Damla Sulama Boru Hesaplama Tablosu

1 DEKAR(10m x100m) ARAZİDEKİ KULLANILACAK BORU VE SU MİKTARI			SIRA ÜZERİ DAMLATICI ARALIĞI (cm)
			20	25	30	33	35	40	50	60	70	75	80	90
SIRA ARASI (cm )	10	KAÇ METRE BORU GİDER	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000	10,000
		KAÇ LT SU KULLANILIR	100,000	80,000	66,667	60,606	57,143	50,000	40,000	33,333	28,571	26,667	25,000	22,222
	15	KAÇ METRE BORU GİDER	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667	6,667
		KAÇ LT SU KULLANILIR	66,667	53,333	44,444	40,404	38,095	33,333	26,667	22,222	19,048	17,778	16,667	14,815
	20	KAÇ METRE BORU GİDER	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000	5,000
		KAÇ LT SU KULLANILIR	50,000	40,000	33,333	30,303	28,571	25,000	20,000	16,667	14,286	13,333	12,500	11,111
	25	KAÇ METRE BORU GİDER	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000	4,000
		KAÇ LT SU KULLANILIR	40,000	32,000	26,667	24,242	22,857	20,000	16,000	13,333	11,429	10,667	10,000	8,889
	30	KAÇ METRE BORU GİDER	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333	3,333
		KAÇ LT SU KULLANILIR	33,333	26,667	22,222	20,202	19,048	16,667	13,333	11,111	9,524	8,889	8,333	7,407
	40	KAÇ METRE BORU GİDER	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500	2,500
		KAÇ LT SU KULLANILIR	25,000	20,000	16,667	15,152	14,286	12,500	10,000	8,333	7,143	6,667	6,250	5,556
	50	KAÇ METRE BORU GİDER	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000	2,000
		KAÇ LT SU KULLANILIR	20,000	16,000	13,333	12,121	11,429	10,000	8,000	6,667	5,714	5,333	5,000	4,444
	60	KAÇ METRE BORU GİDER	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667	1,667
		KAÇ LT SU KULLANILIR	16,667	13,333	11,111	10,101	9,524	8,333	6,667	5,556	4,762	4,444	4,167	3,704
	70	KAÇ METRE BORU GİDER	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429	1,429
		KAÇ LT SU KULLANILIR	14,286	11,429	9,524	8,658	8,163	7,143	5,714	4,762	4,082	3,810	3,571	3,175
	80	KAÇ METRE BORU GİDER	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250	1,250
		KAÇ LT SU KULLANILIR	12,500	10,000	8,333	7,576	7,143	6,250	5,000	4,167	3,571	3,333	3,125	2,778
	90	KAÇ METRE BORU GİDER	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111	1,111
		KAÇ LT SU KULLANILIR	11,111	8,889	7,407	6,734	6,349	5,556	4,444	3,704	3,175	2,963	2,778	2,469
	100	KAÇ METRE BORU GİDER	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000	1,000
		KAÇ LT SU KULLANILIR	10,000	8,000	6,667	6,061	5,714	5,000	4,000	3,333	2,857	2,667	2,500	2,222
	110	KAÇ METRE BORU GİDER	909	909	909	909	909	909	909	909	909	909	909	909
		KAÇ LT SU KULLANILIR	9,091	7,273	6,061	5,510	5,195	4,545	3,636	3,030	2,597	2,424	2,273	2,020
	120	KAÇ METRE BORU GİDER	833	833	833	833	833	833	833	833	833	833	833	833
		KAÇ LT SU KULLANILIR	8,333	6,667	5,556	5,051	4,762	4,167	3,333	2,778	2,381	2,222	2,083	1,852
	130	KAÇ METRE BORU GİDER	769	769	769	769	769	769	769	769	769	769	769	769
		KAÇ LT SU KULLANILIR	7,692	6,154	5,128	4,662	4,396	3,846	3,077	2,564	2,198	2,051	1,923	1,709
	140	KAÇ METRE BORU GİDER	714	714	714	714	714	714	714	714	714	714	714	714
		KAÇ LT SU KULLANILIR	7,143	5,714	4,762	4,329	4,082	3,571	2,857	2,381	2,041	1,905	1,786	1,587
	150	KAÇ METRE BORU GİDER	667	667	667	667	667	667	667	667	667	667	667	667
		KAÇ LT SU KULLANILIR	6,667	5,333	4,444	4,040	3,810	3,333	2,667	2,222	1,905	1,778	1,667	1,481

a. Arazinin Durumu:

 Damla sulama sistemi planlanmadan önce arazinin boyutları, eğimi, toprak yapısı gibi hususlar bilinmelidir. Arazi boyutları uygun ana boru ve damlatıcıların yerleştirilmesinde çok önemli bir kriterdir. Arazi eğilimine gelince, damla sulama sistemleri her ne kadar kapalı bir sistem olup basınçla çalışsalar da belirli eğimin üzerindeki arazilerde bazı önlemler alınmadan uygulanamazlar. Örneğin; eğim %10’un üzerinde ise arazinin üst kotu ile alt kotu arasında 1 atm’lik bir basınç farkı oluşur.%20 ise bu 2 atm.’e çıkar ve eğer arazi tek ana boru ile sulanıyorsa üst kısımda basınç 1 atm iken alt kısımda 3 atm olacağından buralardaki damlatıcılarda su damlama yerine basınçla fışkıracak ve damlama sistemi özelliğini kaybedecektir. Damlama sistemlerindeki basıncın 0,5–1,5 atm arasında olması gerektiği düşünüldüğünde tek ana boru ile %10’dan fazla eğimli arazilerde sistem kurulmamalıdır. Bu sorun ya yüksek basınç altında çalışan özel damlatma boruları aracı ile ya da basınç azaltıcı vanalar kullanmak sureti ile çözülebilir. Öte yandan eğimli arazilerde damlatma boruları kesinlikle eğime dik olarak yani eş yükselti eğrilerine paralel olarak yerleştirilmelidir. Böylece ilk damlatma başlığı ile son damlatma başlığı arasında basınçtan kaynaklanan debi farkı önlenmiş olur. Sistemin yapılacağı arazinin toprak yapısının bilinmesi de çok önemlidir. Çünkü birim zamanda sabit debili bir damlatıcıdan alınan suyun bitki kök bölgesine ulaşma süresi tamamen toprak yapısına bağlıdır. Bu minimum sulama zamanın bilinmesi açısından önemli bir ölçüttür.

 b. Dikilecek Bitki Türü: Damlama sulama sistemlerin planlanmasında dikilecek bitki türünün, bitki boyu ve taç iz düşüm alanın bilinmesi gerekir. Tamamen bu bilgiler ışığında kullanılacak boru miktarı, seçilecek damlatıcı aralığı, seçilecek damlatma hat uzunlukları belirlenebilir.

 c. Dikim Aralık ve Mesafesi: Dikilecek bitkinin dikim aralık ve mesafesinin bilinmesi kullanılacak boru kalınlığı, damlatıcı aralığı ve hat uzunluğunun belirlenmesi ve toplam kullanılacak boru miktarının hesaplanmasında gereklidir.

 d. Su Kaynağının Durumu ve Uzaklığı: Damla sulama sistemi kurulmadan önce kullanılacak suyun kuyu suyumu, açık kanal suyumu, yoksa durgun havuz veya gölet suyumu olduğu bilinmeli ve su kaynağının yeterli debide olduğundan emin olunmalıdır. Su kaynağının araziye göre konumu önemlidir. Eğer su kaynağı araziden daha aşağıda ise kullanılacak motor gücü daha fazla, yukarıda ise daha az olacaktır. Öte yandan su kaynağının araziye uzaklığı da kullanılacak ana taşıyıcı boru uzunluğunun hesaplanması açısından önemlidir.

 e. Su Kalitesi: Damla sulamada kullanılacak su fazla tuzlu olmamalıdır. Tuzlu sular damla sulama sisteminde kullanılıyorlarsa bitki yakınlarında tuz birikimine neden olur ve arazide tuzlulaşma tehlikesi ortaya çıkar. Öte yandan fazla yosunlu, siltli sular çok iyi filtre edilmedikçe damla sulama sisteminde kullanılmamalıdır. Sulama amaçlı kullanılan sulamalarda az veya çok kireç bulunur ve zamanla damlatma deliklerini tıkayabilir. Bu nedenle sulama yapılırken suyun kireç içeriği oranında asit katılarak tıkanma önlenmelidir.

 f. Kullanılacak Malzemelerin Teknik Özellikleri: Günümüzde en fazla nokta kaynaklı damlatıcılar kullanılarak damlatma boruları yapılmaktadır. Üretilen damlatıcıların sabit basınçta saatteki damlatma kapasiteleri bellidir ve satıcıdan öğrenilmelidir. Piyasada genellikle 2-4 litre/saatlik damlama kapasitesine sahip damlatma boruları bulunmaktadır. Hat uzunlukları ve damlatıcı sayıları belirlenirken boru çapı ve damlatıcıların damlatma kapasiteleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca kullanılacak ana boru toprak yüzeyinde kalacaksa mutlaka UV ışınlarının zararlı etkilerinden etkilenmeyecek malzemelerden yapılmış olmalıdır. Bunun yanında kullanılacak filtrelerinin filtrasyon kapasitesi ve ana boruları taşıyabileceği maksimum debide bilinmelidir.

 g. Ekonomik Şartlar: Damla sulama sistemi ülkemiz gelir düzeyi dikkate alındığında dekara maliyeti oldukça yüksek bir sistemdir. Sistem kurulmadan önce maliyeti net olarak belirlenmeli ve daha sonra proje uygulanmaya konulmalıdır.

Yuvarlak Borularımızın Uzatma Mesafeleri (metre)
1 - 1.5 bar basınç ve düz arazide (4 l/h) (4 bara kadar dayanıklı)

DAMLATICIARALIĞI (cm)	ÇALIŞMA BASINCI (bar)	LATERAL UZUNLUKLARI ( m )
		EĞİMSİZ	AŞAĞI EĞİMLİ			YUKARI EĞİMLİ
		0%	1%	2%	3%	1%	2%	3%
20	1,0	30	33	32	31	28	27	25
	1,5	30	35	33	31	29	28	27
25	1,0	35	40	38	37	33	31	29
	1,5	35	42	40	37	34	32	31
33	1,0	43	52	48	45	40	36	33
	1,5	43	50	50	46	41	39	37
40	1,0	50	58	56	53	45	41	38
	1,5	50	61	58	50	47	44	41
50	1,0	58	70	67	63	52	47	41
	1,5	59	74	70	65	55	51	47
60	1,0	67	82	78	73	59	51	44
	1,5	67	87	81	75	62	56	52
75	1,0	79	99	93	87	68	58	49
	1,5	79	106	98	90	71	65	59
100	1,0	97	127	119	109	81	66	54
	1,5	98	138	126	114	86	76	66

Yuvarlak Borularımızın Uzatma Mesafeleri (metre)
1 - 1.5 bar basınç ve düz arazide (2 l/h) (4 bara kadar dayanıklı) 

DAMLATICI ARALIĞI (cm)	ÇALIŞMA BASINCI (bar)	LATERAL UZUNLUKLARI ( m )
		EĞİMSİZ	AŞAĞI EĞİMLİ			YUKARI EĞİMLİ
		0%	1%	2%	3%	1%	2%	3%
20	1,0	40	46	45	43	37	35	32
	1,5	41	48	46	43	39	37	35
25	1,0	47	56	53	51	43	40	36
	1,5	48	58	55	51	45	42	40
33	1,0	58	70	67	63	52	47	41
	1,5	59	74	69	64	55	51	47
40	1,0	67	82	78	73	59	52	45
	1,5	68	87	81	75	62	57	52
50	1,0	79	99	94	89	68	58	49
	1,5	80	106	99	90	72	65	58
60	1,0	90	116	109	101	76	63	52
	1,5	91	125	115	105	81	72	64
75	1,0	107	141	131	121	87	70	56
	1,5	108	148	140	125	94	81	70
100	1,0	131	183	168	153	102	78	60
	1,5	133	194	181	159	112	94	78

          Damla sulama sisteminde tüm boru ve damlatıcıların siyah renkte olmaları istenir. Böylece güneş ışığının alg üremesine olan olumlu etkisi önlenir. Su akış yollarında yosun oluşumu da engellenmiş olur. Laterallar, uzunlukların boyunca damlatıcı debi farklılıklarını kabul edilebilir düzeyde tutmak için planlanırlar. Damla sulama sisteminde verimin yüksek olmasının temel sebebi, gübrenin sulama suyu ile birlikte uygulanmasından kaynaklanmaktadır. Sulama suyunun fazla miktarda bir defada verilmesi yerine, sık aralıklarla düşük miktarlarda verilmesi toprak nem tansiyonunun tarla kapasitesi sınırları içerisinde tutulması açısından büyük önem taşımaktadır. Damla Sulama Borularının Temizliği ve Kontrolü Damla sulama sisteminde, sistemdeki borularda bulunan damlatıcılar dikkat edilmediği durumlarda tıkanmaktadır. Zaten damla sulama sisteminin en büyük sorunu da, boruların içine gecik şekilde bulunan damlatıcıların tıkanmasından kaynaklanmaktadır. Bu sorun kullanılan sulama suyunun kalitesinin düşük olmasından kaynaklanır. Özellikle tuzlu suların, sulama suyu olarak kullanıldığı bölgelerde, filtre ünitesi kullanılmadığı taktirde damlatıcılar tıkanmaktadır. Damla sulama borularını temizlemek ve bitki besin maddesi gereksinimini karşılamak amacıyla, sulama sezonu boyunca fosforik asit ya da nitrik asit uygulaması yapılması en uygun yöntemdir. Uygulama, sulama sezonu boyunca 17–20 günde bir, dekara 1 litre gelecek şekilde yapılmalıdır. Sisteme asit verilmeden önce, çalışma basıncına ulaşılıncaya kadar temiz su verilmesine dikkat edilmelidir. Daha sonra yarım saat süreyle asit verilir ve ardından borularda asitli su kalmaması için yeterli miktarda temiz su kullanılır. Ayrıca boruların içerisine dikkat edilmediği durumlarda pislikler karışmaktadır. Bu pislikleri temizlemek için de boruların sonları açılarak, temiz su gelinceye kadar su verilmesi işlemi uygulanmaktadır. Böcek ve Kemirgen Zararlılarına Karşı Alınabilecek Tedbirler Sulama sezonu boyunca damla sulama borularında olabilecek böcek zararlarına karşı böcek ilacı uygulaması yapılmalıdır. Böcek zararlarına karşı özellikle sulamanın gerekmediği zamanlarda dikkatli olunmalıdır. Böcek zararları daha çok boruların uzun süre kullanılmadığı zamanlarda artmaktadır. Ayrıca boruların kullanıldığı zamanlarda da kuş, karga, köpek gibi hayvanlar damlatıcıların bulunduğu yerleri zedelemektedirler. Sezon bitiminde boruların tarladan kaldırılırken mekanik zararlar oluşmaması bakımından; çok ufak çaplı makaralara sarılmamalarına dikkat edilmelidir. Toplanan makaralar kaldırıldıkları depolarda, fare gibi kemirgen hayvanların zarar vermelerine karşı da korunmalıdır.

 Damla Sulama Borularında Aranan Özellikler

Damla sulama boruları tabiat şartlarına özellikle de güneşe (ültraviyole ışınlarına) karşı korunmuş olmalıdır. Aksi halde boruda dağılmalar oluşabilmektedir. Damlatıcı (dripper) ile PE boru uygun şekilde birleşmiş olmalıdır. PE boruların et kalınlığı homojen, iç ve dış yüzeyleri pürüzsüz ve parlak olmalıdır. Damlatıcı debileri imalatçı tarafından verilen basınç-debi-boru uzatma mesafeleri değerlerini sağlamalıdır. Aksi halde projelendirme ile uygulama arasında ciddi anlamda problemler ortaya çıkabilir. Tarla şartlarında ölçekli bir kapla ölçüm yapılarak bu test edilebilir. Damla sulama boruları imalatçısı tarafından ömür (yaşlandırma) testleri yapıldıktan sonra piyasaya verilmelidir. Bunun için uygun PE hammaddesi, uygun karışımla kullanılmalıdır PE yuvarlak borunun çekme-kırılma-aşınma vb. olaylara karşı dayanıklı olması gerekmektedir. Bu basit olarak şu şekilde test edilebilir. Boru iki ucundan tutularak kuvvet uygulanır. Eğer kopma oluyorsa boru için yeterli elastikiyeti yoktur denilebilir. İyi bir PE boru için %100 uzama test edilebilir. Arazi şartlarında borularda çatlama-kırılma olmaması gerekmektedir. Yeni bir boruda bu şöyle test edilebilir: Aynı noktadan defalarca (100 defa olabilir) bükülüp açıldığı halde kırılma-çatlama yapmayan boru uygun borudur. Aynı test boru yüzeyi aşınması için de fikir verir.

 Bitkinin Adı ( ml )
Narenciye 8,24
Elma 8,8
Kavun 5,5
Karpuz 5,5
Domates 6,5
Biber 5,75
Salatalık 5
Patates 6,5
Şeker Pancarı 7,25
Mısır 7
Bağ 6,5
Fasulye 4,75
Antep Fıstığı 9,3

     Su İhtiyacının Belirlenmesi Bir bahçe musluğunun besleyebileceği damlatıcı sayısı; 16 mm çaplı boruların 2 lt olanından 300 adet, 4 lt olanından 180 adettir. Bitkinin sulama suyu istekleri, bitki çeşidine, bitki yetiştirdiği bölgeye, gelişme mevsiminin uzunluğuna, ortalama sıcaklık derecesine, yağış ve hava nemine göre değişmektedir. Bu nedenle çeşitli bitkilerin değişik iklim yörelerindeki su tüketimlerinin bilinmesi sulama sisteminin planlanması, projelendirilmesi ve işletme aşamalarındaki su ekonomisi yönünden önem taşır. Bitkilerin suya ihtiyaçlarının olup olmadığını tespit etmede en pratik yolun bitki kök ve saçak ortamından toprak örneklerinin alınmasıdır. Alınan bu örnekle, bir elin parmak ve avucu arasında sıkıştırıldığında ortaya çıkan sonuç sulama zamanının gelip gelmediğine karar vermede bir kriter olarak alınır. Alınan örneklerin aşırı nemli (sıkıştırıldığında avuçta su bırakması veya çamurlu kanaatinin oluşturulması) olduğunun tespiti halinde sulama mutlaka ertelenmeli sıkıştırma işlemi sonunda hiçbir yaşlılık görülmemesi halinde veya sıkıştırılan toprağın aynı zamanda baş parmak ile hafif şiddette dokunulması halinde çatlama ve dağılması söz konusu ise, sulama için geç kalınmış olduğunu göstermektedir. Her toprağın su tutma kapasitesi farklıdır. Toprakların su tutma kapasitesi toprak bünyesine göre değişmektedir. Toprakların su tutma kapasitesi hem sulama zamanını hem de sulama suyu miktarını etkilemektedir. Ülkemizde en yaygın olarak kullanılan yöntem gözlemle belirleme ile tansiyometreler ve nemölçerlerdir. Bu yöntemler kullanılırken göz önünde tutulması gereken en önemli husus toprakların su tutma kapasitelerinin farklı olduğu gerçeğidir. Kumlu topraklar killi topraklara göre daha az su tutar. Bundan dolayı bu topraklar daha sık sulanır ve her sulamada daha az miktarda sulama suyu uygulanır. Killi toprakların su tutma kapasiteleri yüksek ve su alma hızları düşük olduğu için daha uzun aralıklarla sulama yapılır ve her sulamada daha fazla sulama suyu uygulanır.