Tarım Siteniz: Orkide(orchid)

14 Aralık 2012 Cuma

Orkide(orchid)

 Alem: Plantae
 Şube: Magnoliophyta
 Sınıf: Magnoliopsida
 Takım: Orchidales
 Familya: Orchidaceae
 Botanik Adı: Orchida
 Türkçe Adı: Orkide

Orkideler çiçekli bitkilerin en geniş familyalarından biridir. Dünya üzerinde 18.000–20.000 kadar orkide türü bulunmaktadır. Özellikle tropikal ülkelere yapılan bilimsel geziler sonucunda yeni türleri keşfedilmek-tedir.Orkideler narin, cazip güzellikte, egzotik görünüşlü çiçekleri ile bütün dünyada en kıymetli çiçeklerin başında yer alır Bu çiçeklerin uzun ömürlü ve dayanıklı olması kesme çiçek olarak değerini daha da artırır. Orkide sanılanın aksine sadece tropik bölgelerde yetişmez. Güney kutbu hariç bütün iklimlere yayılmış 20.000 den fazla orkide çeşidi mevcuttur. Mesela Anadolu ve Kıbrıs'da yetişen bir çok orkide cinsi vardır. Bunların bir bölümü "Sahlepgiller" olarak tanınır. Ülkemize has sahlep tozu bu bitkilerin yumrularından elde edilir. Yazımızın konusu olan orkideler ise tropik veya yarı tropik iklimlerde yetişen ve süs bitkisi olarak kullanılan cinslerdir. Bu orkidelerin çoğu tabii olarak ağaç üstlerinde yaşayan fakat parazit olmayan bitkilerdendir. ( Epiphytes) Bu cinsler çiçekçilikte ilerlemiş ülkelerde, uygun sera şartları sağlanarak yıllardır yetiştirilmektedir

• Yıllık Bitki veya çok yıllık bitki
• Tohum ekimi Şubat’tan Nisan’a kadar yapılır.
• Bol güneşli ve ışık alan alanları tercih eder.
• Yaz boyunca çiçek açar(senede 2 defa sonbahar ve ilk baharda açan türleride vardır)
• Yükseklik 23-30cm

ORKİDELERDE ISI:Güzel ve uzun ömürlü çiçekler için orkidelerin gece ve gündüz arasında 6-8 derece bir ısı farkına ihtiyaçları vardır. Cinsine göre biraz değişmekle beraber, gündüz:20-25, gece:16-17 derece idealdir.

ORKİDELERDE IŞIK:Direkt güneş almayan bol ışıklı, aydınlık bir yer lazımdır. Sabah veya akşam güneşi alan bir pencerenin yakını idealdir. Penceredeki bir tül perde ışığı yeteri kadar filtre edecektir. Kış aylarında yapay ışık kullanılabilir. Floresan lambalar bu durumda yeterlidir. Yalnız, ışığı direkt bitkiye değil de, başka bir yerden bitkinin üzerine yansıyabilecek şekilde yerleştirmek gerekir. Bitkinin günde 12-14 saat ışık alması çiçek yapımını hızlandırır. Yapraklar ışık açısından iyi bir göstergedir. Koyu yeşil, yumuşak yapraklar bitkinin az ışık aldığını, cinsine göre sarımsı-yeşil veya kızarmış yapraklar ışığın fazla geldiğini gösterir. Yeterli ışık alan orkidenin yaprakları açık , canlı bir yeşil olur. Orkideler yandan değil, tepeden gelen ışıktan daha çok hoşlanırlar.

ORKİDELERİ SULAMA:

Musluk suyu kireç ve klor taşıdığı için sprey veya sulama suyu olarak kesinlikle uygun değildir. Yağmur suyu veya memba suyu kullanılmalı, su oda sıcaklığında olmalıdır. Saf su gerekli mineralleri taşımadığı için kullanılmaz. Çoğu cinslerde iki sulama arasında üst toprağın hafif kuruması beklenir.Toprağın tamamen kurumasına izin verilmemelidir. Toprak ıslak değil, nemli olmalıdır. Yaprak ve çiçekler ıslatılmadan sulanır. Saksı tabağında su biriktirilmez. Orkideler genelde ağaç üstlerinde veya geçirgen ormanaltı çürüntülerinde yetiştikleri için çok iyi drenaj gerektirirler. Sulama ve püskürtme daima sabahları yapılmalıdır . Akşam sulamalarında bitki kurumaya fırsat bulamaz ve hastalanır. Yukardaki resimde su yunu alabilmesi için materyallerin suyu çekmesi 1-3 saat sürer.

Orkide yetiştirmeye yeni başlanıyorsa mutlaka üzeri bol tomurcuklu ve birkaç çiçeği açmış olgun bir bitki satın alınmalıdır. Bitkiyi almadan önce evde en uygun ortam ve şartlar ayarlanmalı, mevsim kış ise eve getirene kadar soğuktan muhafaza edilmelidir. (Çiçeğin naylon muhafazasının üzerine gazete kâğıdı sarılabilir.)

Yapraklar ışık açısından iyi bir göstergedir. Koyu yeşil, yumuşak yapraklar bitkinin az ışık aldığını, cinsine göre sarımsı-yeşil veya kızarmış yapraklar ışığın fazla geldiğini gösterir. Yeterli ışık alan orkidenin yaprakları açık , canlı bir yeşil olur.

Orkideler yandan değil, tepeden gelen ışıktan daha çok hoşlanırlar.

NEM:
Yüksek nem oranı şarttır. Bir püskürtücü ile yapraklarına her sabah ılık su püskürtülmeli,çiçekler ıslanmamalıdır. Daha iyi bir metod ÇAKILLI TEPSİ kullanmaktır. Bu aynı zamanda drenaj problemini azaltır ve bitkiyi sıcak tutar. İki metod aynı anda kullanılabilir.

BESİN: Orkideler için hazırlanmış bir sıvı gübre ile yaz aylarında 2, kışın 4 haftada bir beslenir. Aşırı gübreleme faydadan ziyade zarar verir. Önerilere dikkatle uymalıdır.

SAKSI DEĞİŞTİRME:

Bitki sağlıklı görünüyorsa mümkün olduğu kadar saksı değiştirilmemelidir. (Ancak 2-3 yılda bir gerekir) Saksıdan çıkan birkaç kök önemli değildir. Değiştirme yapılacaksa çiçeksiz bir döneme denk getirilir. (Normal toprak kullanılmaz. Bulunabilirse orkide için hazırlanmış özel torf kullanılmalıdır.( ağaç kabuğu, yaprak çürüntüsü, yosun ve bitkisel kömürden hazırlanmış karışımlardır).

Uygun torf bulunamazsa bahçe ürünleri satan her yerde bulunabilen hindistan cevizi lifleri kullanılabilir. (Bakınız:HİNDİSTAN CEVİZİ TORFU)

Yeni saksı eskisinden sadece bir numara büyük olmalıdır.

HAVALANDIRMA:
Orkideler aşırı sıcak, kuru ve havasız ortamları hiç sevmez. Kış aylarında bile havadar mekan ister. Ancak hava cereyanından korumak şarttır. Pencere önleri bu yüzden pek ideal değildir. Bulunduğu ortam bitkiye direk rüzgar gelmeyecek şekilde her gün havalandırılır. Cam açılamadığı zaman vantilatör çalıştırılması da gerekli sirkülasyonu sağlayacaktır. Bitkiler ilkbahar sonlarında korkmadan dışarı çıkarılabilir. Orkideler bundan hoşlanır ve sağlıklı gelişir. Balkon veya bahçenin rüzgardan korunaklı, gölge bir yerinde havalar soğuyana kadar tutulabilir.Güneş yaprakları yakabileceğinden gölge şarttır. Gölge yoksa koyu renk bir tül veya şemsiye ile de korunabilir.

Orkideler çiçeksiz iken de dikkatle sulanıp bakılmalıdır. Orkidelerin çiçekleri geçtikten hemen sonra sapları 2-3 boğum üzerinden kesilir.

Yapraklarda kahverengi nokta veya lekeler Orkidelerin çiçeklenme zamanı cinsine göre değişir. Aşağıda belirtilen zamanlar şartlara göre değişebilir.

PROBLEMLER
Lekeler sert ise direkt gün ışığından olabilir. Lekelere dokunulmaz. Bitki biraz gölgeye çekilir. Lekeler yumuşaksa mantar demektir. Hasta dallar derhal kesilip alınır.

Büyüme bozukluğu
Dallar yan veya aşağı sarkarak büyüyorsa ışık veya sulama yetersiz olabilir.

Küflenme

Yapraklarda küflenme görünüyorsa serin ortamda aşırı nemlendirme yapılıyor olabilir. Akşamları sulama ve püskürtmeden kaçınılmalıdır.

Çiçek açmayan bitki
Bakımı doğru yapılıyor ve bitki sağlıklı ise daha fazla ışık gerektiğini gösterir. (Yapay ışık)

Gece-gündüz yeterli arasında ısı farkı yoksa çiçeklenme olmayabilir. Zira bitkinin tomurcuk yapabilmesi için gün ışığında ürettiği besini gece dinlenme sırasında depolaması gerekir. Gece yüksek ısı varsa bu besin harcanır. Dolayısı ile tomurcuk yapamaz.

Tomurcuk dökülmesi

Büyük ihtimalle sulama yetersiz veya ortam fazla kuru olabilir. Yeni alınmış bitkilerde çok görülür.

Hijyen
Bitkinin sararmış yaprak ve çiçek sapları mutlaka steril bir makasla kesilmelidir.

Böcek türü zararlılar orkidelerde pek görülmez. Seyrek olarak kabuklu bit olursa alkollü bir pamukla temizlenir.EVDE YETİŞTİRİLEBİLEN ORKİDE CİNSLERİ

Phalaenopsis

Tropik bölgelerde ağaç üstlerinde yaşayan (epiphyte) bu cins başlangıç için nisbeten kolay bir seçim olabilir. Uzun sapların üzerinde açan büyük, uzun ömürlü ve çok cazip çiçeklere sahiptir. Gölgeye diğer hemcinslerinden daha dayanıklıdır. Buna karşılık sıcağa ve neme daha fazla ihtiyaç duyar. (Gündüz 22, gece 18 c.) Yıl içinde defalarca çiçek açabilir. Aynı sap üzerinden tekrar çiçeklenir. Bu yüzden sap dipten değil, 3-4 boğum üzerinden kesilmelidir.

Cymbidium

Bu cins de kolay yetişir. Geceleri biraz serinlikten hoşlanır. (gündüz 22, gece 15 c.) Ancak ışık isteği fazladır. Bol ve uzun yaprakları epey yer kaplar. Çiçekleri çok cazip, büyük ve son derece uzun ömürlüdür. Minyatür cinsleri de vardır.

Çiçeklenme zamanı: Ekim – Şubat arası

Miltonia

Diğerlerine göre daha derli toplu bir bitkidir. Hercaiye benzer çiçekleri zengin renklerdedir. Çiçeklenme süresi bir ay kadar sürer. Serinlikten hoşlanır. (gündüz 20, gece 15 c.)
Çiçeklenme zamanı: İlk ve sonbaharda, yılda iki kere.

Paphiopedilum

Terlik orkidesi de denilen bu cins fazla hassas değildir.Büyük çiçekleri ilginç ve karakteristik bir şekle sahiptir. Hafif gölgede yetişebilir.
Çiçeklenme zamanı: Ekim-Mayıs arası.

Cattleya
10- 15 cm. çapında muhteşem çiçekleri ile orkide denince akla ilk gelen cinstir. Orkidelerin kraliçesi olarak bilinir . Yüksek nem, bol ışık gerektirir. Gündüz sıcak, gece ise serini sever.(25-16 c. arası) Bitkinin son çiçeği de düşünce sap dibe yakın bir yerden kesilir ve kesik yer bir damla erimiş mumla kapatılır ki, mikrop kapmasın.
Çiçeklenme zamanı: Ekim-nisan arası

Dendrobium
Bu salkım çiçekli orkide bol ışık ve nisbeten yüksek gündüz ısısı ister. Buna karşılık serin gecelere diğerlerinden daha dayanıklıdır. (25- 10 c. arası) Sonbaharda yaprakları kurur.
Çiçeklenme zamanı: Ekim- Ocak arası

Odontoglossum
Salkım şeklinde küçük çiçekleri gösterişli renklerdedir.Yetiştirilmesi kolaydır.,Orta karar ışık ister. Sıcağı sever.
(Gündüz: 25c. Gece: 18 c.)

Vanda
Yeşilliği derli toplu ve zarif, çiçekleri cazip renklerde ve çok uzun ömürlüdür. Bir kere açınca 8 hafta dayanır. Düzenli bakım ve besin sağlanırsa yılda 2 kere açar.

Orkide Nasıl Çoğaltılır
Orkide üretiminin bir kaç değişik yolu var. Laboratuvar ortamına ihtiyaç duyan üretim şekilleri gerçekten çok güç ortamlar. Ev için en uygun üretim yöntemleri vejetatif üretim yolları. Hem daha hızlı çiçekli bitkiler elde edilebiliyor hemde uygulaması kolay yollar.
Tohumla üretim

Dünyanın en küçük tohumlu bitkisi orkideler. Bir aspirin ağırlığına yüz bin orkide tohumu sığdığı düşünülürse boyutları daha net hayal edilebilir. Kendi besinlerini karşılayamadıkları için bazı mantar türleriyle simbiyotik ilişkiye girip çimlenme için gerekli enerjiyi sağlamaları gerekiyor. Laboratuvar şartlarında mantarla aşılanan tohumlar kavanozlara ekilerek çimlenmesi sağlanıyor. Bazı orkide türlerinin çimlenmesi için 10-12 yıl gibi uzun bir süre gerekli, orkidelerin nesillerinin tehlike de olmasının başlıca sebebi çimlemesinde ki güçlüktür.

Tohum üretimi şu formülle daha hızlı olmaktadır.
Hidrojen peroksit% 3 - 6 gr. ,
6gr agar agar(yosunlardan çıkarılan jel),
1 lt distile su ,
2 gr. gübre
5 gr. Şeker .

Şeker ve gübre ile distile su kaynatın. Toz tamamen eriyene kadar çözüm karıştırın. Ardından çözelti içinde agar tozu karıştırın. ± 2 dakika boyunca ortam kaynamaya bırakılır. ve karıştırmaya devam edin. Soğuduktan sonta bir kavanoza koyup tohumları içine atabilirsiniz.

Doku kültürüyle üretim
Bitkinin çeşitli yerlerinden kesilen parçalarının steril kavanozlar içerisinde ihtiyacı olan tüm şartların yerine getirildiği özel beslenme solüsyonlarında çoğaltılıp köklendirilmesi işlemidir. Bu yolla elde edilen bitkiler anne bitkinin genetik olarak tıpa tıp aynısı olduğu için üstün melez orkide türlerinin üretilmesinde bu yol tercih ediliyor.

Ayırma İle Üretim
Sympodial Orkidelerin Çoğaltılması
Bu tür orkideler tek bir gövdeden yan yana simpodial olarak gelişim gösterirler. Ne kadar çok bitki gövdesi olursa olsun hepsi tek kök sistemine bağlı yani aynı bitkidir. Bu yüzden az sayıda gövdeli bitkiler ayrılırsa gelecek yıl kendini tam toparlayamayacağı için çiçeklenme gerçekleşmeyecektir. Büyüme mevsimine doğru ve çiçeksizken yapılan ayırma işlemleri daha başarılı olmaktadır.

Ayırma İşlemi
Saksı değişim zamanın da ayırma işlemi yapmak en iyi yoldur. 8 den fazla gövdesi bulunan orkideler ikiye bölünebilir.
Bunun için saksıdan çıkarılan bitki köklerindeki saksı harcından tamamen temizlenir. Bitki temiz ve steril bir bıçak ile eşit şekilde iki bölüme ayrılır.
Buruşmuş yapraklar ve ölü kökler temizlendikten sonra yeni harçla saksıya dikilir.
Dikim işleminde söküldüğü saksı harcı seviyesi ile aynı seviyeden dikilmelidir.
Gölge ve nemli bir yere kaldırılan orkideler bir hafta bekletildikten sonra normal bakım yerine alınır. 4-6 Hafta içinde yeni sürgünler görülecektir.

Keiki ile Üretim

Hawai dilinde keiki bebek anlamına gelir. Orkideler bazen kendiliklerinden bazende yeterli bakım koşulları sağlanmadığında veya bakım periyotları bozulduğunda yavru üreterek çoğalma eğilimine girerler. Çiçek sapında önce yeni yapraklar gelişir daha sonra bu yapraklardan kökler çıkmaya başlar. Anne bitkinin genetik olarak tıpa tıp aynısı olan yavru orkideler yeterli büyüklüğe geldiklerinde başka bir saksıya ayrılarak yeni orkideler üretilebilir. Bu tür gelişim görülen en bilinen türler Dendrobium, Phalaenopsis, Oncidium, ve Epidendrum dur.

Bebek Orkidelerin Ayrılması
Bunun için keikinin bulunduğu çiçek sapı altta ve üstte bulunan gözlere yakın yerlerinden yaklaşık olarak 5-6 cm uzaklıktan kesip çıkarın. Keskin ve steril bir bıçak kullanmayı ihmal etmeyin.
Kökleri ılık su içinde iyice yıkayın. Su kökleri yumuşatacak, elastikiyet kazandıracak ve köklerin saksı içine zarar görmeden daha rahat oturtulmasını sağlayacaktır.
Köklerin rahat sığacağı anne bitkiden biraz daha küçük bir saksıya yerleştirin.
Anne bitkinin saksı harcına benzer ancak biraz daha küçük tane boyutlarından oluşan saksı harcına dikin. Dikim esnasında kökler saksı harcından altta, büyüme noktaları ve kesilen çiçek saplarının ise saksı harcından üstte olmasına dikkat edin.
Gölge ve sıcak bir yere alın. Bebek orkideler anne orkidelerden biraz daha sıcaktan ve yüksek nemden hoşlanırlar.
Çok sayıda orkideniz varsa üzerine bakım kartı yerleştirip, bitkinin adını, saksı değişim tarihi gibi bilgileri not edin.

Ayrılmaya gelmiş bebek orkideler

Çiçeklenme tamamlandıktan sonra bebek orkideyi ayırın

Orkide Budama

Orkideleri çiçeklerini tamamen döktükten sonra , alttan 3. boğumu sayıp , 3. boğumun 4-5 cm üstünden kestim.
Daha sonra kesilen 3. boğumun en üst kısmını tarçın ile kapattım.
2-3 gün önce bu dallardan birisinin yeni filiz verdiğini gördüm.
Kasım ayında dahi , çiçeklerini dökmüş ve yeni budanmış bir dalın , 1 ay içerisinde tekrar filiz vermesine ilk defa şahit oldum.

Çiçekleri buruşuk ve boynu bükülüyorsa ikinci başağın dalı sararıyorsa, siterilize bir bıçakla belirtilen noktadan budayın.Sonra kesilen yere bal veya tarçın sürün.Bu budama bitkiye hayat veren bir budamadır.Buruşukluk olmadan da yapılabilir.Yeni kök ve yaprak gelişimi bitkiye doğru enerjiyi vermede yardımcı olacaktır.

Çiçeklenmesi biden dalın budaması

Kök budaması
Ölü Kökleri budayarak ayırın.

Eski başakları budama

Çok sıcak veya soğukta bırakılan orkide,yeterli dolaylı ışık almıyorsa veya gübreleme yetersizse bitkinin durumu aşağıdaki gibidir.

Orkideyi güzel büyümeye teşvik için şunları yapmalısın

Bir Phalaenopsis orkide satın aldığınızda, nefes kesen çiçekleriyle 1 kaç ay birkaç hafta zevkle bekleyebilirsiniz. Ne yazık ki, tüm güzel şeylerin sonu gelir ve Phalaenopsis orkide de çiçeklenme durur. Ancak, bu orkide için yolun sonu değil, yeni bir yolculuğun başlangıcıdır.

Phalaenopsis orkide çiçeklenme sonra bir dinlenme fazı denilen dinlenmeye geçmesi, dormansi genellikle altı ila dokuz ay sürer ama bitkiden bitkiye farklılık gösterebilir. Dormant aşamasında kaliteli bakım ile orkide tekrar çiçeklenmesine yardımcı olacaktır.

-Tüm klipleri ve kazıkları çıkarın.
-Başak yeşil ise bir inç düşük , çiçek altındaki ilk düğüm başak yukarıda ( tomurcuktan yukarıdan) kesin.
-Başak kahverengi ise , bitkinin tabanından başağı kesin.
-Lütfen orkide de çift başak varsa , bitki üssünde diğer başağı kesin.
-Haftada bir kez 3 buz küpüyle ile orkide sulamaya devam edin.
-Yarım güçte dengeli bir houseplant gübre kullanarak bir veya iki kez orkideyi döller. Bu döllenmiş haftalarda buz ile orkide ye su vermeyin.
-Dolaylı bol güneş ışığı ile orkide yi çoşturun.

-Geceleri serin bir yerde orkideyi taşıyın. Soğutucu gece sıcaklıkları (55-65 F (13-18 C) derece) yeni çiçeğin ani büyümesini
-Gündüzleri 26 C de olacak.
tetiklemeye yardımcı olur. Yeni başak çıktığında, normal ayara dönebilirsiniz.
-Çiçeklerin veya yaprakların üzerinden damlamasulamaya veya başka türlü yapmayın.En iyisi daldırma sulamadır.
-20.20.20 NPK sıvı gübre kullanın.

Toprak ve Gübre İsteği
Epifitik yani toprakta yetişmeyen orkideler, doğal şartlarda ağaçların yüzeyinde,kovuğunda, organik artıklarda yetişirler. Bu yüzden kültürel ortamların, doğal yetişme ortamlarına benzemesi önemlidir. Çok sayıdaki epifitik orkide türleri (Cattleya,
Phalaenopsis, Dendrobium, Vanda) osmunda yosunu, ağaç eğreltileri, ağaç kabukları çürüntüsü ve agregat materyaller gibi ortamlarda yetiştirilir.

Osmunda yosunu; Osmunda eğrelti otunun kökünden meydana gelir. Doğal yetişme ortamı Batı Amerika’dır. Açık kahverengi ve koyu kahverengi yosun olmak üzere dayanıklı iki çeşidi vardır. Osmunda 2-4 yılda yavaşça çürür ve %2-3 oranında azot kapsar.

Osmunda eğrelti otu
Bünyesinde bulunan azotu çürürken yavaş yavaş toprağa verir. Bitki osmunda yosununda yetişirken 1:1:1 oranında gübrelenir. Osmunda yosunu dış ülkelerden ithal edilmektedir.

Ağaç eğreltileri; Bu yosun ağaç eğreltilerinin gövdelerinden meydana gelir. Bunlar plakalara parçalanır veya biçilir. Sert ve dayanıklı olan bu lifler çok uzun ömürlüdür. Bazı çeşitleri çürüme meydana gelmeden 5–7 sene dayanıklılık gösterir. Ağaç eğreltisinde yetişen orkideler 1:1:1 oranında gübrelenmelidir.
Ağaç kabuk çürüntüsü; Ağaç kabukları kereste endüstrisinin ürünüdür. Yongalar büyük, orta ve ince olmak üzere 3 sınıfta derecelendirilir. Büyük yongalar 20 cm veya daha büyük saksılara, orta yongalar 3,5–17,5 cm çapındaki saksılara kullanılır. Ağaç kabuğunda yetişen orkideleri 3:1:1 oranında gübrelemek gerekir.

Ağaç kabukları
Agregat materyaller; Bu materyaller ortamı nemli tutma özelliğine sahip olduklarından tüm orkide çeşitlerinde kullanılmaktadır. Çoğu agregatlar orta dereceli ağaç kabuklarıyla aynı büyüklükte oldukları için 7,5–17,5 cm çapındaki saksılarda kullanılır. Agregat materyaller tekrar kullanılabilirler. Ancak kullanılmadan önce mutlaka steril edilmelidir. Agregatta yetişen orkideler 1:1:1 oranında gübrelenmelidir.

Terreristik orkideler ( Cymbidium, phaius) doğal yetişme ortamlarında zengin organik madde içeren topraklarda yetişirler. Kurutulmuş ve saksılanmış karışımlar % 50 ve üzerinde organik madde içermelidir. Torf, talaş ve kum karışımı kullanılacaksa; 1:1:1 oranında hazırlanması önerilir.

Bazı araştırmacıların yapmış olduğu çalışmalarda şu sonuç ortaya çıkmıştır.

Terreristik ve epifit orkidelerin yetiştirilmesinde 1:1 oranındaki torf ve perlit karışımı en iyi sonucu vermektedir.

Orkidelerde maksimum gelişme için iki haftada bir gübrelenmelidir. Gübre oranı ortama göre değişir. Osmunda, ağaç eğreltileri, toprak karışımları, agregatlar 1:1:1 oranında gübrelenmelidir. Ağaç kabuğu çürüntüsü ortamında mikroorganiz-maların parçalanması sırasında daha fazla azota ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden ortama azot ilavesi gerekir.
Yavaş çözünen gübreler orkidelerin gelişimi üzerinde daha başarılı olmuştur. Eğer bu gübreler kullanılıyorsa aynı oran ve miktarda kullanılmalıdır. Bazı yetiştiriciler uzun süreli daha fazla gübre vermek yerine yavaş çözünen veya sıvı gübre kombinasyonunu tercih ederler. Yavaş çözünen gübrelerin kullanımı daha güvenlidir. Çünkü fazla dozda verildiklerin durumlarda daha az zarar verirler. Bununla birlikte orana uyulması önemlidir.

Hastalıklar
Orkide yetiştiricilerinin hastalık sorunlarına karşı yapacağı en pratik yöntem hastalık ilk ortaya çıktığında müdahale ederek önlemektir. Hastalıkların büyümesini ve çoğalmasını önlemek için birçok kültürel yöntem vardır.
Fazla sulamadan, aşırı nemden bitkiler mümkün olduğu kadar uzak tutulmalıdır. Bitkiler mutlaka sabah sulanmalı, akşama nemli olmaları engellenmelidir. Orkide çiçeklerini kesmek ve budamak için kullanılan tüm araç ve gereçler dezenfekte edilmelidir. Yeni dikilen bitkiler en az 3 ay süreyle hastalık organizmaları olabileceği
düşüncesiyle izole edilmelidir. Bütün bu yöntemler seradaki hastalık etmenlerinin azalmasına yardımcı olur.

Köklerde mantar

Hemen bir antifugal ile müdahale etmenizi gerekir ve orkide harcınızın da değişmesi gerekir.

Yosunlaşma
Sulama suyunda problem var demektir.Saksı harcı iyice kurumadan sulama yapmayın.2 gün dinlenmiş su kullanınız.

Taç yaprağı yanıklığı; Hastalık etmeni Botrytis cinerea’ dır. Bu hastalık etmeni bazı orkide çeşitlerinin ( Cattleya, Phalaenopsis, Dendrobium, Vanda) çiçeklerinde görülür. Bu hastalık daha çok ılık ve nemli havalarda görülür.Hastalık ilk önce çiçeğin taç ve çanak yapraklarında oluşan ufak kahverengi lekeler halinde görülür. İleri safhalarda ise tüm çiçek spor yığınlarıyla kaplanmış olur. Tüm
hastalıklı çiçekler hemen kesilmeli ve yok edilmelidir. Fazla su ve nemden kaçınma ve iyi havalandırma hastalığın kontrolünde yardımcı olur.

Kök Çürürse;

kökleri cürümüsse kökleri kesmek yeniden çürütmemek için gerekli önlemleri alırsanız iyi olur, doğru bakım uygulamalarını yaparsanız çiçeğiniz yeniden kök verecektir.

Siyah çürüklük; Bütün dünyada yayılmış olan bu hastalık soğuk (Phytophora), ılık ve nemli (Phthium) hava koşullarında meydana gelir. Yılın herhangi bir döneminde de hastalık görülebilir. Phthium daha tehlikelidir. Çok kısa sürede bitkinin her tarafına yayılır.

Bu hastalığa yakalanmış bitkilerin çiçekleri sarı kenarlı olsalar da siyaha döner. Bu etmen genelde yapraklarda bulunur. Ancak yumru ve gövdede de zarar yaparlar. Hastalığın görülmesi halinde yaprakların kuru tutulması sağlanmalıdır.

Virüsler; Orkidelerin en zorlu düşmanlarıdır. Virüslerin ortaya çıktıktan sonra kontrol imkânları yoktur. Özellikle kesim araçları ile kolaylıkla taşınabilir. Çiçekler kesilirken ve kesildikten sonra kesim aletleri mutlaka steril edilmelidir.

Bazı virüsler yapraktaki kloratik noktalarda gelişerek orada koyu renkli bir bölge oluştururlar. Renk değiştiren virüs sadece çiçek açma sırasında görülür. Bunun dışında bitkide herhangi bir hastalık belirtisi görülmez. Virüs belirti göstermeden üretim esnasında da yayılabilir.

Tüm önlemler virüslerin bulaşmasından önce alınmalıdır. Eğer bitki virüs tarafından bulaşmışsa hemen izole edilmeli veya imha yoluna gidilmelidir.

Yaprak lekeleri; Hastalık etmenlerinin bazıları yaprak ucunun ölümüne neden olurken bazıları ise yaprak üzerinde çeşitli lekelerin oluşmasına neden olurlar. Daha sonra bu lekeler sarı ve siyah olan lekelere dönüşürler. Çoğu yaprak lekesi yapan etmenler yaprağı
öldürmez ancak şekil bozukluğuna sebep olur.

Orkide sarı yaprak

Sarı yapraklar orkide yetiştiricilerinin mutlaka karşılaştığı bir durumdur. Genelde hastalıklar konusunda gelen sorular, orkidemin yaprakları sarardı orkidem hastamı? Yapraklar sarardı çok endişeliyim ne yapabilirim? Orkidenizde sarı yaprak varsa hemen telaş yapmayın. Orkide yaprakları normal yaşam döngüsüne bağlı olarak veya yer değişikliği nedeni ile alt yapraklarından bir veya bir kaçının sararması sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Aslında bu durumlarda yapılan telaş boşunadır, genelde de durum böyledir. Hele ki yeni orkide aldınız ve yaprağı sarardıysa bu çok büyük ihtimalle orkidenin kendini korumak adına aldığı bir karar sonucu yaprağın sararmasıdır. Bu ihtimaller dışında gerçekleşen farklı sararmalar orkide için tehlikeli olabilir özellikle genç yapraklarda sararma varsa mutlaka gerekli müdahale yapılmalıdır.

Orkide yapraklarının başlıca sararma nedenleri

1- Koşullardaki değişim ve yaşa bağlı nedenler
2- Aşırı sulama
3- Güneş ışınlarına bağlı yanıklık (Güneş yanıklığı)
4- Mantari ve bakteriyel hastalıklar
1- Değişim
Orkide alınmadan önce seralarda en iyi koşullarda yetiştirilir. Yüksek nem, doğru sıcaklık, düzenli sulama, gerekli besinler gibi her ihtiyacı karşılanır. Seralardan çıkan orkideler bu optimum koşulları bir daha göremezler. Hem satış mağazalarında hem evde gerekli bakım koşullarını sağlamak çok zordur. Orkide bu değişikliğe adapte olabilmek için alt yapraklarında (yaşlı yaprak) sararma ile tepki verebilir. Bu genelde geçici bir durumdur koşullara uyum sağladıktan sonra normal yaşam döngüsüne devam eder. Bunun dışında saksı değişiminden sonra, orkidenin bulunduğu ortamdaki düşük-yüksek sıcaklık farkları, özellikle mevsim geçişlerinde alt yapraklarda sararmaya neden olabilir.
Yaprak yaşına bağlı sararma: Orkidem 2 yıldır bende, durup dururken alt yaprağı sarardı sorusunun cevabı yaprağın yaşına bağlı sararmasıdır ki bu yeni yaprakların gelişmesi için orkide yaşamında normal bir döngüdür.
2- Aşırı sulama
Sulamanın orkide için en önemli bakım koşulu olduğunu her fırsatta vurgulamaya çalışıyoruz. Aşırı sulamaya bağlı yaprak sararmasında yapraklar aşağı sarkar, sararan yaprak pileli gibi durur, köklerde çürümeler olabilir. Kökte çürüme varsa mantari enfeksiyonlarda görülebilir. Sadece sulamaya bağlı yaprak sararması varsa sulama 1-2 hafta durdurulduktan sonra sulama düzeni ayarlanarak sorun çözülür. Eğer mantari enfeksiyon veya köklerde çürüme varsa hemen müdahale edilmeli hastalıkla mücadele edilmelidir.

Aşırı sulamaya bağlı alt yaprak sararması
3- Güneş yanıklığı

Genelde mevsim geçişlerinde veya yeni alınan orkidelerde karşılaşılan bir durumdur. Orkide yaprakları doğrudan gelen güneş ışınlarına duyarlıdır. Özellikle yaz aylarında dik gelen güneş ışınları yakıcı etki yapar. Güneş yanığına bağlı sararmada yaprağın güneşi dik gördüğü alan beyaz, yanık çevresi sarı kahverengi hale şeklinde çevrili olur. Yaprakta hızlı bir sararma varsa güneş yanığından şüphe edilebilir. Doğru ışık konumlanması yapılarak sorun çözülür.

Orkide güneş yanıklığı
4- Mantari ve bakteriyel hastalıklar
Asıl sorun teşkil eden ve acil önlem alınması gereken yaprak sararmaları hastalığa bağlı yaprak sararmalardır. Bu tip yaprak sararmalarında diğer tür sararmalardan farklı olarak yaprağın tümü değil düzensiz olarak bazı bölgeleri sararır. Sararmanın olduğu bölgede koyu kahve siyah tonlarında lekeler ve bitkide genel bir solgunluk görülür.
Etiketler: Orkide bakım sorunları, Orkide hastalıkları, Orkide yaprak sararması, Sarı yaprak, Sarı yapraklar

Sararan dalllar

Öncelikle çiçek sapının, yazın sıcaklarda, dibine kadar kuruması çok doğal. Yaz aylarında orkidelerinizi dinlendirmek amaçlı dibinden kesmeniz, çiçek açtırtmak, keiki vermeğe zorlamamak, ana bitkinin sağlığı açısından en uygunu olur.

Zararlılar;
Kabuklu bitler; Kabuklu bitler genellikle yaprakların altında, dar çatlaklarda ve yalancı çiçek soğanlarının altında bulunurlar. Kabuklu bitlerin ilk belirtisi yaprağın üst kısmında görülen sarı beneklerdir.
En çok yakalandığı hastalık pamukçuk

Yaprak altında yerleşiyor yaprağın özünü emiyor ve yaprak kuruyor.Dıştan yapraktan belli oluyor yaprağın rengi değişiyor ve üstü dalgalı hale geliyor.Saksıyı derhal atıyor bitki SUPRAGEL ile yıkanıp yeni saksı ve harç ile tedaviye devam ediliyor

Koşniller; Açık kahverengi, oval ve yassı görünümdedirler. Bol miktarda tatlı madde salgılarlar. Salgılanan bu tatlı madde üzerinde mantarlar gelişerek siyah renkte fumajin meydana gelir. Bunun sonucunda da karıncalar tarafından ziyaret edilir.

Unlu bitler; Çiçek saplarından beslenerek erken çiçek dökümüne neden olur.Yapraklarda sararma ve buna bağlı olarak dökülme meydana gelir. Bol ballı madde salgılarıyla fumajin meydana getirirler.

Orkidelerde görülen unlu bitler

Kırmızı örümcekler; Genellikle yaprakların alt yüzeyinde ördükleri ağlar arasında yavru ve yumurtaları ile birlikte bulunurlar. Yaprakların öz suyunu emerek zararlı olurlar.

Yabancı otlar

Zarar sırasında bazı toksit maddeler salgılayarak bitkilerin zayıflamasına neden olurlar.Yaprakların emgi yerlerinde önceleri küçük beyaz lekeler oluşur. Zararlı yoğunluğu attıkça bu lekeler birleşir. Sonuçta yaprağın rengi önce açılır, sonra kızarır ve kahverengine dönüşür.

Hamam böcekleri; Çok fazla çoğalma potansiyeline sahip hamam böcekleri genç bitkilerin kök uçlarını, tomurcuklarını ve yeni açan çiçeklerin uç kısmını kemirirler. Zararı salyangoza çok benzer. Eğer bitki de herhangi bir sümüksü akıntı yoksa bu zararın hamam
böceklerinden ileri geldiği anlaşılır.

Sümüklü böcekler ve salyangozlar; Sümüklü böcek ve salyangozlar gece beslenirler.Gündüzleri orkide bitkisinin diplerinde ve yarıklarda saklanırlar. Gece saatlerinde kök uçları,
genç yapraklar, çiçek tomurcukları ve açmış çiçekleri yerler. Eğer sümük akıntıları sabah erken saatler de görülüyorsa bu sümüklü böcek ve salyangozun bulunduğuna işarettir ve önlemin alınması gerekir.

Çiçeklerin üzerinde, yaprakların alt kısmında, beyaz pamuklu bir kütle

Çiçeklerin üzerinde, yaprakların alt kısmında, beyaz pamuklu bir kütle olarak görünür. Kontrollü değilse onlar yaprak ve çiçeklere deforme edebilir ve yaprakların sararmasına neden olabilir. Sıcak havalarda hızla yapraklar arasında yarıklar arası koloniler oluşturacak ( Phalaenopsisten ve Paphiopedilums) için özel bir tat olabilir. Doğrudan bir püskürtücü ile ispirto ile veya bir parça pamuklu ispirto ile ( tedavi: sıcak havalarda ya da doğrudan güneş aldığında sıkmayın ) bitkiyi durulamadan 5 dakika ispirtoyu bekletin. Onlar iyi bir sistemik insektisit ile kontrol edilir.Arap sabunu da bu konuda size yardımcı olacaktır.

Scale böceği

Karıncalar scale böceğinin salgısı yapışkan şekeri taşımak ve onlar bitki üzerinde yem ve karıncalar şekerli salgısını kurulan ölçek dışkı salgılar! Eğer orkide (veya Ficus) üzerinde veya etrafında karıncalar fark ederseniz. (evde varsa) zemin veya mobilya üzerinde yapışkan bir kalıntı göreceksiniz. Bu bazen scale için dikkatinizi çekeceği ilk şeydir.

Scale böceğine karşı ispirto (yani etil alkol) batırılmış eski bir diş fırçası ile, Lastik eldiven giyin ve yapraklardan böceği fırçalayın. Çok etkili bir yoldur .

Temizlemede kolonyağıda kullanılır.Unutmayın ki orkidelerin bakımı ve temizliğine dikkat edilmezse tekrar bitlenir.

Aşağıda çeşitli orkide resimleri bulunmakta.

Kaynaklar:

http://www.orkidebakimi.com/2011/10/orkide-yapraklarinda-sararma.html
http://bklynorchids.com/2012/04/06/how-to-cut-a-phalaenopsis-orchid-spike/

Derleyen Yayınlanan Adres:By EyyupK

Bebek orkide Ayırma

En İyi Sulama Şekilleri (Daldırma-özel kap)

Güneş

En İyi Gübreleme (NPK)(20-20-20)

Yorum Bölümü için cevap

Ayşe Göktaş

28 Aralık 2015 05:00

Mrb orkidemi 3. Bogumdan budadim ve burdan patladı filizlendi tekrar çiçek açtı şimdi çiçekler döküldü ve ucu sarardı bu dalı nasıl budamaliyim onu bilemedim koktenmi budayacam yoksa o çıkan filizin 3. Bogumundan mi? Tsk.

Cevap :3 Boğumluk yoksa 1 boğum olsada sararan kısma kadar budama yapın yeniden çıkar dibe kadar sararmışsa oraya kadar budayın İnşallah yeniden çıkar.Aşağıda resimlerini görebilirsin

Cevap resimleri

Buda dipten budama

Orkide soru cevap

zuhal yüksel

30/01/2017 12:52

şu an kökleri yok cürüdü kedi kumuda diktim köklenir diye bu durumda verebilirmiyim nasıl köklendire bilirim hakkınızı helal edin çok soru sordum

zuhal yüksel