Küpe Çiçeği (Fuchsia)

Küpeçiçeğigiller familyasından olup anayurdu Orta ve Güney Amerika ile Yeni Zelanda’dır. Küpe çiçeği türlerinin küpeye benzeyen çiçekleri bulunmaktadır. Evlerin pencerelerini süsleyen zarif görünüşlü, çok yıllık, genelde kışın yapraklarını döken, ağaç, ağaççık, çalı ile çok yıllık otsu formda gelişen bitkilerdir. Açık hava bitkisidir, aşırı güneşli olmayan yerlerde bakımı kolaydır. Çiçekleri katmerli ve katmersiz, soğuğa dayanıklı daimi bahçeli cinsi, sıcağa güneşe dayanıklısı, dik ve sarkıcı olmalarına göre cinsleri, minyatür çiçeklisi, dev çiçeklisi gibi cinsleri vardır. Diğer bir adı da “Küpeli”dir. Gerçekten küpeye benzeyen çiçeklerini sergilemek üzere örnek vurgulama bitkisi; olarak yetiştirilir. Ülkemizde, bahçe ve balkonların çok sevilen bol çiçekli bitkisidir. Çit bitkisi olarak da yetiştirilebilir.

Botanik Özellikleri
Yüksek boylu küpe çiçeği türleri en çok 2-3 m’ye kadar boy atabilir. Yaprakları genellikle karşılıklı, almaşık ya da sarmal dizilişli, geniş yumurtamsı veya mızrak biçimindedir. Yapraklar yeşil veya alacalı renklerde olur. Küpe çiçeğinin çiçekleri melez türlerine göre çeşitlilik gösterir (katmerli, yarı katmerli veya yalın olabilir). Portakal renginden beyaz, pembe, kırmızı ve mora çalan mavi ve eflatuna kadar çeşitli renklerde olan çiçeklerinin ortak özelliği, küpe biçiminde aşağıya doğru sarkık olmalarıdır. Göz alıcı çiçekleri vardır. Çiçekleri dar, boru veya çan şeklindedir. Bir camekân bitkisi olup, ilkbahardan sonbahara kadar çiçeklerini korur. Küpe çiçeği temiz havayı ve rüzgârı sever. Sabah akşam yapraklarının altına üstüne su püskürtmeyi unutmayın. Devamlı açık pencere yakınında iyi bir hava sirkülasyonu olan bir yer sağlamadıkça ev içinde yetiştirmek istemeyin.
İklim İsteği
Kışın genç bitkiler 10-14°C, yaşlı bitkiler ise 4-7°C’lik bir sıcaklığa gereksinim duyarlar. Küpe çiçeği doğrudan güneş ışığına maruz kaldıklarında yaprak ve çiçek dökülmeleri görülür. Yüksek orantılı nem (% 70) ister. Don olaylarına çok duyarlı olan küpe çiçeklerini Güney Ege ve Akdeniz Bölgelerimizin kıyı kesimlerinde, sert rüzgârlardan korunmalı yerlerde yetiştirilmesi uygundur. Toprak İsteği Küpe çiçekleri suyu iyi akıntılı (süzek) ve organik madde içeriği zengin, nemi iyi koruyabilen toprakları sever. Funda, gübre ve bahçe toprağının karışımı harçları sever. Ağır sıkı topraklarda küpe çiçekleri fazla uzun ömürlü olmaz her an kökler çürüyebilir ölebilir. Küpe çiçeği için ideal yer doğuya bakan, sabah güneşini iyi alabilen, havadar pencere önü veya duvar dibidir. Öğle ortası güneş alması küpe çiçeklerin bir iki cinsi dışında zararlıdır. Bütün bol güneşe dayanıklı Küpe çiçeği istiyorsanız Mrs. People cinsi tavsiye edilir; hem soğuğa, ağır olmayan donmalara çok dayanıklıdır.
Sulama
Sıcak günlerde hergün veya günde iki defa sulamak gerekir. Bu tamamen toprak yapısına bağlıdır. Nemi tutup tutmasıyla ilgilidir. Kontrolleri daima sabah erkenden yapın toprakta kayda değer bir nem kaybı varsa sabahları sulayın. Gün içersinde bitkinizin toprağını kontrol edin. Serin günlerde toprağın biraz daha nem kaybetmesini bekleyin. Aşırı sulamaktan kaçının aksi taktirde bitkiniz ölebilir. Sulama yaptıktan sonra saksı dibinde toplanan suyu boşaltın toprağın emmesini engelleyin. Bunun tüm süs bitkileri için uygulanması gerekir. Sıcak havalarda bitkinizin yaprakları pörsüğünü zaman susuz kaldığını düşünmeyin toprağı nemliyse sulamayın. Güneşli bir yerden gölgeli bir yere alın ve yapraklarına su püskürtün. Bol çiçek açması için; ilkbaharda taze dallar üç boğumlu olduktan sonra tepelerini kırparsanız fazla dallı budaklı olur buda daha fazla çiçek açmasını sağlar.
Yetiştirme Tekniği
Küpe çiçeği üretimi tohum ve çelik ile yapılır. Küpe çiçekleri ilkbahar mevsiminde (mart veya nisan ayında) 15-24 derece sıcaklıklarda ekilen tohumlarıyla üretilir. Başlıca üretim şekli çelikledir. Çelikler; ilkbahar ya da sonbahar mevsiminde üzerinde çiçek bulunmayan uç sürgünlerinden 7,5-10 cm uzunluğunda alınır. Alınan çelikler hacim olarak eşit miktarlarda turba ve kum karışımında köklendirilir. Ortam sıcaklığı 16°C dolayında tutulursa, çelikler 10-15 günde köklenir. Genç bitkiler, hazırlanan harçlara 7,5-8 cm’lik saksılarda ve normal sıcaklıktaki camekânlarda korunarak, ilkbaharda 12-15 cm’lik saksılara alınır. Her alınan çelik gelişmeye başlar ve bir çubukla desteklenir. Taze çelikler, aynı mevsim çiçeklenir. Ayrıca çelikler haziran-temmuz aylarında da alınarak üretilebilir. Bu dönemde alınan çelikler adi çelik tarzındadır. Alınan çelikler yarı gölge ve sıcak bir yerde kum içinde köklendirilir. Köklenen çelikler saksıya şaşırtılır. Dallanması için uç alma yapmalıdır.
Bakım İşlemleri
Yüksek orantılı nemin yanı sıra ilkbahar ve yaz aylarında bol miktarda suya ihtiyaç gösterir. Sıcak günlerde yapraklara su püskürtülmelidir. Saksı toprağı gereğinden çok nemli (ıslak) tutulursa tomurcuklarda dökülmeler görülür. Dinlenme dönemi olan eylül-şubat ayları arasında verilen su miktarı azaltılmalı, ancak toprak hiçbir zaman tümüyle kuru bırakılmamalıdır. Bu bitkiler, susuzluğa hiç dayanamaz ve hemen ölür. Sulanmaları kesinlikle ihmal edilmemelidir. Gelişme sırasında haftada iki kez sulamak yeterlidir. Kışın olgun bitkiye az su verilerek don tehlikesi olmayan camekânlarda dinlendirilir. Çiçeklenme mevsiminin uzaması için yazın düzgün olarak besin verilir. Her yıl ilkbahar gelince şubat-mart aylarında, gözler patlamadan önce saksısını ve toprağını değiştirmelidir. Nisan-ağustos ayları arası haftada bir kez 2-3 g/l kompoze gübre verilir. İlkbahar başlarında çok fazla boylanmış bitkiler şubat ayında kuvvetlice budanır. Ancak bahar ayı uyanması hiç başlamadan önce budama yapılmalıdır. Genç bitkilerde ise, dallanmayı teşvik etmek için yine şubat ayında uç alma yapılır. Küpe çiçeklerine sert bir budama uygulanıp bitkinin toprak düzeyinde kısaltılması gerekir. Çalı manzarasında olan bitkinin tepe tomurcukları kesilerek yeni bir şekil kazandırılıp gelişmesi sağlanır ve bu işlem sık sık tekrarlanır. Sonbahar da, gelişmesi durduğu zaman budanması yapılmalı. Çiçekleri geçince eylül-ekim ayı içerisinde toprak seviyesinden 4-5 cm yukarıdan tamamen budanır. Toprak değişimi içinde ilkbahar başında hiç uyanma olmadan önce yapılmalıdır.
Zararlıları ve Mücadelesi
Kuru, tozlu, temizliğine dikkat edilmeyen yerlerde büyük bir hızla çoğalan örümcekler ve mini beyazsinekler küpe çiçeğini çok seven zararlılardır. Yaprakların altında beslenir yaprakları birkaç günde öldürürler. Bu parazitler sıcak ve kuru ortamları çok sevdikleri için mücadelesini bol su püskürtmeyle yapacaksınız. Zaten Küpe çiçekleri yıkanmaya bayılır. Sabah akşam yaprakların altına fısfısla kuvvetlice su püskürtün. Çevreyi tozsuz, tertemiz, serin ve nemli tutmaya çalışın.

Küpeli çiçeği (Fuchsia), ismini Alman botanikçi Leonhart Fuchs’tan almış. Doğada 100-110 çeşidi vardır. Bunların büyük çoğunluğu Güney Amerika kökenli. Birkaç tür kuzeye doğru, Meksikaya kadar uzanan bölgede görülüyor ve birkaç çeşit de Yeni Zelanda ve Haitide yaşıyor. Fuchsia magellanica isimli çeşit Güney Amerika’nın en güney ucu olan soğuk Tierra Del Fuego bölgesinde yetişse de büyük çoğunluğu tropikal ve subtropikal bölge bitkisidir. Küpelilerin çoğu çalı formundadır ama bir Yeni Zelanda çeşiti, Fuchsia exorticata, 12-15 metreye kadar uzayabilen bir ağaçtır. Kışın yaprağını döken veya bütün yıl yeeşil kalan türleri mevcuttur. Renkleri sinekkuşunu cezbeder ve bu sinek kuşları bu bitkinin tozlaşmasını sağlar. Küpelilerin en yaygın olanları hibritlerdir ve çelikle çoğaltılırlar. Yaklaşık 7000 hibrit türü mevcuttur.

Eğer uygun şekilde bakılırlarsa küpeliler ilk soğuklara kadar çiçek açmaya devam ederler. Beyaz, kırmızı, mor, pembe ve kavuniçiye çalan tonlar da dahil olmak üzere pek çok renkte, hatta iki renkli küpeli çiçekleri görebilirsiniz. Çiçekler kokmazlar ama sinekkuşlarını cezbederler.

En gözde olanları asma sepetlerden aşağı sarkan türleridir ama saksı ve çiçek yataklarında dik yetişen türleri de vardır. Tümü ağaç oluşturacak şekilde düzenlenebilir.

Yetişme ortamı: Küpeliler soğuktan korunmalıdır. Eğer 20 Mayıstan önce dışarıya koyarsanız (bu bölgeden bölgeye değişiklik gösterebilir) üstünü örtmeli veya geç don tehlikesine karşı içeriye almalısınız. Küpeliler en iyi şekilde serince, direkt güneş almayan, veya çok az direkt güneş alan yerlerde iyi yetişirler. Kurutucu rüzgarlardan uzak tutun ve düzenli olarak su ve gübresini verin. Küpeliler iç mekanlar için pek uygun bitkiler değildirler.

Çimdikleme: Uzun dalların uçlarını çimdiklemek yan dalların gelişmesini sağlayarak bitkinin daha hacimli ve daha çok çiçekli olmasını sağlar. Eskimiş çiçekleri de kopartın, çünkü çiçeklenmeyi azaltırlar.

Asla yapılmaması gerekenler :

1. Asla Küpe çiçeğini 1 saatten fazla güneşte bırakmayın, açık renkleri hiçbir zaman, koyu mor ve maviler 2 saat de kalabilirler, eğer sıcaklık 20 dereceyi geçmiyorsa…
2. Saksı değiştirdiğinizde toprağı elinizle sıkıştırmayın , bu köklere zarar verebilir. Sulamanız toprağın sıkışması için yeterli.
3. Rüzgarlı havada saksıları dışarıda bırakmayın.
4. Fuchsia ‘nın büyümesi için ideal koşullar 10-20 C, yağmur da büyümeleri için gerekli.
5. Asla Fuchsia yı siyah plastik bir saksıya dikmeyin , güneş ışınlarından toprağın aşırı ısınmasına ve kökün kavrulması ile bitkinin ölümüne neden olur.
6. Saksıdaki Fuchsia ları yarı gölge veya gölgede tutmak gerekir.
7. Seradan satın almak yerine kendiniz çelikten yetiştirin. Daha dayanıklı olacaktır .
8. Haftada bir yerine sıvı gübreyi az miktarda her sulamada vermek daha iyi sonuçlar elde etmemizi sağlayacaktır.
9. Fuchsialarınızı asla bahçe hortumuyla sulamayın. Bu toprağı ağırlaştırır ve kökleri sıkıştırır. Belirli miktarda suyu saksıya dökün veya damla sulamayı tercih edin.
10. Her zaman yakında küçük bir saksı ve ya plastik torba bulundurun , tesadüfen kırılan dalları dikebilmek için.
Yoksa bir bardak su içine de koyabilirsiniz.
11. Pest kontrol için, Su -1 litre, denatüre alkol- 50 ml, 30 damla bulaşık deterjan. Boş bir sprey şişesine doldurup kullanabilirsiniz.
12. Eğer Vine Weevils böcek yumurtasını bitki toprağına bulmak istemiyorsak, çiçeğin dibine parça patates yerleştirin, böcek yumurtalarını patatesin üzerine yumurtladığı için, patates parçalarını sıkça değiştirip onlardan kurtulabiliriz.
13. Fuchsia dikmek için büyükçe toprak saksı kullanmamız sıcaktan köklerin kavrulmasını önleyecektir.