AKÇAAĞAÇ (Acer tree) YETİŞTİRİCİLİĞİ

Bilimsel Sınıflandırma

 Âlem: Plantae

 Bölüm: Magnoliophyta

 Sınıf: Magnoliopsida

 Takım: Sapindales

 Familya: Aceraceae

 Cins: Acer sp.

Genel Özellikleri

Çoğunlukla ağaç ve ağaççık, bazen de çalı formundadır. Hemen hepsi yazın yeşildir.Kuzey yarımkürede yetişmektedir. 100’ den fazla türü vardır. En önemli özelliği tohumları çift kanatlı olması ve salkım hâlinde bulunmasıdır. Ayrıca yaprakları karşılıklı dizilmiş zarif parçalı, güzel yapraklıdır. Bazı türlerin yaprakları çok parçalı bazı türlerin ise az parçalıdır. Sonbaharda yapraklar sarı- kırmızı renk alırlar. Çiçekleri sarı- yeşilimsi beyaz veya mor renkli olabilir.

Akçaağaçları kısaca yaprak renklerine göre sınıflandıracak olursak;

Beyaz: A. negundo

Sarı: A. japonica, A. saccharinum

Kırmızı: A. palmatum, A. palmatum dissectum, A. platanoides

Sonbaharda yaprakları kırmızı olanlar: A. japonicum, A. ginnala, A. palmatum, A. dissectum

Sonbaharda yaprakları sarı olanlar: A. campestre, A. negundo,

Üretimi

Akçaağaçların tohumları genellikle sonbaharda olgunlaşır. Akçaağaçlar her yıl tohum yapmayabilirler. Tohumlar olgunlaştıktan hemen sonra ekilmelidirler. Eğer saklamak istenirse o zaman 2 – 3 derecede depolanmalıdır. Tohumlar hemen ekilmeli ya da üç aykatlandıktan sonra ilkbaharda ekilmelidir. Çelikle üretim de yapılabilir. Nisan- mayıs aylarında çelik alınıp sisleme altında tutulmalıdırlar. Ayrıca bazı çeşitler tepe daldırma ile de üretilebilir. Aşı ile de üretim yapılabilir.

Ekolojik İstekleri

Genellikle ılıman iklimi severler. Özel bir toprak istekleri yoktur. Gevşek yapıdaki topraklarda iyi yetişir. Birçok türü şiddetli donlardan zarar görür.

Peyzajda Kullanımı

Yol ağaçlandırılmasında kullanılabilir. Rüzgâra ve kirli hava şartlarına dayanıklıdır. Yapraklarının renkli olması nedeniyle çok dekoratif bir bitkidir. Bazı yavaş büyüyen türleri saksı içerisinde de yetiştirilmektedir. Yine bazı türleri çit bitkisi olarak da kullanılmaktadır.

Önemli Türleri

Acer campestre: Ova akçaağacı

Ülkemizde kuzey kesimlerinde yetişmektedir. 1500 metre rakıma kadar kızılağaç, gürgen, kayın ve saplı meşe ile birlikte bulunur.10 m boylanabilir. Diğer Akçaağaçlar arasında en yavaş büyüyenidir. Yuvarlak bir tepe oluşturur. Dallanması sık yapıdadır. Gövde kabuğu kalın, düzensiz çatlaklıdır. Yapraklar 5–10 cm boyutunda, yeşil 3–5 lopludur.

Sonbaharda renkleri sarı ya da sarı- kırmızı olur. Yavaş büyür. Sıcak sever. Güneşli- yarı gölge yerlerde, kuru – taze, killi ve balçıklı topraklarda yetişebilir. Kirece dayanıklıdır.

Rüzgârlı ve dumanlı yerlerde yetişebilir. Tohumla üretimi esastır.

 Acer campestre

Acer negundo: Dişbudak yapraklı akçaağaç

Ülkemizde yaygın olarak bulunmaktadır. 15–20 m boy yapar. Yuvarlak bir tepe oluşturur. Gövde kabuğu grimsi- bej, düzensiz çatlaklı; sürgünleri açık yeşil, bileşik yaprakları 3–5 yaprakçıktan oluşur. Yaprakları 5-10 cm uzunluğunda ve parçalıdır. Yaprağının üst yüzü parlak yeşil, sonbaharda sarıdır. Mart – nisanda açan çiçekleri sarımsı-beyaz-yeşildir. Kanatlı yapıda meyveleri vardır. Gençken hızlı büyür. Besin isteği yüksektir. Ilıman ve nemli iklimlerden ayrıca ışıktan ve yarı gölgeden hoşlanır. Su baskınlarına ve rüzgâra dayanıksızdır.

Acer negundo

 Acer palmatum: Japon alev akçaağacı

Japonya kökenlidir. Boylu çalı veya ağaççık formundadır. 5-6 m boylanır. Yaprakları 5-7 parçalıdır. Yaprakların kenarı testere dişi gibidir. Sonbaharda çok parlak kırmızı renge sahiptir. İyi drenajlı topraklardan hoşlanır. Kuru, humuslu, hafif ıslak ve asidik topraklarda gelişir. Tuzlu topraklardan kaçınır. Besin isteği yüksek bir türdür. Güneşli yarı gölgede gelişimi iyidir. Şiddetli donlardan zarar görür. Tohum, çelik ve aşı ile üretilir.

Acer palmatum

 Acer platanoides: Çınar yapraklı akçaağaç

Ülkemizde Trakya, Ege, Marmara bölgesinde yetişmektedir. 20 – 30 m boy yapar. Gövde kabuğu uzunlamasına çatlaklıdır. Sürgünleri parlak ve kahverengidir. Yapraklar 10 - 18 cm uzunluğunda çınar yaprağını andırır. Genellikle her toprağa uyar. Kireçli ve ağır killi topraklarda yetiştirmeye uygundur. Donlara karşı en dayanıklı akçaağaçtır. Tohumları kızılımtrak esmer renktedir. Tohumla üretilir. Rüzgâr ve kirli hava şartlarına dayanıklıdır. Erken yapraklanıp yapraklarını geç dökmesi ve sonbaharda güzel renklenmesi ile peyzajda çok kullanılır.

Acer platanoides

Acer rubrum: Kırmızı Akçaağaç

Vatanı Kuzey Amerika’ dır. Türkiye’de de yetişmektedir. Asitli topraklar ile tuzlu topraklar ve sahil yerlerde rahat yetişmektedir. Ilıman iklim ağacıdır. Tohumları mayıs ayında olgunlaşır. Meyveleri kırmızı olduğundan bu isimle anılmaktadır. Tohumla üretilir. Yaprakları karşılıklı dizilmiştir. İlkbaharda kırmızı renkte yaprak açar ve daha sonraları yazın yeşilimsi mavi olur.

 Acer rubrum

Acer saccharinum: Gümüşi akçaağaç

Ülkemizde Karadeniz ve Marmara sahil kesimlerinde yetişmektedir. Rutubetli ve ıslak topraklarda yetişebilmektedir. Ilıman deniz ikliminden hoşlanır. Sığ ve derin olmayan bir kök sistemine sahiptir. Işık ve yarı gölge ortamlardan hoşlanır. Park ve bahçelerde tek ya da grup hâlinde kullanılır. İyi bir arı konukçusudur.

Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar

Böcek ve mantari hastalıklara karşı dayanıklıdır. Ancak az da olsa yaprak biti, kın kanatlılar en çok görülen zararlılardır. Verticillium, fusarium ve kök boğazı çürüklüğü en çok görülen hastalıklardır.