Dereotu (dill)

1. Ekonomik Önemi Anavatanı ve Yayılma Alanları
Tek yıllık sebzeler grubunda yer alan dereotu hemen bütün dünya ülkelerinde üretilebilmektedir. İçerdiği eterik yağlar nedeniyle aroma verici bir bitki olarak turşu endüstrisinde çok kullanılır. Ayrıca salata ve yemeklerde de iştah açıcı bir özelliğe sahiptir.

Çok iski bir kültür bitkisi olan dereotunun anavatanı Güney Avrupa’dır. Eski Yunanlıların ve Romalıların dereotunu kokusu ve iştah açıcı özelliği nedeniyle yetiştirdikleri ve kullandıkları bilinmektedir. Buna karşılık Ceylan, 1996, dereotunun doğu kökenli olduğunu, İran veya Hindistan kökenli olabileceğini belirtmiştir.

Ülkemizde dereotu bütün bölgelerimizde 12 ay boyunca hem ticari olarak hemde ev bahçelerinde yetiştirilmektedir. Toplam üretim miktarı 550 ton civarındadır. Ancak bitkinin soğuktan zarar görmesi nedeniyle kışı soğuk geçen bölgelerimizde kış aylarında açıkta yetiştiricilik yapılamazken Ege ve Akdeniz bölgelerinde yıl boyunca özellikle sıcak dönemde gölge ve serin yerlerde ekilerek yetiştiricilik yapılabilmektedir.



2. Morfolojik Özellikleri
2.1. Kök
2.2. Gövde
2.3. Yaprak
2.4. Çiçek

2.1. Kök


Kök ve gövde yapısı olarak maydanoz ve havuçla çok benzerlik gösterir. Kökler 60-70 cm derine giden etli kazık kök şeklinde olup bol yan saçak kök taşır.

2.2. Gövde


Gövde ince ve yuvarlak yapılı üzeri çizgilidir. Genelde 100-125 cm boy yapabilir. Gövde üzerinde de yaprak taşır. Gövde, şemsiye şeklindeki çiçek demeti ile son bulur.

2.3. Yaprak


Yapraklar maydanozdan farklı olarak iğne şeklinde etli yapıda ve bileşik karakterdedir. Yaprak sapları yuvarlak ve üzeri çizgilidir. Bitkinin kullanılan organları yaprakları olup aromatik maddelerin büyük bölümü yapraklarda bulunur. Ayrıca gövde ve yaprak sapları da aynı kokuya sahiptir.

2.4. Çiçek


Çiçekleri kirli sarı renkli ve beşli yapıda olup şemsiye şeklinde dizilmişlerdir. Herbir çiçek şemsiyesi 15-20 cm çap yapabilmektedir. İşi organ yine iki karpellidir. Biyolojik olarak erselik yapısına sahiptir ve yüksek oranda yabancı döllenme görülür. Islah ve tohum üretim araştırmalarında mutlaka izolasyon önlemlerinin alınması gerekir.



3. Tohum ve çimlenme özellikleri
Tohumlar kanatlıdır. Ufak, uzun ve yassı olan tohumların üzeri çizgili gri-kahverengidir. Uzunluğu 4-5 mm, genişliği 3 mm’dir. Rüzgarla kolayca taşınabilirler. Gri-kahverengi olan tohumlar da dereotu bitkisinin yaprakları gibi aromatik koku içerirler. Bir gramda ortalama 500-600 adet tohum bulunur. Maydanoz tohumları gibi uygun depolama koşullarında çimlenme özelliklerini 2-3 yıl koruyabilirler. Tohumlar optimum çimlenme koşullarında (20-30 °C) 7-21 günde çimlenir.



4. Yetiştirilme istekleri
4.1. İklim isteği
4.2. Toprak isteği

4.1. İklim isteği


Dereotu ılık iklim sebzesidir. Düşük sıcaklıklardan zarar görmesi nedeniyle genelede ilkbahar-sonbahar arasında yetiştirilir. Ilık iklim ile yüksek rutubetin kombine olduğu bölgeler ideal üretim bölgeleridir. Yüksek sıcaklık ve güneşlenme bitkinin generatif faza geçmesine neden olur.

4.2. Toprak isteği


Toprak isteği bakımından çok seçici olmayan dereotu besin maddelerince zengin tınlı toprakları sever. Kireçli topraklarda aroması ve eterik yağ içeriği artar. Ayrıca yaz ayları sıcak ve kurak geçen bölgelerde de aroma ve eterik yağ içeriği yükselir. 0.5.-7.5 pH değerleri arası normal değerlerdir.



5. Yetiştirilme Şekli
5.1. Bakım işleri

Dereotu yetiştiriciliği çok sıcak ve çok soğuk bölgeler ile dönemler dışında yılın her mevsiminde yapılabilir. Üretim şekli bakımından maydanoza çok benzer. Maydanozda olduğu gibi tohumları doğrudan doğruya yerine ekilir. Küçük işletme veya aile işletmelerinde ekim tavalara ticari işletmeler üzerinde ise bantlar halinde direkt tarlaya yapılır. Tohum ekiminden önce tarlanın çok iyi hazırlanması ve özellikle yabancı otlardan temizlenmesi gerekir. Dekara 3-5 ton çiftlik gübresi verilerek derin bir toprak işlemesi yapılır ve ardından tava, tahta veya şeritler hazırlanır. Tohum ekimi m2’ye1.5-2 gram hesabıyla elle yapılır. El ile yapılan ekimlerin rüzgarsız bir havada yapılamasına özen gösterilmelidir. Büyük işletmelerde ise mibzerle 12-25 cm sıra arası mesafe vererek ekim yapılır. İklim şartlarına bağlı olmak koşuluyla yılın her ayında ekim yapılabilir. Ancak Ege ve Akdeniz bölgelerinde en ideal ekim zamanı Mart ayıdır. Kışı soğuk geçen bölgelerde kış aylarında açıkta yetiştiricilik yapılmamalıdır. Bir veya en çok iki biçim yapılabildiği için kademeli tohum ekimi önerilir. Tohum ekiminde sonra toprak üzeri iyice bastırılır ve toprak üzeri iyice sulanır. Optimum koşullarda 7-21 gün sonra tohumlar çimlenerek toprak üzerine çıkar.

5.1. Bakım işleri


Maydanoz yetiştiriciliğinde olduğu gibi en önemli bakım işleri yabancı ot temizliği ve sulama işlemleridir. Yabancı ot gelişimini önlemek amacıyla üretim alanlarındaki otlar elle veya çapa yardımıyla alınır.

Sulama işlemi yetiştirme mevsimine göre değişmekle birlikte tohum çimlenme döneminde ve bitkilerin ilk hakiki yaprak dönemlerinde çok önemlidir. Bu dönemlerde mümkünse yağmurlama sulama yapılmalıdır. Sonraki dönemlerde salma sulama yapılabilir. Maydanozda olduğu gibi aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.

Gübreleme işlemi maydanozda olduğu şekliyle tavsiye edilmektedir. Ancak maydanoz gibi çok biçim yapılamadığı için toprak analizine göre verilecek gübrelerin tamamı bir defada verilmelidir.

Dereotunun üretim aşamasında sorun yaratan önemli bir hastalık ve zararlısı yoktır. Tohum çimlenme dönemlerinde toprak kurtları ve danaburnu gibi toprak altı zararlılarına karşı dikkatli olunmalıdır. Dereotu üretiminde karşılaşılan en önemli sorun yabancı ot gelişimidir. Yabancı ot mücadelesi ya mekanik yada herbisi kullanılarak yapılabilir. Ancak dereotu için selektif bir herbisit yoktur. Tohum ekim öncesi veya çıkış öncesi genel herbisitler ile ilaçlama yapılabilir. Yabancı ot temizliği genellikle elle yapılır.



6. Olgunluk, hasat ve depolama
Uygun koşullarda tohum ekiminde iki ay sonra hasata başlanabilir. Bitkiler 20-25 cm boy alınca maydanozda olduğu gibi yaprak sapları ile toprak üzerinden kesilir ve demetlenerek pazarlanır. Dereotunda genelde bir ez biçim yapılır. Ancak iyi bakım koşullarında ikinci bir biçim de yapılabilmektedir. Fakat yaprak sayısı azaldığı için verim çok düşer. Hasat edilen bitkiler demetler halinde piyasaya sunulur.



7. Verim
Dereotunda da verim demet olarak belirlenir. Bir veya iki biçimde m2’den 20-25 demet, bir dekar alandan ise 20-25 bin demet dereotu alınabilmektedir. Mevsime göre demet iriliğinin değiştiği göz önüne alınırsa 750-1200 kg/da verim en ideal verim miktarıdır.



8. Tohum üretimi
Tohumluk amacıyla yapılan dereotu üretimi normal üretim şeklinden farklı değildir. Ancak tohum üretimi amaçlandığında tohum ekimi yılın herhangi bir ayında değil Mart ayında yapılmalıdır. Tohum üretiminde bitkiler arası mesafe biraz daha arttırılır. Ve birim alandaki bitki sayısı azaltılır. Mart ayında yapılan tohum ekimi sonrasında yapılan bakım işleri ile birlikte bitkiler Mayıs-Haziran aylarında çiçek sapı oluştururlar. Çiçek sapı ucunda şemsiye şeklinde ve sarı renkli çiçekler oluşur. Yabancı tozlanma için böcek ziyareti arttırılmalıdır. Tozlanma ve döllenmeyi tamamlayan çiçekler tohum bağlamaya başlar. Olgunlaşan tohum şemsiyeleri bekletilmeden çiçek sapı ile hasat edilmelidirler. Hasat gecikirse tohumlar dökülür. Temmuz ayı sonunda hasat edilen tohumlar gölge bir yerde kurutulur ve daha sonra saplarından ayrılırlar. Tohumlar kanatlı ve çok hafif olduğu için rüzgar ile taşınması engellenmelidir. Optimum koşullarda yapılan bir üretimde tohum verimi 40-60 kg/da arasında değişir. Ancak bu verim miktarının 120 kg/da’a ulaşabildiği de belirtilmiştir.


ALT BAŞLIKLAR

Çeşitleri