Soya

Toprak İstekleri

Kumlu, killi toprakta iyi yetişir. Uygun peraj isteği 6.0 – 6.5‘tur. Asidik topraklarda, özel soya bakterisi olumsuz etkilenir, çorak topraklarda iyi gelişemez.

İklim İstekleri

Tropik ve karasal iklim bölgelerinde yetişir. Yazlık bir ürün olup, yetişme devresinde en az 2400°C sıcaklık toplamı ister. Yetiştiriciliğinde en uygun sıcaklık isteği 25-30°C‘dir. Gün uzunluğu artışından olumsuz etkilenir. Yetişme süresinde 500-700 mm su tüketilmektedir. Çeşitlerinin farklı iklim isteklerine uygunluğuna göre 10 olgunlaşma grubunda değerlendirme yapılır ve değişik iklim bölgelerine uygun çeşitleri vardır.

Toprak Hazırlığı

Ana ürün olarak ekimde; Sonbaharda derin sürüm yapılır. İlkbaharda ise yağış yetersiz ise sulama sonrasında kültivatör ile toprak parçalanır, bakteri kullanımı ile birlikte dekara saf madde olarak 2.5 - 3.0 kg azot ve 6 kg fosfor hesabı ile gübre atılır. 2 – 3 defa tapan çekilerek toprak sıkıştırılır.
– İkinci üründe ise hububat hasadı sonrasında toprak sulanıp aynı şekilde işlenerek ekime hazırlanır.

- Doğrudan ekime uygun anız mibzerinin olduğu durumlarda toprak işleme yapmadan ekime geçilebilir.

Ekim

Tamamen mekanize olmuş bulunan soya yetiştiriciliğinde, soya ekimi mibzerlerle 40 – 60 cm sıra arası ve 3 – 5 sıra üzeri mesafelerde ekim derinliği 4 – 5 cm olarak uygulanır. Bitki sıklığı m2‘de 25 – 30 bitki olup, ikinci üründe veya geciken ekimlerde bu miktar artırılabilir. Dekara atılan tohumluk miktarı 7 – 10 kg arasında değişir. 100 kg tohuma 1 kg bakteri karıştırılarak ekim yapılır.

Bakım

Sulamalar nedeniyle soya parsellerinde ortaya çıkan yabancı otlar için 2 veya 3 kez sulama sonrasında makineli çapa yapılır. Ayrıca sıkışan toprak havalandırılarak bitkilerdeki sararma ve benzeri sıkıntılar giderilir.

Hastalık ve Zararlılarla Mücadele

Kömür Çürüklüğü (CHARCOAL ROT) ve Tomurcuk Yanıklığı (BUD BLIGHT) gibi önemi hastalıkların ilaçlı mücadelesi bulunmayıp temiz tohum ve kültürel tedbirlerle çare aranmalıdır. Beyaz sinek, kırmızı örümcek, yeşil kurt ve prodenia gibi zararlılara karşı da etkili ilaçlı mücadeleler yapmak ürünün verim ve kalitesi için gerekli olabilmektedir.

Hasat Harman

Çeşite ve yetiştirme şartlarına göre 90 – 140 gün arasında olgunlaşan soya ürünü tohum neminin %13 – 15 düzeyine indiği devrede baklada çatlamalar başlamadan hasat edilir. Hasat normal buğday biçerdöveri ile yapılır ve hasat kaybının düşük olması için alt baklalar dikkate alınarak aşağıdan biçim yapılmalıdır. Yağlı tohum oduğundan depolanmasında ortamın ısı ve nemine dikkat edilmesi gerekir.

Soya Ekonomisi

Dünya Piyasası

1999 yılında 69 milyon hektarlık ekim alanından 154.9 milyon tonluk soya üretimi yapılmış ve verim 223 kg/Da düzeyinde oluştur. En fazla üretim yapan ülkeler ise 73 milyon ton ile ABD, 31 milyon ton ile Brezilya, 18 milyon ton ile Arjantin ve 13.7 milyon ton ile Çin şeklinde sıralanmaktadır. Soya ihracatında da yine bu ülkeler ilk sırayı almaktadır. Dünya bitkisel yağ üretiminde 23 milyon ton ile en çok üretilen ürün olan soya yağı ve yine hayvan yeminde en çok kullanılan hammadde soya küspesi, dünya yağ ve küspe ticaretindeki en önemli kalemi oluşturmaktadır.

Türkiye Piyasası 1999 yılı tahmini rakamlarına göre ülkemizin soya ekim alanları 25.000 hektar, üretim miktarı 65.000 ton ve verimi 260 kg/Da’dır. 48 – 50.000 tonluk bir soya üretimindeki büyük pay ithalat ile sağlanmaktadır. Ülkesel yağ ihtiyacımızın karşılanmasında soyanın %4’lük bir payı vardır. 1998 yılında 345.000 ton tüketimimiz ve 170.000 tonlukta soya yağı tüketimimiz de sözkonusu olmuştur. Ülke üretiminin 6 katına ulaşan bu değerler içinde ithalat kurtarıcı olmuş olup, yerli üretimin artması için gerekli ve yeter şartı oluşturmaktadır.Türkiye‘de üretilen soyanın %57‘si doğrudan sanayici tarafından alınmakta geri kalanı ise Çukobirlik ve Karadeniz Birlik‘çe alınınp işlenmekte yada değişik sanayi işletmelerine sevk edilmektedir. Üretimimizin 60.000 – 65.000 ton dolayında olması nedeniyle pek bir sorun çıkmasada daha büyük rakamlara ulaşıldığında gündeme gelebilecek pazarlama sorunları için entegre soya tesislerinin kurulması ve piyasaya alım garantisi verilmesi gerekmektedir. Sıvı yağ ve margarin dışında hayvan yemi olarakta önemli bir hammadde olan soyalı ürünlerin artmasında buğday ve mısıra göre ayarlanan paritenin 2.2 – 2.3 kat seviyesinde tutulması ve pirim sistemine devam edilmesi yararlı olacaktır. 2000 yılı için soya destekleme alımlarının 150 – 160 TL/kg olarak belirlenmesi ve 8 / 9 cent‘lik prim oldukça cazip olmuştur.