates Mildiyösü Hastalığı (Phytophthora İnfestans)
Domates Yaprak Küfü Hastalığı (Cladosporium Fulvum)
Erken Yanıklık Hastalığı (Alternaria Solani)
Domatesde Bakteriyel Leke Hastalığı (Xanthomonas Vesicatoria)
Patlıcangillerde Külleme Hastalığı (Leveillula Taurica)
Sebzelerde Beyaz Çürüklük (Sclerotinia Sclerotiorum)
Sebze Fidelerinde Kök Çürüklüğü (Çökerten) Hastalığı
(Phythium Spp.,Rhizoctonia Spp.,
Fusarium Spp.,Alternaria Spp., Sclerotinia Spp.)
Domates Lekeli Solgunluk Virüsü (Tomato Spotted Wılt Tospovirus)
Domates Mozayik Virüsü (Tomato Mosaic Tobamovırus)
Hıyar Mozayik Virüsü (Cucumber Mosaıc Cucumovirus)
Sebzelerde Beyazsinek
Tütün Beyazsineği (Bemisia Tabaci)
Sera Beyazsineği (Trialeurodes Vaporariorum)
Domates Pas Akarı (Aculops Lycopersici)
Kırmızıörümcekler
İki Noktalı Kırmızıörümcek (Tetranychus Urticae)
Pamuk Kırmızıörümceği (Tetranychus Cinnabarinus)
Sebzelerde Thripsler
Tütün Thripsi (Thrips Tabaci)
Çiçek Thripsi (Frankliniella Occidentalis)
Sebzelerde Yaprakbitleri
Yaprak Galeri Sinekleri (Liriomyza Trifolii, Liriomyza Bryoniae,
Liriomyza Huidobrensis, Phytomyza Horticola)
Sebzelerde Yeşilkurt [Heliothis Armigera, Heliothis Viriplaca (=Heliothis Dipsacea]
Sebzelerde Danaburnu (Gryllotalpa Gryllotalpa)
Sebzelerde Telkurdu (Agriotes Spp.)
Domatesten tohum alma
TOHUMLARI SAKLAMA
Yukarıda bahsedilen şekilde toplanıp kurutulmuş tohumlar, eğer uygun şartlarda muhafaza edilmezlerse kış mevsimi boyunca bozulup özelliklerini kaybederler. Hele tohum kolay bulunamayan bir türe aitse ve siz bu türün devamını istiyorsanız, onun tohumunun bozulup kullanılmaz hale gelmesi tam bir fiyaskodur.
Tohumlar kurutulduktan sonra da çok az bile olsa canlılığını korur. Havadan kapacağı nem, içinde biriktirdiği gıda maddeleriyle birleşince karbondioksit, ısı ve su ortaya çıkar. Dolayısıyla tohum depolanması esnasında nem alması, ısınması, böcek veya diğer hayvanlar tarafından yenmesi önlenmelidir.
Yüksek orandaki nem tohumun içinde sakladığı gıda maddelerinin tüketilmesine, ısınmaya ve çimlenme kabiliyetinin azalmasına yol açar. Pekala tohumları hangi nem oranında saklamak gerekir? Tohumların nem alma yetenekleri de farklıdır. Literatürde, tohum neminin %14’ün altındaki her bir %1 azalmasında (%5’in altına inmemek kaydıyla) çoğu sebze tohumlarının ortalama ömrünün iki misli arttığı belirtilmekte. Tabii bu sadece bir referans. Bizim için pratikte bir değeri yok. Ama bilmemiz gereken bence elde edeceğimiz tohumları mümkün olduğunca kurutmak ve o kuru şekliyle muhafaza etmek. Çünkü kurutulan tohumlar, istenmeden nemlenirse tekrar kurutulsalar bile yaşamsallıklarının bir kısmını kaybederler.
Teneke kutu ya da cam kavanozlar iyice kurutulmuş tohumları saklamak için en iyi depolama vasıtalarıdır. Ancak nemli tohumlar, kapalı yerde muhafaza edildiğinde, açıktakilere göre daha çabuk bozulur.
ISI
Saklama sıcaklığı da tohumun kalitesini etkiler. Bazı tohumlar -18 dereceye kadar canlılıklarını sürdürebilir. Tohumdaki fazla nem tohumun donarak hasarlanmasına yol açabilir. Yüksek nem ile birlikte ısının da yükselmesi tohumlar için öldürücü etki yapar. Isının yükselmesi sadece tohum içerisindeki gıdaların tüketilmesine yol açmakla kalmayıp aynı zamanda salgıladıkları maddelerle tohumun embriyosuna ve tohum zarına zarar veren, mantar ve bakterilerin oluşmasına sebep olur.
Mantarlar %13-16 nem oranında 30-35 derece sıcaklıkta çoğalırlar, 21 derecede gelişmeleri yavaşlar ve 10 derecenin altında durur. Çoğu bakterinin ise hasar yapması için %18 neme ihtiyacı vardır. Tüm bu açıklamalardan sonra kısaca diyebiliriz ki, TOHUMLARINIZI KURU VE SOĞUKTA MUHAFAZA EDİNİZ.
Uzun süreli saklamak için nem geçirmeyen bir kapta tutulan tohumların buz dolabında bulundurulması en iyisidir. Tohum kaplarını buz dolabından çıkarttıktan sonra belirli bir süre kapağı kapalı olarak bekletin ki, açar açmaz havadaki nem tohumların üzerlerinde yoğunlaşmasın.
BÖCEKLER
Böceklerin ulaşımını engellemek için, tohumları kapalı kaplarda saklamalıdır. Şayet üzerinde böcek yumurtalarının varlığından şüpheleniliyorsa, yumurtaların aktif hale gelmelerini önlemek için, tohumlar en fazla 5-10 derece sıcaklıkta muhafaza edilmelidir. Tabii ki donma sıcaklığı böceklerin tamamen ölmesine ya da hareketsiz kalmasına sebep olur.
Toplanmış ve saklanacak tohumlardan en iyi neticeyi almak için:
1. Tohumları mümkün olduğunca kurutun.
2. Tohumları kuruttuktan sonra tekrar nemlenmesine müsaade etmeyin.
3. Saklama sıcaklığını mümkün olduğunca düşük tutun.
4. Saklama ortamını, özellikle donma sıcaklığının altında mümkün olduğunca nemden uzak tutun.
5. Sakladığınız tüm tohum kaplarının üzerine, o türün cinsi, tarihi ve diğer faydalı bilgileri kaydedin.
6. Eğer tohumları kağıt koruyucularda saklıyorsanız hepsini büyük bir kavanoza koyabilirsiniz.
7. Tohumları bir yıldan fazla saklamayı düşünüyorsanız, özellikle yazın sıcak ve nemden uzak tutun.
Domatesi soğuktan korumak için farklı bir yöntemi
Su dolu şişelerle sıcak duvar yöntemi.Gündüz güneşten aldığı enerjiyi gece domatesin dondan korunmasına yardımcı olur.
Domateste su kaybını aza indirmek için değişik yöntemler
Kaynak: http://sweetdomesticity.com/2013/06/07/deep-watering-for-tomato-plants/
Yöntem 2
Bitkinin etrafını samanla kapamak
Domatesi Çelikle Çoğaltma
Sıcaklık
Domates ılıman iklim sebzesidir. İdeal sıcaklık ortalaması 18°C ve 27°C arasındadır. Bu nedenle kuzey ve güney yarım kürenin 30. ve 40. paralelleri arasında kalan ılıman bölgelerde dış koşullarda yetiştiriciliği kolaylıkla yapılabilmektedir. 10°C'nin altındaki sıcaklıklar çiçek oluşumu üzerine olumsuz etki etmekte ve gece donlarında ürün ciddi zararlar almaktadır.
35°C üzerindeki sıcaklık ve düşük nem koşullarında kuruluk nedeniyle polen canlılığı şiddetli bir şekilde azalırken çiçek dökümleri meydana gelir. Dengeli beslenme koşullarında bu yüksek sıcaklıklar altında çiçek dökümlerinin dengesiz beslenmeye oranla daha az olduğu saptanmıştır.
Işık
Global ısınma fotosentez boyunca yapraklarda üretilen şeker miktarını belirlemektedir. Yüksek orandaki şeker üretimi fazla sayıdaki meyveyi destekleyecek ve böylece de domateste yüksek verim elde edilmesine olanak sağlayacaktır.
Çiçeklenme için en az günlük 6 saat ışıklanmaya ihtiyaç duyan domates az ışığa karşı duyarlıdır. Gün uzunluğu domates üretiminde belirleyici bir faktör olmadığından, sera yetiştiriciliğini de içine alan geniş bölgelerde üretim yapılabilmektedir.
Solar ısınımın yüksek olduğu koşullar meyve yarılmalarına, güneş yanıklığına ve olgunluk döneminde dengesiz renk oluşumlarına neden olur. Yeterli yapraklanma güneş yanıklarına karşı korunmada yardımcı olur. Uygun potasyum ve kalsiyum seviyeleri hücre turgorunu ve gücünü kontrol eder ve böylece bitki hücreleri su kaybına ve buna bağlı olarak güneş yanıklarına dayanıklı hale gelir
Boğaz köklendirip verimi arttırmak istiyorsanız bu konuya bir göz atın devamı...
Kaynaklar:http://www.finegardening.com/how-grow-tomatoes-containers
http://www.wikihow.com/Grow-Tomatoes-in-Pots
Derleyen Yayınlanan Adres:By EyyupK
Yukarıda bahsedilen şekilde toplanıp kurutulmuş tohumlar, eğer uygun şartlarda muhafaza edilmezlerse kış mevsimi boyunca bozulup özelliklerini kaybederler. Hele tohum kolay bulunamayan bir türe aitse ve siz bu türün devamını istiyorsanız, onun tohumunun bozulup kullanılmaz hale gelmesi tam bir fiyaskodur.
Tohumlar kurutulduktan sonra da çok az bile olsa canlılığını korur. Havadan kapacağı nem, içinde biriktirdiği gıda maddeleriyle birleşince karbondioksit, ısı ve su ortaya çıkar. Dolayısıyla tohum depolanması esnasında nem alması, ısınması, böcek veya diğer hayvanlar tarafından yenmesi önlenmelidir.
Yüksek orandaki nem tohumun içinde sakladığı gıda maddelerinin tüketilmesine, ısınmaya ve çimlenme kabiliyetinin azalmasına yol açar. Pekala tohumları hangi nem oranında saklamak gerekir? Tohumların nem alma yetenekleri de farklıdır. Literatürde, tohum neminin %14’ün altındaki her bir %1 azalmasında (%5’in altına inmemek kaydıyla) çoğu sebze tohumlarının ortalama ömrünün iki misli arttığı belirtilmekte. Tabii bu sadece bir referans. Bizim için pratikte bir değeri yok. Ama bilmemiz gereken bence elde edeceğimiz tohumları mümkün olduğunca kurutmak ve o kuru şekliyle muhafaza etmek. Çünkü kurutulan tohumlar, istenmeden nemlenirse tekrar kurutulsalar bile yaşamsallıklarının bir kısmını kaybederler.
Teneke kutu ya da cam kavanozlar iyice kurutulmuş tohumları saklamak için en iyi depolama vasıtalarıdır. Ancak nemli tohumlar, kapalı yerde muhafaza edildiğinde, açıktakilere göre daha çabuk bozulur.
ISI
Saklama sıcaklığı da tohumun kalitesini etkiler. Bazı tohumlar -18 dereceye kadar canlılıklarını sürdürebilir. Tohumdaki fazla nem tohumun donarak hasarlanmasına yol açabilir. Yüksek nem ile birlikte ısının da yükselmesi tohumlar için öldürücü etki yapar. Isının yükselmesi sadece tohum içerisindeki gıdaların tüketilmesine yol açmakla kalmayıp aynı zamanda salgıladıkları maddelerle tohumun embriyosuna ve tohum zarına zarar veren, mantar ve bakterilerin oluşmasına sebep olur.
Mantarlar %13-16 nem oranında 30-35 derece sıcaklıkta çoğalırlar, 21 derecede gelişmeleri yavaşlar ve 10 derecenin altında durur. Çoğu bakterinin ise hasar yapması için %18 neme ihtiyacı vardır. Tüm bu açıklamalardan sonra kısaca diyebiliriz ki, TOHUMLARINIZI KURU VE SOĞUKTA MUHAFAZA EDİNİZ.
Uzun süreli saklamak için nem geçirmeyen bir kapta tutulan tohumların buz dolabında bulundurulması en iyisidir. Tohum kaplarını buz dolabından çıkarttıktan sonra belirli bir süre kapağı kapalı olarak bekletin ki, açar açmaz havadaki nem tohumların üzerlerinde yoğunlaşmasın.
BÖCEKLER
Böceklerin ulaşımını engellemek için, tohumları kapalı kaplarda saklamalıdır. Şayet üzerinde böcek yumurtalarının varlığından şüpheleniliyorsa, yumurtaların aktif hale gelmelerini önlemek için, tohumlar en fazla 5-10 derece sıcaklıkta muhafaza edilmelidir. Tabii ki donma sıcaklığı böceklerin tamamen ölmesine ya da hareketsiz kalmasına sebep olur.
Toplanmış ve saklanacak tohumlardan en iyi neticeyi almak için:
1. Tohumları mümkün olduğunca kurutun.
2. Tohumları kuruttuktan sonra tekrar nemlenmesine müsaade etmeyin.
3. Saklama sıcaklığını mümkün olduğunca düşük tutun.
4. Saklama ortamını, özellikle donma sıcaklığının altında mümkün olduğunca nemden uzak tutun.
5. Sakladığınız tüm tohum kaplarının üzerine, o türün cinsi, tarihi ve diğer faydalı bilgileri kaydedin.
6. Eğer tohumları kağıt koruyucularda saklıyorsanız hepsini büyük bir kavanoza koyabilirsiniz.
7. Tohumları bir yıldan fazla saklamayı düşünüyorsanız, özellikle yazın sıcak ve nemden uzak tutun.
Domatesi soğuktan korumak için farklı bir yöntemi
Su dolu şişelerle sıcak duvar yöntemi.Gündüz güneşten aldığı enerjiyi gece domatesin dondan korunmasına yardımcı olur.
Domateste su kaybını aza indirmek için değişik yöntemler
Kaynak: http://sweetdomesticity.com/2013/06/07/deep-watering-for-tomato-plants/
Yöntem 2
Bitkinin etrafını samanla kapamak
Domatesi Çelikle Çoğaltma
Sıcaklık
Domates ılıman iklim sebzesidir. İdeal sıcaklık ortalaması 18°C ve 27°C arasındadır. Bu nedenle kuzey ve güney yarım kürenin 30. ve 40. paralelleri arasında kalan ılıman bölgelerde dış koşullarda yetiştiriciliği kolaylıkla yapılabilmektedir. 10°C'nin altındaki sıcaklıklar çiçek oluşumu üzerine olumsuz etki etmekte ve gece donlarında ürün ciddi zararlar almaktadır.
35°C üzerindeki sıcaklık ve düşük nem koşullarında kuruluk nedeniyle polen canlılığı şiddetli bir şekilde azalırken çiçek dökümleri meydana gelir. Dengeli beslenme koşullarında bu yüksek sıcaklıklar altında çiçek dökümlerinin dengesiz beslenmeye oranla daha az olduğu saptanmıştır.
Işık
Global ısınma fotosentez boyunca yapraklarda üretilen şeker miktarını belirlemektedir. Yüksek orandaki şeker üretimi fazla sayıdaki meyveyi destekleyecek ve böylece de domateste yüksek verim elde edilmesine olanak sağlayacaktır.
Çiçeklenme için en az günlük 6 saat ışıklanmaya ihtiyaç duyan domates az ışığa karşı duyarlıdır. Gün uzunluğu domates üretiminde belirleyici bir faktör olmadığından, sera yetiştiriciliğini de içine alan geniş bölgelerde üretim yapılabilmektedir.
Solar ısınımın yüksek olduğu koşullar meyve yarılmalarına, güneş yanıklığına ve olgunluk döneminde dengesiz renk oluşumlarına neden olur. Yeterli yapraklanma güneş yanıklarına karşı korunmada yardımcı olur. Uygun potasyum ve kalsiyum seviyeleri hücre turgorunu ve gücünü kontrol eder ve böylece bitki hücreleri su kaybına ve buna bağlı olarak güneş yanıklarına dayanıklı hale gelir
Boğaz köklendirip verimi arttırmak istiyorsanız bu konuya bir göz atın devamı...
Kaynaklar:http://www.finegardening.com/how-grow-tomatoes-containers
http://www.wikihow.com/Grow-Tomatoes-in-Pots
Derleyen Yayınlanan Adres:By EyyupK
Thank you very much for including the link back to the original post. I really appreciate it! Feel free to delete my first comment if you wish.
YanıtlaSilBu yorum yazar tarafından silindi.
YanıtlaSilFrom Turkey I'm sorry I'm sending my love and respect
YanıtlaSilBilgiler çok güzel tesekkur ederim
YanıtlaSilCok kapsamli olmus tesekkurler
YanıtlaSilSAKSI YETİŞTİRİCİLİĞİNE UYGUN RED ROBİN DOMATES FİDESİ
YanıtlaSilhttp://urun.gittigidiyor.com/ev-bahce/cherry-tipi-red-robin-domates-fidesi-4-adet-218900494
Kapsamli anlatim olmus tesekkurler
YanıtlaSilTesekurler konyadan
YanıtlaSilÇok faydali bilgiler
Yureginize sağlik
Tesekkurler emekleriniz icin cok faydali bilgiler edindim
YanıtlaSilÇok teşekkürler emeginize
YanıtlaSilTuta denen sinekle nasil mucadele edicez
YanıtlaSilhttps://ziraatyapma.blogspot.com.tr/2011/08/dogal-bocek-kovucu-malzemeler-bir-kac.html
YanıtlaSilhttps://ziraatyapma.blogspot.com.tr/2013/01/ev-yapm-organik-bitki-hasere.html
Bu konulara bi göz at
Çok kapsamlı , çok ayrıntılı bir yazıydı . Çok işime yarayacak bilgiler öğrendim . Teşekkür ederim
YanıtlaSil