KAYISI ve KAYISININ FAYDALARI

Duru bir cilt için günde 5 kayısı
Kayısının en büyük yararlarından biri de insan cildini diri tutması...

Sindirimi düzenleyip bağırsakları çalıştıran kayısı içindeki antioksidanlarla kanseri de önlüyor. . Günde 5 tane kayısı yemek cilde hem tazelik hem de güzellik katıyor. İngiliz bilim adamları, kayısının içeriğinde bulunan patosyum sayesinde, insanlara gençlik ve güzellik aşıladığını açıklıyor. Hücrelerin sıvı dengesinin düzenlenmesinde ve protein üretiminde büyük rol oynayan kayısı, ayrıca derideki sivilceleri yok ediyor. Cildin 5 yaş gençleşmesini ve cildin tazelik kazanmasını sağlıyor.
Kayısı, cildin alt ve üst tabakasındaki dolaşımı hızlandırır yaşlanma etkilerine karşı koruyarak cilt yapısında oluşan hasarları onarır,cildin yeniden yapılanmasına yardımcı olur.Deri dökülmesine ve serbest radikallere karşı etkilidir. Oksijen kaybeden cilt mat ve soluk görünür erken yaşta kırışıklıklar görülür.

Kayısı, genç hücre yapımını ve kolojen oluşumunu aktive ederek,cilt yaşlanmasını geciktirerek hücre yapımı yenilenir cilt parlak ve berrak görünür.Akne,sivilce,güneş lekesi,siyah renk oluşumunu önler dokuların canlanmasına yardımcı olarak cildin nem ihtiyacını sağlar göz altı morukları ve şişlikleri azaltarak içerdiği A ve B vitamini sayesinde koruma sağlar.Ciltteki yağ fazlası ve ölü hücre birikimi gibi sorunları gidermeye yardımcı olarak cildi kurutmaz. Kayısı, cildin yağ düzeyini dengeler,

Kayısı, cildi ve vücudu temizlerken toksinlerin atılmasına yardımcı olur, cilt ve vücut yumuşaklık kazanır vücudun rahat nefes almasını sağlayarak yaşlanmaya karşı cildin direncini arttırır. Kayısı aynı zamanda, istenmeyen yağları parçalayıp yakarak vücudu zarar vermeden inceltir,sıkılaştırır ve selülitlerin oluşumunu engellediği gibi var olanın da giderilmesine yardımcı olarak yağ depolanmasını engeller.

YAŞ VE KURU KAYISI BESİN DEĞERİ

100 gr. yaş ve kuru kayısının besin değerleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

İçerik	Yaş Kayısı	Kuru Kayısı
Su (%)	86,3	31,1
Enerji (Kcal)	48,0	48,0
Protein (%)	1,4	3,65
Lipid (%)	0,39	0,39
Yağ(g)	0,2	0,5
Karbonhidrat(g)	11,12	61,75
Vitamin A (I.U)	2,612	7,420
Vitamin B1(mg)	0,3	0,1
Vitamin B2 (mg)	0,04	0.16
Vitamin C	10	12
Kalsiyum (mg)	17	67
Demir(mg)	0,54	4,7
Sodyum (mg)	1,0	26
Potasyum(mg)	296	1378
Fosfor(mg)	23	108

İNGİLİZCE İSMİ:APRICOT , FRUIT
LATİNCE İSMİ:Prunus armeniaca

Tarihçesi
Türkistan, Orta Asya ve Bati Çin'i içerisine alan çok geniş bir bölgenin kayısının ana vatani olduğu sanılmaktadır. Günümüzden 5000 yıl gibi çok uzun bir zaman önce kayısı bu bölgede bilinmekteydi. Büyük İskender'in seferleri sırasında kayısı M.Ö. IV yy.da Anadolu'ya getirilmiş, Anadolu kayısının ikinci vatani olmuştur. M.Ö. I. yy' da Roma ve Pers savaşları sırasında tüccarlar tarafından önce İtalya'ya sonra da Yunanistan'a götürülmüştür. İtalya ve Yunanistan'dan diğer Avrupa ülkelerine geçişi uzun yıllar almış 13. yy' da İspanya ve İngiltere, 17. yy'da da Fransa ve Amerika'ya da götürülmüştür.

Bugün dünyanın hemen hemen her yerine dağılmış olsa da daha çok Akdeniz ülkelerinde, Avrupa, Orta Asya, Amerika ve Afrika kıtalarında yetiştirilmektedir. Dünya yas kayısı üretiminde Türkiye birinci sıradadır. İspanya, İtalya, Birleşik devletler topluluğu, Iran Fransa, Yunanistan ve ABD izlemektedir. Bu ülkelerin yas kayısı üretimleri 100 bin tonun üzerindedir. Fas,Pakistan, Suriye, Çin, Güney Afrika, Macaristan, eski Yugoslavya, Romanya, Avustralya, kayısının yetiştiği diğer ülkelerdir. Dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 10-15'ini ve Dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık %65-80 Malatya kayısısı oluşturmaktadır. Türkiye'de 6 kayısı bölgesi bulunmaktadır. Bu bölgeler; Bu bölgeler içerisinde Malatya, Elazığ, Erzincan bölgesi dışındaki bölgelerin üretimleri sofralık tüketime yöneliktir Malatya ekolojik ve toprak özellikleri nedeni ile kayısı yetiştiriciliğine son derece müsaittir. Kayısı üretiminde özellikle Darende, Hekimhan, Akçadağ ve Merkez ilçe ön planda gelmektedir. Malatya'da yetiştirilen kayısılar tat ve aroma açısından diğer bölgelerde yetiştirilen kayısılara göre üstün kalite özelliği göstermektedir Fidan Üretimi Kayısıda anaç olarak kullanılan zerdali çekirdeğinden (acı çekirdek) elde edilen kayısı çöğürleri kullanılmaktadır. Vejatatif yolla üretimi yapılan kayısı çekirdeklerinin özellikleri kaybolmadan çoğaltılmakta ve uzun yıllar muhafaza edilmektedir. Malatya'da ismine doğru çeşidin özelliklerini gösteren sertifikalı fidan yetiştiren kuruluşlar Meyvecilik Araştırma Enstitüsü ve Tarım İl Müdürlüğüdür. Malatya'da üretilen fidanların % 70'ini kamu kuruluşları, % 30'unu da özel sektörler üretmektedir. Üretilen fidanların % 8'ini Hacıhaliloğlu, geri kalan kısmı ise Kaba Aşı, Soğancı, Hasanbey ve diğer çeşitlerden oluşmaktadır. Malatya'da En Çok Yetiştirilen Bazı Kayısı Çeşitleri ve Özellikleri : Malatya'da üretilen kayısı çeşitlerinin başında %90'la Hacıhaliloğlu gelir. Son yıllarda Kaba Aşı, Soğancı çeşitlerinin de yaygınlaştığı görülmektedir. Ayrıca Hasanbey, Çöloğlu, Çataloğlu, Şekerpare, Yeğen, Hacıkız, Paşamişmişi ve Turfanda diğer önemli Malatya kayısılarındandır. Bu çeşitlerden Hacıhaliloğlu, Kabaaşi, Soğancı ve Çataloğlu kurutmalığa elverişli, diğerleri ise sofralık çeşitlerdir. Kurutmalık çeşitleri diğerlerinden ayran en önemli özellik, kuru madde oranlarının % 24-30 arasında olusudur. Diğerlerinde bu oran genellikle % 18-20'dir. Kayısı çekirdeği kabuk ve içten meydana gelmiştir. Meyve ağırlığının % 12'sini oluşturur. Çekirdek içi bileşim olarak Glikozit, Amigdalin, Nişasta, Yağ ve benzeri maddelerden meydana gelmiştir.

Kullanıldığı alanlar:
Acı çekirdek ilaç ve kozmetik sanayinde; tatlı çekirdek ise gıda sanayinde kullanılmaktadır. Çekirdek içi (tohum) alındıktan sonra, geriye kalan kabuk yakacak olarak kullanılmaktadır. Kayısının Besin Değeri ve İnsan Sağlığına Yararları : İhtiva ettiği organik ve inorganik maddeler vasıtasıyla insan sağlığına olumlu etkilere sahiptir. Kayısı yüksek miktarda seker, nişasta, protein, pektin, pektoz selüloz, organik maddeler, vitaminler, asitler,organik ve inorganik maddeler içermektedir. Kayısı minerallerden potasyum ve vitaminlerden B karoten yönünden çok zengindir. Vitamin A, vücudu ve organları saran epitel doku ve gözün sağlığı, kemiklerin ve dişlerin gelişimi ile sağlığı, endokrin bezlerinin çalışması için gereklidir. 200-250 gram kayısı diyeti yeteri kadar yağ içeriyorsa günlük A vitamini tüketiminin 1/3'ünü karsılar. Ayrıca kayısının sodyumca fakir, potasyumca zengin olusu bazı özel diyetlerin düzenlenmesinde yardımcı olabilir. Sodyum ve potasyum, vücut sıvılarının kozmatik basıncı ve asit baz dengesi için gereklidir. Vücutta sodyum birikimi ödemlere yol açar. Potasyum yetersizliğinde ise glikojen yetersizliği görülür. Kayısı Sodyumun kısıtlanmış diyetlerde, mesela konjestif kalp yetmezliğinde, böbrek hastalıklarında, asit toplanması gereken hepatit sirozda ve uzun süre kartikosteroit tedavisi gören kişilerde kolaylıkla kullanılabilir. Kayısıdan Elde Edilen Ürünler : Sofralık kuru kayısı Dondurulmuş kayısı Kayısı konservesi, pulpu ve nektarı Kayısı meşrubatları, kayısı pulp konsantresi, Kayısı jöle, reçel, marmelat ve kreması Yeşil kayısı tursusu ve kayısı pestili Toz ve kuru kayısı (çir, gün kurusu ve patik) Kıyılmış ve doğranmış kuru kayısı ürünleri Ekstruzyon kayısı mamulati ve kayısı şekerlemeleri Kayısı ekstrakti ve esansı,Kayısı pasta, kek, dondurma ve gofret türü mamulati.

Kayısı Hasadı ve Kurutulması :

Hasat zamanı, kayısının cinsine ve rakım yüksekliğine göre, olgunlaşması, renginin sararması, yumuşaması ve sulanıp tatlanmasına göre tespit edilir. Kayısı ağaçlarında en uygun hasat elle toplama seklinde olup, meyvelerin zarar görmemesini ve yeterli olgunlukta toplanmasını sağlar. Diğer hasat türleri silkeleyerek ve çırparak hasattır.
Kurutma : Kayısı, "Gün Kurusu" ve "Kükürtleme" olmak üzere halen iki metotla kurutulmaktadır. Kuruma süresini kısaltmak, tabii rengi korumak, böceklenmeyi önlemek ve muhafaza süresini artırmak amacıyla yapılan kükürtleyerek kurutma, toplam üretimin % 80'inden daha fazlasını, geriye kalan bölümü ise güneşte kurutma oluşturmaktadır. Doğrudan toprağa, betona ve bez sergilere serilerek tabii olarak kurutulan ürünler, toplam üretimin yaklaşık % 10'u dur. Gün kurusunda, kalite düşüklüğü hasat sırasında aldığı kir ve yaralar ile kurutmanın toprak üzerinde sergisiz yapılmasından dolayı daha da artmaktadır. Kuruyan kayısılarda kısa zaman sonra kurtçuklar oluşmaktadır. Buna rağmen lezzet açısından çok yüksektir. Kükürtlemede en önemli sorun kükürt ve nem oranın ayarlanmasıdır. İdeal nem oranı %0.2'dir. Ancak Malatya kayısısının seker oranın yüksek olması nedeniyle nem oranı Avrupa standartlarına indirmek oldukça zordur. Renginin açılmadan 3-4 yıl ve daha uzun süre saklayabilmek amacıyla kükürt oranı yüksek tutulmaktadır. Bu da kayısının tat ve kalitesini olumsuz etkilemektedir. Kükürt oranı ölçmek için ticaret borsası özel bir laboratuar kurmuştur. Kükürtlemede daha iyi bir sonuç almak için kullanılan kükürdün kalitesi yüksek olmalıdır. Kayısının kalitesini,dolayısıyla ihracatını artırmak için kayısı üretimini en son teknolojik gelişmelere göre yapılmasını sağlayacak ve bilimsel araştırmaları sürdürebilecek bir, Kayısı gıda Entegre Tesisleri'nin kurulması kaçınılmaz olmuştur.

Günlük ihtiyaç: Enerji 64 kilokalori 2000-2600 Protein 0,8 gr. Yağ 0,6 gr. Kalsiyum (Ca) 30 mg. Demir (Fe) 1,1 mg. Total 4-5 gr. 10-15 mg/gün Sodyum (Na) 1 mg. Fosfor (P) 23 mg. Vitaminler (Normal insanda ihtiyaç 5000 İ.Ü.); Vitamin A: 2000 İ.Ü. (250 mikrogram) Vitamin B1: 0,04 mg. Vitamin B2: 0,04 mg. Vitamin C: 10 mg. 100 gr. kayısıda 64 kilokalori olduğuna göre 1 kg. kayısıda 640 kilokalori vardır.Protein bakımından ise 100 gr. kayısıda 0,8 gr. olduğuna göre, 1 kg. kayısı 8 gr. protein ihtiva eder.Normal bir insanın günlük protein ihtiyacı ise 15-20 gr. arasındadır.Yine kayısı kalsiyum, demir, sodyum, potasyum ve fosforun yanı sıra A, B1, B2 ve C vitaminlerini de ihtiva eder. Kayısının vücut sistemleri üzerindeki etkileri : 1- Beynin daha düzgün çalışmasını sağlar, stresi azaltır. 2- Karaciğerin tahrip olan kısımlarının tamiri için kayısı tavsiye edilir. 3- Kemikleri geliştirir. 4- Dişlerin sağlamlığını ve kuvvetliliğini artırır. 5- Kan yapımını artırarak kansızlığa engel olur. 6- Mide ve on iki parmak ülserine iyi gelir. 7- Böbreklerdeki taş teşekkülünü engeller. 8- Üreme sistemi üzerinde olumlu etkiye sahiptir. 9- Ümmün sistemi kuvvetlendirici ve kansere karşı koruyucu bir etkiye sahiptir. 10- Kalbi kuvvetlendirir ve muntazaman çalışmasını sağlar.

KAYISI ÇEŞİTLERİ

HACIHALİLOĞLU Habitüs dik ve yayvan olup iri ağaçlar yapar. Meyve orta irilikte uzunca oval, yanları basık, meyve eti turuncu sarı renkte, az sulu, lifsiz, çok tatlı, kuru maddesi çok yüksek (%28) kurutmalık bir Malatya çeşididir. Komposto yapımınada iyi gelmektedir. Olgunluk Malatya'da Temmuzun ikinci haftasıdır. Çekirdek uzunca , dolgun, bademi tatlıdır. Malatya'da en yaygın kurutmalık çeşittir. Elazığ ve Erzincan yöresine tavsiye edilir. Soğuklama isteği 1000 saattir.

CATALOĞLU Habitüs dik yayvan iri ağaçlar yapar. Meyve şeli olarak hacı halil oğluna benzer. Ancak rengi açık sarı olup meyve ucu yeşilimsi ve karın çizgisi çok derindir. Kurutmada hacıhaliloğlundan daha iyi renk verir. Meyve eti sert, lifsiz, susuz, tatlı kuru madde yüksek (%30) olgunluk Malatya'da Temmuzun ikinci haftası olup hacıhaliloğlundan iki üç gün geçtir. Çekirdak uzun, ufak, bademi tatlı, dolgundur. Malatya, Elazığ, Erzincan için önerilebilen kurutmalık, kompostoluk bir çeşittir.

HASANBEY Habitüs yayvan ve iri ağaçlar yapar. Meyve 50-55 gr. iri,ovale yakın yuvarlak, sap çukur tarafı dar, ortası geniş, karın çizgisi derin ve meyvesi asimetrik olarak ikiye böler. Eti sert, az sulu, tatlı, kuru madde yüksek (%21) et rengi tatlı sarı, karın tarafı geç olgunlaşır ve yeşilimsi sarıdır. Olgunluk malatya'da Temmuzun birinci haftasıdır. Çekirdek ufak, uzun, bademi tatlıdır. Malatya,Elazığ, Erzincan yörelerine tavsiye edilen sofralık bir çeşit olup kuraklığa hasrettir. Soğuklama süresi 950 saattir.

ÇÖLOĞLU Habitüs orta irilikte, dik yayvan taç yapar. Meyve 37-40 gr. orta iri , yuvarlakça, karın çizgisi hafif derince meyveyi simetrik böler. Eti hafif sarı renkte, lifsiz, tatlı aromalı, kuru madde yüksek, sofralık, kurutmalık, reçellik bir çeşittir. Olgunluk Malatya'da Temmuzun ikinci haftasıdır. Çekirdek ufak bademi tatlı, dolgundur. Malatya, Elazığ, Erzincan yöresine tabidir. Kuraklığa biraz dayanıklıdır. Sürgünleri uzun ilkbahar donlarından zarar görür. Soğuklama isteği 1000 saattir.

SOĞANCIK Habitüs yayvan ve sık dallı taç yapar. Yaprakları yuvarlaktır. Meyve yuvarlak, biraz basık, yeşilimsi sarı renkte, karın çizgisi hafif derin, kuru maddesi yüksek, biraz sulu, aromalı, tatlıdır. Olgunluğu Malatya'da Temmuzun ikinci haftasıdır. İslimde kükürdü az emen, monilyaya karşı dayanıklıdır. Çekirdek yuvarlak, şişman ve bademi tatlıdır. Malatya yöresine tavsiye edilir.

ŞEKERPARE Habitüs dik yayvan kuvvetli ve seyrek dallı taç yapar. Meyvesi yuvarlakca sap çukuru tarafı tavla gibi düz, çok sulu, aromalı,çok tatlı, karın çizgisi belirgin sap tarafından çatlar. Malatyada ufak meyve verir. Temmuzun ilk haftasında olgunlaşır. Akdeniz yöresinde iri meyve verir. Çekirdek orta iri uzunca, içi dolgun, bademi tatlıdır. Akdeniz, İç Anadolu, Tokat, Zile yörelerine önerilen sofralık bir çeşittir. Kış soğuklama isteği 950 saattir.

TOKALOĞLU ERZİNCAN (Hakiki Tokaloğlu) Habitüs yayvan taç yaprak meyve uzun, beyazımsı sarı renkte, karın çizgisi belirgin ve meyveyi simetrik böler. Çok sulu aromalı, şekeri yüksek az lifli, Malatya'da Temmuzun 2. ci haftasında olgunlaşır. Orta irilikte sofralık bir çeşittir. Çekirdek orta iri, uzunca, bademi tatlı, İç Anadolu, Tokat-Zile, Erzincan, Malatya yörelerine önerilebilir. Ağacın yaprak rengi açık, gövdesi siyaha kaçan renktedir. Soğuklama isteği 950 saattir.

KURUKABUK Habitüs dik ve iri taç yapar meyve orta iri, yuvarlakca, karın çizgisi derince ve meyveyi simetrik böler. Meyve eti sarı suluca,asit fazla kuru madde az, hoş aromalı, iyi bir sofralık çeşittir. Malatya'da Temmuzun ilk haftasında olgunlaşır.Sofralık olarak önerilebilir.

KARACABEY Habitüs yavan taç yapar meyvesi iri oval, yandan basık çekirdek evi geniş, çekirdek doldurmaz, et kalınlığı az, turuncu sarı üzerine kırmızı renkli meyve eti lezzetli, sulu ve asidi yüksek, iyi bir sofralık çeşit. Olgunluk Malatya'da Temmuzun 3. haftasıdır Marmara,Ege ve Akdeniz bölgeleri için önemlidir.Lifsiz soğuklama isteği 950 saattir

PROCOOSE DE BOULBON Habitüs dik,meyve irice,yuvarlak,karın şiş ucu sivri çekirdek evi büyük, çekirdek boşlukta kalıyor sırt tarafından et kalınlığı daha ince kalın çizgisi belirgin,sap çukuru dar ortası geniş ve şişman,meyve eti yumuşak,sulu oldukça şekerli,iyi bir sofralık çeşittir.Malatya'da Temmuzun 1. haftasında olgunlaşır. Çekirdek iri bademi acı. Marmara bölgesi dışında bütün bölgeler için sofralık olarak tavsiye edilebilir.Hastalıklara karşı hassastır.

ALYANAK Habitüs dik ve orta irilikte taş yapar meyve yuvarlak basık sap çukuru tarafı dardır çekirdek evi büyüktür.Meyve eti ince,koyu sarı,turuncu renkleri üzeri al kırmızı çok iri şekeri az asit yüksek orta derecede sulu renkli ve iyi bir sofralık çeşittir çekirdek basık yuvarlak ve acıdır.Doğu Anadolu ve Ege'de soğuk yerler için önerilir.

STRAK EARLY ORANGE Habitüs ve şeklinde dik gelişme gösterir ve Mayıs buketi fazladır meyve turuncu sarı üzerine al yanaklı, yuvarlak ve yandan basık karın çizgisi belirgin, çekirdek evi büyük ve çekirdek doldurmaz. Eti sulu,aromalı asiti yüksek ve iyi bir sofralık çeşittir.Çekirdek yuvarlak basık ve bademi acıdır.Erkencilipği yönünden Akdeniz bölgesinde önerilir Malatya'da olgunluk 1 Temmuz'dur hasat öncesi dökümü çok fazladır.

APRİKOZ ( ŞALAK ) Habitüs dik yayvan,iri ve bol yapraklı ağaçlar yapar meyve uzun oval sap çukuru küçük, karın çizgisi belirgin ve sap çukurundan ortaya kadar yarık şeklinde çok derindir.Çok ince kabuklu eti yumuşak beyazımsı sarı, üzeri serpme şeklinde pembe çok sulu, hoş koklu ve aromalıdır.Çekirdek uzun,sivri, çok küçük, çekirdek evini doldurmaz ve bademi tatlıdır.Iğdır'da yayılmış bir sofralık çeşittir.Malatya'da Temmuz'un 2. haftasında olgunlaşır.

İRİBİTİRGEN Habitüs orta ve diktir meyve orta irilikte,yeşil zemin üzerinde hafif kırmızı, sap çukuru derin,karın çizgisi belirgin ve meyveyi simetrik olarak böler meyve eti kalın kuru maddesi fazla,şekeri az, asiti orta susuz ve kurutmalıktır. Ürgüp Nevşehir yöresinin yaygın çeşididir.Çekirdek irice çekirdek evine tam oturmuş ve bademi tatlıdır.

ŞAM Meyve yuvarlak,karın çizgisi belirgin,sap çukuru az derin,yeşilimsi sarıdır.Meyve eti yumuşak,sulu,şekeri az,az liflidir.Malatya'da Temmuz'un 1. haftasında olgunlaşır,çok verimli sofralık bir çeşittir.Çekirdek ufak,yuvarlak, çekirdek evini doldurmaz ve bademi acıdır.Akdeniz bölgesine tavsiye edilir.

TURFANDA İZMİR ( YAHUDİ ) Meyve orta irilikte,sarı zemin üzerine hafif pembe serpmeli,sulu,asidi fazla,kuru maddesi az sofralık bir çeşit olup Kış soğuklaması düşüktür.İzmir yöresinde Haziran ayının son haftasında olgunlaşır ve bu bölgeye tavsiye edilir.

SAKIT Habitüs dik,yayvan iri ağaçlar yapar.Meyve orta irilikte,yuvarlak,karın çizgisi sap çukuruna yakın yerde,belirgin,sarı zemin üzerinde çok koyu kırmızı renkte,tatlı,sulu,iyi bir sofralık çeşit,bademi tatlı,İskenderun Sakıt köyünde çok yayılmış olup,Akdeniz yöresine tavsiye edilen sofralık bir çeşittir.